Türkiye Selçukluları Dönemine Ait İki Askerî Istılah: “Leşker-i Kadim” ve “Leşker-i Hadis” Tabirleri Üzerine

Yıl 2011, Cilt: 14 Sayı: 14, 137 - 147, 01.06.2011

Erkan Göksu

Öz

“Leşker-i kadim” ve “leşker-i hadis” tabirlerine, Türkiye Selçuklu tarihinin temel kaynaklarından biri olan el-Evâmirü‟l-„Alâ‟iyye fi‟l-Umûri‟l-„Alâ‟iyye adlı eserde rastlanır. Bazı yazarlar, bu tabirlerin Türkiye Selçuklu ordusundaki genel bir tasnife işaret ettiğini, “leşker-i kadim”in daimî orduyu, “leşker-i hadis”in ise yardımcı kuvvetleri ifade ettiğini ileri sürmüşlerdir. Ancak her iki tabirin geçtiği kayıtlar incelendiğinde “leşker-i kadim”in sadece ıktâ„ askerleri, “leşker-i hadis”in ise ücretli askerler için kullanıldığı, dolayısıyla “leşker-i kadim” ve “leşker-i hadis” ayrımının genel bir tasnife işaret etmediği anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Selçuklu Ordusu, askerî teşkilat, leşker-i kadim, leşker-i hadis, ıktâ„ askerleri, ücretli askerler

Kaynakça

• Aksarayî (Kerîmüd-dîn Mahmud Aksarayî) (1999). Müsâmeretü‟l-Ahbâr (Osman Turan, Neşr.). Ankara: TTK Yayınları.
• Anonim Selçuknâme (Târîh-i Âl-i Selçûk der Anadolu). (1952). Anadolu Selçukluları Devleti Tarihi III (. F. N. Uzluk, Neşr. ve Çev.). Ankara.
• Bal, M. S. (2006). Türkiye Selçuklu Devletine Hükümdarlık yapan Vezir; Şemsü‟d-dîn Isfahân. SÜ Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 19, 265-394.
• Bombaci, A. (1978). The Army of the Saljuqs of Rum. Annali, 38/4, 343-369.
• Brosset, M.F. (2003). Gürcistan Tarihi (Eski Çağlardan 1212 Yılına Kadar) (Hrand D. Andreasyan, Çev.). Erdoğan Merçil (Notlarla Yay.Haz.), Ankara: TTK Yayınları.
• Cahen, C. (1979). Osmanlılardan Önce Anadolu‟da Türkler (Y. Moran, Çev.). İstanbul.
• Cahen, C. (1955-1956). Selçukî Devletleri Feodal Devletler mi idi? (L. Güçer, Çev.). İÜ İktisat Fakültesi Mecmuası, XVII/1-4, (Ekim 1955-Temmuz 1956), 348-358.
• Çetin, A. (2002). Memlûk Devletinde Askerî Teşkilât. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• el-Hoyî (Hasan b. „Abdi‟l-Mü‟min el-Hoyî) (1963). Rüsûmu‟r-Resâ‟il ve Nücûmü'l-Fezâ‟il. A. S. Erzi (Tashîh ve İhtimâm), Ankara: AÜİF Yayınları.
• el-Hüseynî (Sadru‟d-dîn Ebu‟l-Hasan Ali İbn Nâsır Ali el-Hüseynî) (1999). Ahbârü‟d-Devleti‟s-Selçûkiyye (N. Lügal, Türkçe terc.). Ankara: TTK Yayınları.
• el-Kalkaşandî (Ahmed b. Ali el-Kalkaşandî) (1988). Subhu‟l-A„şâ fi Sınâ„ati‟l-İnşâ VII. (Muhammed Hüseyin Şemsüd-dîn, Tahkîk). Beyrut.
• en-Nesevî (Şıhabü‟d-dîn Ahmed en-Nesevî) (1934). Sîretu Sultan Celâlü‟d-dîn Mengübirtî (N. Asım, Türkçe terc.). İstanbul.
• en-Nüveyrî (Şıhabü‟d-dîn Ahmed bin Abdü‟l-vahhâb en-Nüveyrî) (1405/1985). Nihâyetü‟l-Ereb fî Fünûni‟l-Edeb, XXVI, (M. Fevzî el-Antîl, Tahkîk). Kahire.
• Ferheng-i Fârisî-i „Amîd. (1369). I, (Haz. Hasan „Amîd), Tahran.
• Göksu, E. (2010). Türkiye Selçuklularında Ordu. Ankara: TTK Yayınları.
• Göksu, E. (2009). Türkiye Selçuklularında Iktâ. S.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 26, 137-154.
• Hasan Enverî (2535). Istılâhât-ı Dîvânî Devre-i Gaznevî ve Selçûkî. Tahran.
• İbn Bîbî (el-Hüseyin b. Muhammed b Ali el-Caferî er-Rugedî). (1956). el-Evâmirü‟l-„Alâ‟iye fi‟l-Umûri‟l-„Alâ‟iye. Tıpkı Basım, Adnan Sadık Erzi (Önsöz ve Yay. Haz.), Ankara: TTK Yayınları.
• İbn Bîbî (el-Hüseyin b. Muhammed b Ali el-Caferî er-Rugedî) (1996). el-Evâmirü‟l-„Alâ‟iye fi‟l-Umûri‟l-„Alâ‟iye (M. Öztürk, Türkçe terc.). I-II, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İbnü‟l-Esîr (Muhammed b. Muhammed Abdu‟l-vâhid eş-Şeybânî İbnü‟l-Esîr) (1987). el-Kâmil fi‟t-Târîh (el-Kâmil fi‟t-Tarih Tercümesi, Türkçe terc.), (Abdülkerim Özaydın-Mertol Tulum, Çev.). X, İstanbul.
• İbnü‟l-Ezrak (Ahmed b. Yûsuf b. Ali b. el-Ezrak el-Fârikî) (1992). Târîhu Meyyâfârıkîn ve Âmid (Meyyâfârıkîn ve Âmid Tarihi, Türkçe terc.). (Artuklular Kısmı, Ahmet Savran, Çev.). Erzurum.
• Koca, S. (2005). Selçuklularda Ordu ve Askerî Kültür. Ankara.
• Köprülü, M.F. (1981). Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri. (Önsöz, bazı notlara, bibliyografyaya ilaveler ve geniş bir indeksle yayınlayan Orhan F.Köprülü). İstanbul.
• Köymen, M. A. (1964). Selçuklu Devri Türk Tarihi Araştırmaları II. Tarih Araştırmaları Dergisi, DTCF Tarih Araş. Ens., II/2-3, 303-380.
• Lambton, A. K. S. (1973). Atebetü‟l-Ketebeye Göre Sancar İmparatorluğunun Yönetimi (N. Kaymaz, Çev.). Belleten, XXXVII/147, 365-394.
• Mahmûd Nedîm Ahmed Fehîm (1983). el-Fennü‟l-Arabî el-Ceyşü‟l-Mısrî fi‟l-Asri‟l-Memlûkî el-Bahrî (1250-1383/648-783). (Basım yeri yok).
• Muhammed Mû„în (1371). Ferheng-i Farisî I. Tahran.
• Polat, M. S. (2005). Türkiye Selçuklularında Askerî Teşkilât (1071-1243). Türklük Araştırmaları Dergisi, 17, 17-53.
• Qazwînî, Hamdullâh Mustawfî (1919). Nuzhat al-Qulûb (G. Le Strange Trans.). (E. J. W. Gibb Memorial Series: XXIII), Luzac & Co., London.
• Sa„îd Abdu‟l-Fettâh Aşûr (1986). el-„Asru‟l-Memâlikî fî Mısr ve‟ş-Şam. Kahire.
• Sterns, I. (1985). The Teutonic Knights in the Crusader States. A History of the Crusades (The Impact of the Crusades on the Near East), V., (General Editor: Kennet M. Setton, Edited by Norman P. Zacour and Harry W. Hazard), Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press, 315-378.
• Takârîrü‟l-Menâsıb (1988). Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesikalar. Osman Turan (Neşr.), Ankara: TTK Yayınları.
• Turan, O. (1988). Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesikalar. Ankara: TTK Yayınları.
• Urban, W. (2003). The Teutonic Knights: A Military History. London: Greenhill Books.
• Uzunçarşılı, İ.H. (1988). Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal. Ankara: TTK Yayınları. Yazıcıoğlu, Â. (1902). Tevârîh-i Âl-i Selçûk, Târîh-i Selçûkiyân-ı Rûm-i Türkî. M. Th. Houtsma (Yay.), Leid.