The Kyrgyz Concept of ‘Seven Forefathers’

Yıl 2018, Sayı: 29, 7 - 16, 29.12.2018

Erhan Taşbaş

https://doi.org/10.20427/turkiyat.457716

Cited By: 1

Öz

In world languages, kinship systems usually consist of two
ascending and two descending generations apart from one’s own generation. Since
the kinship terminology is based on the classification of one’s living
relatives, general terms are used instead of descriptive terms beyond the
second ascending and descending generations. Kyrgyz remains out of this
generalization in terms of the use of descriptive terms for each of the seven
ascending generations (seven forefathers). This is the result of the
necessities of the traditional pastorial/nomadic lifestyle. The principle of
seven forefathers (jeti ata) is not only a cultural restriction against
marriages between close relatives but also reflects a tradition deeply embedded
in the political, religious and cultural conditions of the Central Asian
nomadic civilizationbased on tribalism The weakening effect of the urban
sedentary lifestyle and its social institutions on the tradition “jeti ata” is merely reinforcing
this hypothesis.

Anahtar Kelimeler

Seven forefathers, Kyrgyz, Kyrgyz culture, pastoral-nomad, tribe, clan

KIRGIZLARDA “YEDİ ATA” KAVRAMI

Öz

Dünya dillerinde akrabalık sistemleri genellikle kişinin
kendi neslinden başka, önceki ve sonraki ikişer nesli kapsayacak şekilde
oluşmuştur. Akrabalık terminolojisi kişinin yaşayan akrabalarını sınıflandırma
temeli üzerine kurulu olduğu için kişinin dedesinden önceki veya torunundan
sonraki nesiller için tanımlayıcı (descriptive) terimler bulunmamakta, bunun
yerine genelleyici ifadeler tercih edilmektedir. Kişinin kendisinden önceki
yedi göbek atasının her biri için tanımlayıcı terimler kullanılması açısından
Kırgızca yukarıdaki genellemenin dışında kalmaktadır. Söz konusu durum
geleneksel çoban-konargöçer yaşam tarzının ortaya çıkardığı doğal ihtiyaçların
bir sonucudur. Bu kural, yakın akrabalar arasında gerçekleşmesi muhtemel
evliliklere karşı bir tedbir olduğu kadar aynı zamanda boy/soy temeline dayanan
Orta Asya konargöçer
uygarlığının siyaset, din ve kültür gibi katmanlarıyla da derin bağlara sahip
bir gelenektir. Özellikle de şehirli yerleşik yaşamın ve onun ortaya çıkardığı
sosyal kurumların “yedi ata” kuralı üzerindeki
zayıflatıcı etkisi bu hipotezi güçlendirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yedi ata, Kırgızca, çoban-konargöçer, uruu, Kırgız kültürü, uruk

Kaynakça

• Abramzon, S. M. (1990). Kirgizı i ih etnogenetiçeskiye i istoriko-kul’turnıye svyazi. Frunze: Kırgızstan.
• Abramzon, S. M. ve Potapov, L. P. (1975). Narodnaya etnogoniya kak odin iz istoçnikov dlya izuçeniya etniçeskoy i sotsial’noy istorii (na materiale tyurkoyazıçnıh koçevnikov). Sovyetskaya etnografiya, 6, 28–41.
• Aytmatov, Ç. (2008). Ak keme. Çıgarmalarının segiz tomduk cıynagı III (A. Toktosartov, Ed.) içinde (ss. 17–167). Bişkek: Biyiktik.
• Bacon, E. E. (1958). A Study of Social Structure in Eurasia. New York: Wenner-Gren Foundation for Anthropological Research.
• Cakşılık kızı, S. (2014). Turgunaalı Cusup Mamay: «Ata-enem ceti ata ötköndön kiyin üylönüşkön». Tarihinde 05 Temmuz 2018, adresinden erişildi http://kmborboru.su/2014/11/08/turgunaaly-zh-s-p-mamaj-ata-enem-zheti-ata-tk-nd-n-kijin-jl-n-shk-n/
• Cetimişbayev, K. ve Masırakunov, R. (1994). Sancıra sanatı. Bişkek: Kırgızstan-Meerim-1 KKİ.
• Çokotegin, M. (2014). Kırgız etnografiyası boyunça sözdük. Bişkek.
• Ekeyev, N. V. (Ed.). (2014). Altaytsı: Etniçeskaya istoriya. Traditsionnaya kulʹtura. Sovremennoye razvitiye. Gorno-Altaysk: BNU RA «Nauçno-issledovatelʹskiy institut altaistiki im. S.S. Surazakova».
• Grodekov, N. İ. (1889a). Kirgizı i karakirgizı Sır-Darʹinskoy oblasti. Tom 1. Yuridiçeskiy bıt. Taşkent: Tipo-litografiya S. İ. Lahtina.
• Grodekov, N. İ. (1889b). Prilojenie № 1: Boyevoy kliç’ (uran’). Kirgizı i karakirgizı Sır-Dar’inskoy oblasti. Tom 1. Yuridiçeskiy bıt içinde (ss. 1–4). Taşkent: Tipo-litografiya S. İ. Lahtina.
• İnan, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm: Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• İsrailova-Har’yehuzen, Ç. R. (2002). Traditsionnoye obşçestvo kirgizov vo vtoroy polovine XIX veka i sistema ih rodstva. Doktora tezi, Rossiyskaya akademiya nauk.
• Karatayev, O. K. ve Eraliyev, S. N. (2005). Kırgız etnografiyası boyunça sözdük. Bişkek: Biyiktik.
• Kislyakov, N. A. (1969). Oçerki po istorii sem’i i braka u narodov Sredney Azii i Kazahstana. Leningrad: Nauka.
• Krader, L. (1963). Social Organization of the Mongol-Turkic Pastoral Nomads. The Hague: Mouton.
• Kulmatov, N. (1999). Uruuçuluk (Traybalizm). Bişkek.
• Osmonov, Ö. C. (2007). Kırgızstan tarıhı. Bişkek.
• Osorov, Z. (2000). Myths and Survivals of Nomadic Past. Kyrgyzstan Times, Eylül 28.
• Radloff, W. (1954). Sibirya’dan I, 1 (Ahmet Temir, Çev.). İstanbul: Maarif Basımevi.
• Radloff, W. (1956a). Sibirya’dan I, 2 (Ahmet Temir, Çev.). İstanbul: Maarif Basımevi.
• Radloff, W. (1956b). Sibirya’dan II, 1 (Ahmet Temir, Çev.). İstanbul: Maarif Basımevi.
• Radloff, W. (1956c). Sibirya’dan II, 2 (Ahmet Temir, Çev.). İstanbul: Maarif Basımevi.
• Sattarov, S. (2012). Sancıra - eldin tamırı. Kasiyettüü Batken aymagı cana el bilimi (G. Aytpayeva ve G. Alıbayeva, Ed.) içinde (ss. 132–136). Bişkek: “Aygine” madaniy-izildöö borboru.
• Şahin, İ. (2013). Nomads and Nomadism: New Approaches in Kyrgyz and Ottoman Nomadic Studies. Tokyo: Tokyo Press Co., LTD.
• Tişkov, V. A., ve Çeşko, S. V. (2006). Tyurkskiye narodı Sibiri. Moskva: Nauka.
• Tolstov, S. P. (Ed.). (1962). Narodı Sredney Azii i Kazahstana I. Moskva: Akademiya nauk SSSR.
• Yeŋsebayev, T. A. (2004). Kanjıgalı şejiresi. Pavlodar: EKO.