The Artificial Kinship Organizations Formed by Women in Anatolian Turkish Culture

Yıl 2015, Cilt: 23 Sayı: 23, 255 - 270, 01.12.2015

Metin Özarslan Hicran Karataş

Öz

Kinship, which makes possible social and cultural existence of man who is both social and cultural being is an organic structure. There are some kind of intimacies named fictive ones alongside kinships those are based on blood and marriage. In traditional societies, people’s lives are primarily based on verbal agreements. The sisterhood ties as cooperation institutions which are formed among women in Turkish culture, have an important place in the social life. The sisterhood institutions such as “ahretlik”, “örüden tutma kardaş”, “süt kardeşliği” are not based on real kinship and are formed through the verbal agreements and rituals among women. The aim of this study is to discuss the sisterhood ties formed among women in Turkish and to point out the similarities of them in the framework of Turkish cultural ecology.

Anahtar Kelimeler

Kinship, artificial kinship, social organization, marriage, Turkish culture

ANADOLU TÜRK KÜLTÜRÜNDE KADINLAR TARAFINDAN TESİS EDİLEN TASAVVURÎ AKRABALIKLAR

Öz

Akrabalık, sosyal bir varlık olan insanın, fiziksel, sosyal ve kültürel varlığını mümkün kılmak adına geliştirdiği organik yapılardır. Akrabalıklar temelde kan ve evlilik yoluyla tesis edilmekle birlikte, son minvalde de sanal yakınlaşmalar yoluyla mümkün olmaktadır. Geleneksel çevrede halkın, hayatı yazılı belgelere dayalı olmayan bir dizi şifahî antlaşma ve uygulamalar esasına dayalı olarak sürdürülür. Bu neviden antlaşmalar arasında değerlendirilebilecek olan tasavvurî akrabalık sistemlerinin kimi örneklerinin kadınlar tarafından tesis edildiği vakadır. Türk kültüründe kadınlar arasında tesis edilen sosyal yardımlaşma ve dayanışma kurumları ve akrabalık olarak kardeşlikler sosyal hayat içinde önemli bir yere haizdir. Kana ve evlilik bağına dayalı olmaksızın tesis edilen “ahretlik”, “örüden tutma kardaş”, “süt kardeşliği” kadınlar arasındaki şifahi antlaşmalar ve ritüeller eşliğinde tesis edilen kardeşlik kurumlarıdır. Bu çalışmanın konusu, Türk kültür ekolojisi bağlamında kadınlar arasında tesis edilen kardeşlik bağlarını değerlendirmek, müşterek özelliklerine dikkat çekmek olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Akrabalık, sanal akrabalık, sosyal organizasyon, evlilik, Türk kültürü.

Kaynakça

• A. Kaynak Kişiler
• Demir, Cemile, (2012), [Çiftçi, Çatalzeytin Sumay Köyü, 72 yaşında, okuma yazması yok, 1940 doğumlu] ile yapılan görüşme. Görüşmenin ses kayıtları ve deşifre edilmiş metinleri Hicran Karataş arşivindedir.
• Demir, Sevim, (2012), [Ev Hanımı, Çatalzeytin Yunuslar Köyü, 53 yaşında, İlkokul Mezunu, 1959 doğumlu] ile yapılan görüşme. Görüşmenin ses kayıtları ve deşifre edilmiş metinleri Hicran Karataş arşivindedir.
• Kork, Ahmet, (2012), [İşletmeci, Rize Çayeli Buzlupınar Köyü, 36 yaşında, İlkokul Mezunu, 1977 doğumlu] ile yapılan görüşme. Görüşmenin ses kayıtları ve deşifre edilmiş metinleri Hicran Karataş arşivindedir.
• Taşkıran, Mustafa, (2012), [Torna Tesviye Ustası, Çatalzeytin Sekicek Köyü, 54 yaşında, İlkokul Mezunu, 1958 doğumlu] ile yapılan görüşme. Görüşmenin ses kayıtları ve deşifre edilmiş metinleri Hicran Karataş arşivindedir. B. Araştırmalar
• Artun, E. (1998). Tekirdağ Halk Kültürü Araştırmaları I. Tekirdağ: Tekirdağ Genç İş Adamları Derneği Yayınları.
• Atalay, B. (2006). Kaşgarlı Mahmut, Divânu Lügati't-Türk, Cilt III. Ankara: TDK Yayınları.
• Ayaz, B. (2013). Balıkesir Yöresinde Kan Bağı ve Evlilik Dışı Akrabalık İlişkileri Üzerine Bir Değerlendirme. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Balaman, A. R. (2002). Evlilik Akrabalık Türleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Barman, M. ve İpçioğlu, M. (2009). 1792-95 Yılları Arasında Osmanlı Konya’sında Sosyal Yaşamdan Kesitler (The Scenes from Social Life in Ottoman Konya Between 1792-1795). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 239-253.
• Bates, D. G. (2001). Peoples and Cultures of the Middle East. New Jersey: Prentice-Hall Inc.
• Bates, D. G. (2003). Cultural Anthropology. Boston: Pearson Education, Inc.
• Bates, D. G. (2009). 21. Yüzyılda Kültürel Antropoloji İnsanın Doğadaki Yeri (S. Aydın vd, Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay.
• Bloch, M. (1973). The Long Term and the Short Term: The Economic and Political Significance of the Morality of Kinship. The Character of Kinship, (J. Goody, Ed.) in (pp. 75-86). Cambridge: Cambridge University Press.
• Carlos, M. L. (1973). Fictive Kinship and Modernization in Mexico: A Comparative Analysis. Anthropological Quarterly, 46(2), 75-91.
• Çeltikci, O. (2010). Türk Dünyası Kültüründe Doğum Üzerine Ortak Uygulamalar. Journal of Azarbaijani Studies, 6, 511-521.
• Çobanoğlu, Ö. (2001). Türk Dünyası Kültür Ekolojisi ve Atasözleri. Ankara: AKM Yay.
• Dilçin, C. (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Durkheim, E. (2006). Toplumsal İşbölümü (Ö. Ozankaya, Çev.). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Durmuş, İ. (2009). Türk Kültür Çevresinde Ant (Oath in Turkish Culture Region). Millî Folklor, 89, 97-107.
• Düzgün, D. (1991). Geleneksel Bir Yardımlaşma Kurumu Hab. Milli Folklor, 2(11), 49-51.
• Erdentuğ, N. (1968). Hal Köyünün Etnolojik Tetkiki. Ankara: AÜDTCF Yayınları.
• Güvenç, B. (1996). İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ibsen, C. A. and Klobus, P. (1972). Fictive Kin Term Use and Social Relationships: Alternative Interpretations. Journal of Marriage and Family, 34(4), 615-620.
• İlbars, Z. (1972). Aile ve Akrabalık İlişkileri ve Değişmeler Üzerine Bir Araştırma. AÜDTCF Antropoloji Dergisi, 7, 201-206.
• Jacob, M. A. (2009). The Shared History: Unknotting Fictive Kinship and Legal Process. Law&Society Review, 43(1), 95-126.
• Kottak, C. P. (2001). Antropoloji İnsan Çeşitliliğine Bir Bakış. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Kumbasar, H. M. (2001). Süt Akrabalığı. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16, 317-332.
• Kutlu, M. M. (1987). Şavaklı Türkmenler’de ‘Hab’ Geleneği. Türk Kültürü, 273, 30.
• Malinowski, B. (2003). Yabanıl Toplumda Suç ve Gelenek (Ş. Yeğin, Çev.). İstanbul: Epsilon Yayınları.
• McLennan, J. F. (1886). Studies in Ancient History: Primitive Marriage. New York: Macmillan and Co.
• Morgan, L. H. (1871). Systems of Consanguinity and Affinity of the Human Family. Washington: Smithsonian Institution.
• Murdock, G. P. (1965). Social Structure. New York: The Macmillan Company.
• Norbeck, E. and Befu, H. (1958). Informal Fictive Kinship in Japan. American Anthropologist, 60(1), 102-117.
• Nuttal, M. (2000). Chosing Kin: Sharing and Subsistence in a Greenlander Hunting Community. Dividens of Kinship: Meaning and Uses of Social Relatedness, (P. Schweitzer, Ed.). London: Routledge.
• Örnek, S. V. (1971). Etnoloji Sözlüğü. Ankara: AÜDTCF Yayınları.
• Özarslan, M. (2005). Bir Halk Ekonomisi Örneği Olarak “Hab” ve “Değişik/Denişik” Geleneği ve İşlevleri. Türkbilig, 10, 54-59.
• Özarslan, M. ve Karataş, H. (2012). Yaşayan Bir Mübadele Ekonomisi Örneği: Örüden Tutma Kardaşlık. Halk Kültüründe İktisat ve Ticaret Uluslararası Sempozyumu, 27-29 Nisan 2012, Şanlıurfa-Türkiye.
• Özen, C. (1951). Adlî Tıb ve Sosyal Tıb Bakımından Medeni Kanunumuzun Bazı Maddelerinin Tetkîkî. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(3), 394-399.
• Öztelli, C. (1974). Anadolu’da Şamanlığın İzleri. I. Uluslararası Türk Folklor Semineri Bildirileri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Radcliffe-Brown. (1952). The Study of Kinship Systems. Structure and Function in Primitive Society in (pp. 49-90). Aberdeen: The University of Aberdeen Press.
• Rivers, W. H. (1914). Kinship and Social Organization. London: Constable&Co Ltd.
• Sahlins, M. (2014). Akrabalık Nedir, Ne Değildir? (A. Pala, Çev.). İstanbul: Dipnot Yayınları.
• Tezcan, M. (1982). Tasavvurî Akrabalık ve Ülkemizdeki Uygulama. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 15(1),117-130.
• Tezcan, M. (2008). Kültürel Antropolojiye Giriş. Ankara: Maya Akademi Yayınları.
• White, L. (1994). Money Makes Us Relatives: Women’s Labor in Urban Turkey. Austin: University of Texas Press.