AYDINLIĞIN PEŞİNDE: TUTUNAMAYANLAR VE MODERNİZMİN HASRETLERİ

Yıl 2012, Sayı: 16, 113 - 132, 05.06.2012

Piotr Kawulok

Öz

Brian McHale ve Richard Sheppard olmak üzere iki edebiyat araştırmacısının tanımlarından istifade edilerek oluşan bu yazı, Oğuz Atay’ın başyapıtı olan Tutunamayanlar romanını, modernist edebi gelenekler bağlamı içerisinde okuma girişimidir. McHale’e göre modernist nesir, gündelik hayat sırasında edinilen bilgiden şüphelendiğinden dolayı hep doğru bilgilere ulaşmaya yönelik çabaları göstermekte, başka bir deyişle epistemolojik sorunsala bağlı kalmaktadır. Hiçbir zaman elde edilemeyen bilginin sonsuz arayışı, Tutunamayanlar romanının ilgi merkezinde de yer almaktadır. Bu yazıda bu sonsuz bilgi arayışını; gerçekliği algılama şekli, insanı algılama şekli ve aralarındaki ilişkiyi algılama şekli olmak üzere, üç alanda tahlil etmeye çalışacağım. Bu üç alan ise, Sheppard’ın tanımladığı modernist krizin üç tezahürüne özdeştir. Zira Sheppard’a göre modernist sanat, köktenci krizden geçen bir kültürün ürünü, önce tartışılmayan gerçek, insan ve tasarım kavram ve anlayışlarında gerçekleşen derin bir değişimin ifadesidir. Dolayısıyla üç bölüme ayrılan yazının ilk bölümünde, Tutunamayanlar’ın baş kişisi olan Turgut Özben’in dış gerçeklik hakkında bilgi toplama gayretine odaklanıp nasıl görülen dünyasının üzerinden geçerek “öz gerçek”e varmaya çalıştığını göstereceğim. İkinci bölümde, dikkatimi insanı gerçeğe bağlayan unsur olan dil üzerinde toplayacağım ve romanın çeşitli dil oyunları, değişik üslup kullanışları vb.nin epistemolojik işlevini inceleyeceğim. Son bölümde ise Turgut’un kendini arayışına, öz-ben’ini keşfetmek üzere çıktığı yolculuğa yoğunlaşarak yeni kimliği nasıl oluşturduğunu çözümlemeye kalkışacağım.

Anahtar Kelimeler

Oğuz Atay, Tutunamayanlar, Modernizm, Epistemoloji.

In Search of Illumination: The Disconnected and the Longings of Modernism

Öz

This paper, which benefits from the research conducted by Brian McHale and Richard Sheppard, is an attempt to read Oğuz Atay’s masterpiece novel, The Disconnected, in the context of literary traditions of modernism. According to McHale, modernist fiction shows a continuous effort to obtain ever more accurate knowledge, and is therefore thoroughly epistemological. The unending pursuit of knowledge is also the central point of interest in The Disconnected. In this paper I will attempt to analyze this pursuit on three levels: the mode of perception of reality, of human, and of the relationship between them. These three fields are what Sheppard defines as the three aspects of the modern crisis. According to him, modernist art is an expression of a change in the concept of reality, human, and representation. Therefore, in the first part of this paper I will focus on the novel’s main character Turgut Ozben’s struggle to collect knowledge, and demonstrate how he tries to reach the “essential reality”. In the second part I will concentrate on the novel’s language in an attempt to investigate its epistemological function. In the last part I will study the ways in which Turgut constructs his new identity, centering upon his search of himself.

Anahtar Kelimeler

Oğuz Atay, The Disconnected, Novel, Modernism, Epistemology

Kaynakça

• Atay, O. (2009). Tutunamayanlar. İstanbul: İletişim.
• Ball, H. (1977). Hugo Balls Vortrag über Wassily Kandinsky in der Galerie Dada in Zürich am 7.4.1917. Deutsche Vierteljahresschrift für Literaturwissenschaft un Geistesgeschichte, c. 51.
• Franczak, J. (2007). Poszukiwanie realności. Światopogląd polskiej prozy modernistycznej [Gerçekliği Aramak. Modernist Polonya Edebiyatının Dünya Görüşü], Kraków: Universitas.
• Güçlü, A., Uzun, E., Uzun, S., Yolsal, Ü.H. (haz.). (2008). Felsefe Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat.
• Jay, M. (2005). Songs of Experience: Modern American and European Variations on a Universal Theme. Berkeley: University of California Press. [kitabın Türkçe versiyonu, Metis Kitap tarafından Deneyim Şarkıları başlığı altında hazırlanmaktadır].
• Kawulok, P. (2012). Modernizm ve Postmodernizm Arasında Kalan Bir Yazar: Oğuz Atay. III. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Öğrenci Kongresi – TUDOK 2010. (Ö. Ceylan, Ed.). İstanbul: İKÜ, 395-402.
• Kişi Adları Sözlüğü (t.y.). 13.03.2011 tarihinde, Türk Dil Kurumu sitesinden ulaşılmıştır: http://tdk.org.tr
• McHale, B. (1987). From Modernist to Postmodernist Fiction. Postmodernist Fiction, London: Routledge.
• Moran, B. (2008). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış. İstanbul: İletişim.
• Sheppard, R. (1993). The Problematics of European Modernism. Theorizing Modernism: Essays in Critical Theory.S. Gilles (Haz.), London: Routledge.
• Şestov, L. (2004). Apofeoz bespoçvennosti [Zeminsizliğin ilahlaştırılması]. Moskova: AST.