Sosyo-Kültürel Yapı ve Kültür Coğrafyası Kavramları Üzerine Yapılandırıcı Bakış Açısından Model Önerileri

Yıl 2011, Cilt: 14 Sayı: 14, 253 - 278, 01.06.2011

Şeref Uluocak

Öz

Bu çalışmada, sosyo-kültürel etkileşim olgusunun bir sosyal bilimsel analiz konusu olarak “algı” olanaklarına taşınması sürecinin aşamaları ele alınmaktadır. Çalışma kapsamında bu konuya ilişkin olarak sosyal bilimcilere referans teşkil edebileceği düşünülen tipsel modeller geliştirilmesi ve var olan bazı modellerin de birbiri ile ilintilendirilmesi amaçlanmaktadır.

Sosyo-kültürel gerçeklik alanı, sosyal olarak ve dil aracılığıyla inşa edilen bir gerçekliktir. Kültür kavramsallaştırması bu çerçeve içinde, göstergebilimsel (semiotic) bir perspektifte, anlamlardan formlara (yapısal epistemoloji) ve formlardan anlamlara (yapısal yorumsama/hermeneutics) doğru becerikli bir performans gösteren bireylerin ürünü olarak (dışsallaştırılan-externalization), bireyleri biçimlendiren (içselleştirilen-internalization), nesnel (toplumsal varlık kazandırılan-objektification) bir gerçekliktir.

Anlamlardan formlara (yapısal epistemoloji) ve formlardan anlamlara (yapısal yorumsama) süreçleri bir arada bireylerin “gerçeklik döngüsü çerçeveleri”ni (reality loops) oluşturmaktadır ki nesnel sosyo-kültürel gerçeklik alanında, yatay ve dikey olmak üzere, hem kültürlerarası mesafeleri hem de aynı kültür içinde alt kültürler arası sosyo-kültürel farklılaşmaların açıklanmasında önem taşımaktadır.

Nesnel sosyo-kültürel gerçeklik alanı, analitik açıdan iki temel düzeyde ayrıştırılabilir: sembolik bir sistem olarak kültür (bilişsel bilginin iç-göstergebilimsel sistemi olarak) ve sosyal eylem olarak kültür (pratik bilginin dış-göstergebilimsel sistemi olarak).

Bu türden bir sosyo-kültürel gerçeklik modeli ise bireysel düzeyde işlerlik kazanan “gerçeklik döngüsü çerçeveleri” ile tutarlı bir yeniden inşa ve değişme potansiyeli barındırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gerçekliğin sosyal inşası, kültürün sosyal inşası, gerçeklik döngüsü çerçeveleri, kültürel değişme, yapısal epistemoloji, yapısal yorumsama

Kaynakça

• Bayart, J.F. (1999). Kimlik Yanılsaması (M. Moralı, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Berger, L. P. ve Luckmann, T. (2008). Gerçekliğin Sosyal İnşası: Bir Bilgi Sosyolojisi İncelemesi. İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Bourdieu, P. ve Wacquant, L. J. D. (2003). Düşünümsel Bir Antropoloji için Cevaplar (N. Ökten, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Clair, R. N. St. (2007). The Sedimentation Theory of Cultural Time and Space: The Present is Embedded in the Past. CÍRCULO de Lingüística Aplicada a la Comunicación (clac), 31, 52-90. 4 Mart 2010 tarihinde http://www.ucm.es/info/circulo/ adresinden erişildi.
• Clair, R. N. St. (2008). The Social Construction of Culture. The Intercultural Forum, 3(1). 20 Mart 2010 tarihinde http://epistemic-forms.com/FacSite/Articles/if1(3)2008-stclair.html adresinden erişildi.
• Clair, R. N. St. (2009). Culture Theory. 10 Eylül 2010 tarihinde http://structural-communication.com/Summer-2009-Hum671/culture-theory-summer-2009.html adresinden erişildi.
• Clair, R. N. St. (2010a). Reality-loops and Activity Theory. 5 Nisan 2010 tarihinde http://epistemic-forms.com/FacSite/Articles/reality-loops.html adresinden erişildi.
• Clair, R. N. St. (2010b). The Philosophy of Structural Communication. 5 Nisan 2010 tarihinde http://epistemic-forms.com/FacSite/Articles/structural-comm-phil-stcliar.html adresinden erişildi.
• Clair, R. N. St. (2010c). The Framework of Cultural Space. 20 Temmuz 2010 tarihinde http://epistemic-forms.com/FacSite/Articles/cultural-space-stclair-williams.html adresinden erişildi.
• Davey, N. (2006). Unquiet Understanding: Gadamer’s Philosophical Hermeneutics. USA: State University of New York Press.
• Deleuze, G. and Felix G. (1987). A Thousand Plateaus. Capitalism and Schizophrenia (B. Massumi, Trans.). Minneapolis: The University of Minnesota Pres, 1987.
• Dimitrov, V. (2002). Introduction to Social Fuzziology. 10 Ekim 2008 tarihinde http://www.zulenet.com/VladimirDimitrov/pages/IntroSocialFuzz.html adresinden erişildi.
• Eriksen, T. H. (2000). Kültür Terörizmi: Kültürel Arınma Düşüncesi Üzerine Bir Deneme (A. Ö. Otçu, Çev.). Diyarbakır: Avesta Yayıncılık.
• Fay, B. (2001). Çağdaş Sosyal Bilimler Felsefesi (İ. Türkmen, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Geertz, C. (2010). Kültürlerin Yorumlanması (Hakan Gür, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Goodchild, P. (2005). Deleuze ve Guattari: Arzu Politikasına Giriş (R. G. Öğdül, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Jung, W. (1995). George Simmel: Yaşamı, Sosyolojisi, Felsefesi (D. Özlem, Çev.). Ankara: Ark Yayınevi.
• Markova, I. (2004). Sosyal Temsiller ve Demokrasi. (S. A. Arkonaç, Ed.). Doğunun ve Batının Yerelliği: Bireylik Bilgisine Dair, İstanbul: Alfa Yayınları, 121-159.
• Özönder, M. C. (2001, Güz). Küreselleşme Tartışmalarının Terör Boyutu. KÖK Araştırmalar, 3 (2), 1-2.
• Paker, O. (2005). Günlük Düşüncede Modernlik, Din ve Laiklik. Ankara: Vadi Yayınları.
• Saussure, F. (1915). Course in General Linguistics Ferdinand de Saussure (W. Baskin, Trans.). (C. Bally, A. Sechehaye, Ed.). McGraw-Hill Book Company.
• Smith, P. (2005). Kültürel Kuram (S. Güzelsarı, İ. Gündoğdu, Çev.). İstanbul: Babil Yayınları: 54, Toplumbilim:5.
• Tatlıcan Ü., Güney, Ç. (2007). Boundiue ve Giddens: Habutis veya Yapının İkiliği, Ocak ve Zenaat: Pierre Bourdieu Denemesi içinde (ss. 303-366), (G. Çeğin, E. Göker, Â. Arlı ve Ü. Tatlıcan, Der.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Uluocak, Ş. (2008, Bahar). Sosyal Etkileşim Alanları ve Sosyal Bilim Açısından Çatışkı (antinomy) ve İkiliklerin (dichotomy) Ötesinde Model Arayışları: Sosyo-yamalar. HÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 8, 321-358.
• Üşür, S. S. (1997). İdeolojinin Serüveni. Ankara: İmge Kitabevi.