Öz
Bu çalışmada II.
Mahmut dönemine ait Sivas, Yozgat ve Çorum nüfus defterleri hâne tipi açısından
incelenmiştir. Sonuç olarak bu defterlerde geniş ve parçalanmış hâne tiplerinin
kısmen tespit edilebileceği, ancak toplumun yapı taşı olarak kabul edilen
çekirdek ailenin tespitinin mümkün olamayacağı anlaşılmıştır. Bu durumun ortaya
çıkmasında rol oynayan en önemli etken, II. Mahmut döneminde yapılmış olan
nüfus sayımlarında kadın ve kız çocuklarının kaydedilmemiş olmasıdır. Bu yüzden
sadece erkek nüfusa dayalı olarak elde edilen sonuçlara göre kısmen tespit
edilebilen geniş aile oranı Sivas’ta yaklaşık %29; Yozgat’ta ise yaklaşık %23’tür.
Parçalanmış aile
oranı Sivas’ta %3,22, Yozgat’ta %3,72’dir. Parçalanmış aile oranını etkileyen
en önemli faktör yine kadın nüfusun kaydedilmemiş olmasıdır. Buna ek olarak her
iki şehirde de parçalanmış aile oranlarını, toplumda bulunan dulları yeniden
evlendirme eğilimi de etkilemiştir.
Sivas ve Yozgat defterlerinde nüfus kaydı mahalle ve hâne
ayrımına göre yapılmışken, Çorum defterinde sadece mahalle ayrımı yapılmıştır.
Bu nedenle Çorum’da baba ve evli oğlun/oğulların aynı hânede yaşayıp yaşamadığını
tespit etmek mümkün değildir. Bu da herhangi bir aile tipini tespit etmeyi
olanaksız kılmaktadır.
Sadece erkek
nüfusun kaydedildiği defterlerden elde edilen bu sonuçlar gerçeği tam olarak
yansıtmamakla birlikte bir fikir vermesi bakımından önemlidir.
Kaynakça
- Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (COA):Nüfus Defterleri (Nfsd.): 1911, 2111, 2399, 2400.Yayınlanmış Kaynaklar:Aydın, M.A. (1989), “Aile”, DİA, Cilt:2, Diyanet Vakfı Yayınları, s.196-200.Demirel, Ö. (2008), “Osmanlı Dönemi Çorum’da Ailenin Demografik Yapısı”, Uluslararası Osmanlı’dan Cumhuriyete Çorum Sempozyumu’nda Sunulmuş Bildiri.Demirel, Ö.- Adnan Gürbüz - Muhittin Tuş (1992), “Osmanlılarda Ailenin Demografik Yapısı”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, Cilt: 1, Ankara, s.96-161.Duben, A.-Cem Behar (2014), İstanbul Haneleri, Evlilik, Aile ve Doğurganlık 1880-1940, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul.Gökçe, B. (1976), “Aile ve Aile Tipleri Üzerine Bir İnceleme”, Hacettepe Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt:8, Sayı: 1-2, Mart-Ekim 1976, s.46-67, Ankara.Göyünç, N. (1997), “Hâne”, DİA, Cilt:15, Diyanet Vakfı Yayınları, s.552-553. Karal, Enver Z. (1943), Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara.Karpat, K.H. (2010), Osmanlı Nüfusu 1830-1914, Timaş Yayınları, İstanbul.Kütükoğlu, M. (2003) “1830 Nüfus Sayımına Göre Menteşe Sancağında Hane Nüfusu”, Osmanlı Araştırmaları, Sayı: XXIII, İstanbul.Özbay, F. (2015), Dünden Bugüne Aile, Kent ve Nüfus, İletişim Yayınları, İstanbul.Sönmez, S. (2017), Tanzimat’a Giden Yolda Bir Osmanlı Şehri Sivas (1777-1839), Kitabevi Yayınları, İstanbul.Sutay, Y.-M. Murat Yüceşahin, (2012), “Türkiye’de Hanehalkı Kompozisyonlarında Değişimler ve Bölgesel Farklılaşmalar” Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt:15, Sayı:1, Bahar 2012, Sosyoloji Derneği, Türkiye, s.81-82.Şahin, H.H. (2012), Çorum Nüfus Defterleri (1837)- (1844), Çorum Belediyesi Kültür Yayınları, Ankara.Şahin, S. (2013), Mekan ve İnsanıyla Sivas, Buruciye Yayınları, Sivas.Tabakoğlu, A. (1992), “Osmanlı Toplumunda Aile”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, Cilt: 1, Ankara, s.92-96.Timur, S. (1972), Türkiye’de Aile Yapısı, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara.Yüksel, H. (2006-2007), “Osmanlı’da Modern Anlamda Yapılan İlk Nüfus Sayımına Göre Divriği’nin Demografik Yapısı”, Nüfusbilim Dergisi (Turkish Journal of Population Studies), Sayı: 28-29.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 6 Temmuz 2019 |
| Gönderilme Tarihi | 16 Mayıs 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Sayı: 30 |
- Makale Dosyaları