Teleütçenin Tehlikedeki Dil Araştırmalarındaki Yeri

Yıl 2017, Sayı: 26, 93 - 118, 21.06.2017

Mikail Cengiz

Öz

Bu çalışmada, Teleütçenin tehlikedeki diller literatüründeki yeri incelenmektedir. Teleütçenin bazı çalışmalarda Altaycanın bir ağzı olarak değerlendirilmekle birlikte kimi çalışmalarda da ayrı bir dil olarak ele alındığı görülmektedir. Bu çerçevede Unesco ve Ethnologue ölçekleri (EGIDS) eldeki çalışma kapsamında karşılaştırılmış ve Teleütçenin bu ölçeklerde olması gereken yeri konusunda öneriler ortaya konmuştur. Çok sayıda kaynaktan yararlanılarak oluşturulmuş ölçeklerde Teleütçenin yerinin tartışmalı olduğu görülmüş ve Teleütçe özelinde buna yönelik öneriler ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Teleütçe, Teleütler, tehlikedeki diller, UNESCO, Ethnologue

Kaynakça

• Akalın, Ş. H. (1995). Anayurttan Atayurda Gezi Notları. Adana: Türkoloji Araştırmaları.
• Akalın, Ş. H. (1999). Teleüt Şairi Nikolay V. Kalişev ve Şiirleri. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 8.
• Alimov, R. (2017, Mayıs). Yarı Konuşurlarının Teleütçeye Etkisi Üzerine. 8. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Ankara’da sunulan bildiri.
• Alimov, R. ve Shadyhanov, E. (2013). Teleütçe Yok Olma Tehlikesi Altındaki Bir Dilin Sosyolengüistik Durumu. TDD/JofEL, Yaz.
• Austin, P.K. & Sallabank, J. (2011). The Cambridge Handbook of Endangered Languages. New York: Cambridge University Press.
• Brenzinger, M. (1992). Language Death: Factual and Theoretical Explorations with Social Reference to East Afrika. Berlin: Walter de Gruyter.
• Brenzinger, M. (2007). Language Endangerment Throughout the World. Language Diversity Endangered. (M. Brenzinger, Ed.). Berlin & New York: Mouton de Gruyter.
• Brenzinger, M., Dwyer, A. M., Graaf, T. D., Grinevald, C., Krauss, M., Miyaoka, O., Ostler, N., Sakiyama, O., Villalón, M. E., Yamamoto, A. Y. ve Zepeda, O. (2003). Language Vitality and Endangerment. Paris: UNESCO Document.
• Cengiz, M. (2016). Tehlikedeki Dil Olgusu: Teleütçe Örneklemi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Crystal, D. (2007). Dillerin Katli Bir Dilin Katli Bir Milletin Ölümüdür. İstanbul: Profil.
• Dwyer, A. M. (2011). Tools and Techniques for Endangered-Language Assessment and Revitalization. Vitality and Viability of Minority Languages. October 23-24, 2009. New York: Trace Foundation Lecture Series Proceedings. Preprint. https://kuscholarworks.ku.edu/bitstream/handle/1808/7109/Dwyer2011_AssessRevitalize.pdf?sequence=1
• Ethnologue: Languages of the World, 19th edition, (2016). 20 Haziran 2016 tarihinde https://www.ethnologue.com/ethnoblog/gary-simons/welcome-19th-edition genel ağ sayfasından erişildi.
• Ethnologue: Altai, Northern, (2016). Altai, Northern. 25 Temmuz 2016 tarihinde https://www.ethnologue.com/language/atv genel ağ sayfasından erişildi.
• Ethnologue: Altai, Southern, (2016). Altai, Southern. 25 Temmuz 2016 tarihinde https://www.ethnologue.com/language/alt genel ağ sayfasından erişildi.
• Fishman, J. A. (1991). Reversing Language Shift. Theoretical and Emprical Foundations of Assistance to Threatened Languages. Clevedon: Multilingual Matters.
• Güner Dilek, G. (2007). Tehlikedeki Diller ve Dil Ölümü Açısından Altay Türkçesi ve Ağızları. (F. Türkmen, G. Gülsevin, Ed.) I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı. 9-15 Nisan 2006, Çeşme-İzmir: Bildiri Kitabı II. içinde (ss. 707-715). İzmir.
• Hagège, C. (2009). On the Death and Life of Languages (J. Gladding, Çev.). New Haven & London: Yale University Press.
• Harrison, K. D. (2007). When Languages Die. Oxford & New York: Oxford University Press.
• Janhunen, J. (2010). North-East Asia. Atlas of the World’s Languages in Danger. (C. Moseley, Ed.). (3. bs.). Paris: UNESCO Publishing. 48-58.
• Janhunen, J. ve Salminen, T. (1999). Unesco Red Book on Endangered Languages: Northeast Asia. 25 Temmuz 2016 tarihinde http://www.helsinki.fi/~tasalmin/nasia_report.html#SAltai genel ağ sayfasından erişildi.
• Janse, M. (2003). Inroduction: Language death and language maintance: Problems and prospects. Language Death and Language Maintance Theoretical, practical and descriptive approaches. (M. Janse ve S. Tol, Ed.). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
• Killi Yılmaz, G. (2010). Kuzey ve Güneydoğu Sibirya Dillerinin Dil Durumu. Ankara: KÖKSAV.
• Killi Yılmaz, G. (2011, Eylül). Altay Türklerinin Dil Durumu. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 8 (3), 24-60.
• Killi Yılmaz, G. (2015). Klassifikatsiya Tyurkskih Yazıkov Sibiri Soglasno Urovnyam Ugrozı ih İsçeznoveniya. Nauçnoe Obozrenie Sayano-Altaya, No 2 (10), Abakan, 25-31.
• Killi Yılmaz, G. (2016). Etno-demografik Veriler Işığında Sibirya Grubu Türk Dil Değişkeleri. Tehlikedeki Türk Dilleri I. Kuramsal ve Genel Yaklaşımlar. (S. Eker ve Ü. Çelik Şavk, Ed.). Ankara & Astana: Uluslararası Türk Akademisi, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi. 401-430.
• Krauss, M. (1992). The World’s Languages in Crisis. Language, 68 (1).
• Krauss, M. (1997). The Indigeneous Languages of the North: A Report on Their Present State. (H. Shoji ve J. Janhunen, Ed.). Northern Minority Languages: Problems of Survival. Osaka: National Museum of Ethnology. 1-34.
• Krauss, M. (2007). Classification and Terminology for Degrees of Languages Endangerment. Language Diversity Endangered. (M. Brenzinger, Ed.). Berlin & New York: Mouton de Gruyter.
• Lewis, M. P., Simons, G. F. (2010). Assessing Endangerment: Expanding Fishman’s. Revue Roumaine de Linguistique. 55 (2), 103-20.
• Lewis, M. P., Simons, G. F. ve Fennig C.D. (Yay. Haz.). (2016). Ethnologue: Languages of the World (19. bs.). Dallas, Texas: SIL International.
• Moseley, C. (Yay. Haz.). (2007). Encyclopedia of the World’s Endangered Languages. London & New York: Routledge.
• Moseley, C. (Yay. Haz.). (2010). Atlas of the World’s Languages in Danger (3. bs.). Paris: UNESCO Publishing. (http://www.unesco.org/languages-atlas/index.php)
• Nettle, D. ve Romanie, S. (2002). Kaybolan Sesler Dünya Dillerinin Yok Oluş Süreci. İstanbul: Oğlak.
• Ryumina-Sırkaşeva, L. T. ve Kuçigaşeva, N. A. (2000). Teleüt Ağzı Sözlüğü (Ş. H. Akalın ve C. Turgunbayev, Çev.). Ankara: TDK Yay.
• Salminen, T. (1999). Unesco Red Book on Endangered Languages. 25 Temmuz 2016 tarihinde http://www.helsinki.fi/~tasalmin/europe_index.html#biblio genel ağ sayfasından erişildi.
• Salminen, T. (2007). Europe and North Asia. Encyclopedia of the World’s Endangered Languages. (C. Moseley, Ed.). London & New York: Routledge, 211-280.
• Tokmaşev, D. M. ve Fedotova, N. L. (2015). O Sotsiolingvistiçeskih Osobennostyah Teleutskogo Yazıka po Dannım Polevıh İssledovaniy 2013-2014 godov. Tomskiy Jurnal Lingvistiçeskih Antropologiçeskih İssledovaniy. 4 (6), 35-42.
• Tsunoda, T. (2006). Language Endangerment and Language Revitalization. Berlin & New York: Mouton de Gruyter.
• Tybykova, L. (2016). The Teleuts and Their Language. Tehlikedeki Türk Dilleri II B. Örnek Çalışmalar. (S. Eker ve Ü. Çelik Şavk, Ed.). Ankara & Astana: Uluslararası Türk Akademisi, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi. 421-429.
• UNESCO Interactive Atlas of the World’s Languages in Danger. (2013a). 25 Ağustos 2013 tarihinde UNESCO genel ağ sayfasından erişildi: http://www.unesco.org/languages-atlas/en/atlasmap/language-id-462.html
• UNESCO Interactive Atlas of the World’s Languages in Danger. (2013b). 25 Ağustos 2013 tarihinde UNESCO genel ağ sayfasından erişildi: http://www.unesco.org/culture/languages-atlas/en/atlasmap/language-id-500.html
• Uzun, N. E. (2016). Türk Dillerinin Tehlikede Olma Dereceleri ve İlişki-Kaynaklı Özellikleri Üzerine. Tehlikedeki Türk Dilleri I. Kuramsal ve Genel Yaklaşımlar. (S. Eker ve Ü. Çelik Şavk, Ed.). içinde (293-310). Ankara & Astana: Uluslararası Türk Akademisi, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi.
• Vserossiyskaya Perepis’ Naseleniya 2002 Goda. (2002). 20 Aralık 2015 tarihinde http://www.perepis2002.ru/index.html?id=44 genel ağ sayfasından erişildi.
• Vserossiyskaya Perepis’ Naseleniya. (2010). 20 Aralık 2015 tarihinde http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.html genel ağ sayfasından erişildi.
• Wurm, A. S. (2001). Atlas of the World’s Languages in Danger of Disappearing. (2. bs.). UNESCO Publishing.