Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

The Beginning of Islam in Central Asia: The First Mosque in Merv, Turkmenistan

Yıl 2021, Sayı: 35, 277 - 291, 10.12.2021
https://doi.org/10.20427/turkiyat.961413

Öz

Orta Asya’daki ilk cami, eski Merv’in (Gyaur-kala) merkezinde, şehrin dört ana kapısından başlayarak iki ana caddenin kesiştiği yerde bulunuyordu. Cami, 7. yüzyılın ikinci yarısında, Merv’in Arap birlikleri tarafından fethedilmesinden sonra inşa edilmiştir. Cami, Beni Makhan Camii olarak tanındı. M. Masson, 1950’lerde ortaçağ kaynaklarından ve topografik çalışmalardan elde edilen verileri kullanarak caminin yerini bulmayı başardı ve 1960’larda T. Khodjaniyazov tarafından tamamlanan kazılara başlandı. Kil tuğladan inşa edilen ilk cami, neredeyse yıkılmıştır. O dönemin camisinin kesin tasarımı bilinmemektedir. Selçuklular zamanında, 11-12. yüzyıllarda yeniden inşa edilmiştir. Köşe minaresi, doğu ve kısmen güney duvarları ise daha önceki yapıdan kalmıştır. Üç minareli yeni caminin dikdörtgen planı yanlıştır.

Kaynakça

  • Annanepesov, M. A. (1992). Voyny Islama: Materialy po Istorii Turkmen i Turkmenistana. Ashkhabad.
  • Durand-Guédy, D. (2015). Pre-Mongol Khurasan. A Historical Introduction. In R. Rante (Ed.), Greater Khurasan. History, Geography, Archaeology and Material Culture (pp. 1-7). Göttingen: De Gruyter.
  • Grazhdankina, N.S. (1958). Drevniye Stroitel’nyye Materialy Turkmenii. In M.E. Masson (Ed.), Trudy Yuzhno-Turkmenistanskoy Arkheologicheskoy Kompleksnoy Ekspeditsii VIII (pp. 11-217). Ashkhabad.
  • Kennedy, H. (1999). Medieval Merv: an Historical Overview. In G. Herrmann (Ed.), Monuments of Merv. Traditional Buildings of the Karakum (pp. 27-44). London.
  • Khodjaniyazov, T. (1967). Reznaya Kolonna Pervoy Arabskoy Sobornoy Mecheti. Pamyatniki Turkmenistana, 4, 33.
  • Khodjaniyazov, T. (1986). Zagadochnoye Podzemnoye Sooruzheniye v Starom Merve. Pamyatniki Turkmenistana, 1, 12-14.
  • Khodjaniyazov, T. (1990). Raskopki Ob’yektov Sel’dzhukskoy Epokhi v Starom Merve. Merv v Drevney i Srednevekovoy Istorii Vostoka. Тезисы докладов научного симпозиума. Ashkhabad, 15-18.
  • Khodjaniyazov, T. (2000). Pervaya Sobornaya Mechet’ Merva. Miras, 1, 47-51, 107-111, 161-165.
  • Khodjaniyazov, T. and Kurbanov, A. (2011). Turkmenistan. In K. Baipakov and Sh. Pidayev (Eds.), Prominent Archaeological Sites of Central Asia on the Great Silk Road (pp. 70-85). Samarkand.
  • Khodjaniyazov, T., Kurbanov, A. and Ovlyakuliyev, M. (2011). Velikiy Shelkovyy put’ i Turkmenistan. Ashgabat.
  • Kurbanov, A. (2011). Pervaya Musul’manskaya Mechet’ v Tsentral’noy Azii. In Drevnyaya Material’naya Kul’tura Turkmenistana i Yeye Mesto v Razvitii Mirovoy Tsivilizatsii (pp. 223-225). Ashgabat.
  • Litvinskiy, B.A. (1953). Otchet o Rabote Arkheologicheskoy Gruppy V Otryada YUTAKE v 1947 g. (Rekognostsirovka Rayona Bezmein - Kizyl-Arvat). In M. E. Masson (Ed.), Trudy Yuzhno-Turkmenistanskoy Arkheologicheskoy Kompleksnoy Ekspeditsii, II (pp. 253-314). Ashkhabad.
  • Lunina, S.B. (1962). Goncharnoye Proizvodstvo v Merve X - Nachala XIII vv. In M. E. Masson (Ed.). Trudy Yuzhno-Turkmenistanskoy Arkheologicheskoy Kompleksnoy Ekspeditsii, XI (pp. 217-418). Ashkhabad.
  • Lunina, S.B. (1980). Izucheniye Zhilykh Domov Merva X - Nachala XIII vv. In M.E. Masson (Ed.), Trudy Yuzhno-Turkmenistanskoy Arkheologicheskoy Kompleksnoy Ekspeditsii, XVII (pp. 59-84). Ashkhabad.
  • Masson, M. Ye. (1955). Kratkaya Khronika Polevykh Rabot YUTAKE za 1948-1952 gg. In M. E. Masson (Ed.), Trudy Yuzhno-Turkmenistanskoy Arkheologicheskoy Kompleksnoy Ekspeditsii, V (pp. 197-249). Ashkhabad.
  • Materialy po Istorii Turkmen i Turkmenii (MITT). Tom 1. (1939). Moskva, Leningrad.
  • Pilyavskiy, V. I. (1950). Arkhitektura Drevnego Merva. Nauchnyye Trudy Leningradskogo Inzhenerno-Stroitel’nogo Instituta, 10, 95-122.
  • Pribytkova, A. M. (1955). Pamyatniki arkhitektury XI v. v Turkmenii. Moskva.
  • Pugachenkova, G. A. (1958). Puti Razvitiya Arkhitektury Yuzhnogo Turkmenistana Pory Rabovladeniya i Feodalizma. M. E. Masson (Ed.), Trudy Yuzhno-Turkmenistanskoy Arkheologicheskoy Kompleksnoy Ekspeditsii, VI. Moskva.
  • Pugachenkova, G. A. (1967). Iskusstvo Turkmenistana. Moskva.
  • The History of al-Tabari (Vol. XV) (R. S. Humphreys, Trans.). (1990). Albany, N.Y.
  • Voronina, V.L. (1951). Stroitel’naya Tekhnika Drevnego Khorezma. Trudy Khorezmskoy Arkheologo-Etnograficheskoy Ekspeditsii, 1, 87-104.
  • Williams, T. (2018). Sultan Kala: The Development of a City. In R. Muradov (Ed.), Traces of Empires. Culture of Central Asia from Alexander the Great to the Timurids (pp. 415-430). Kabul, Bishkek.
  • Yershov, S.A. (1947). Dandenakan (Arkheologicheskiye Razvedki u Tash-Rabata v 1942 g.). In Kratkiye Soobshcheniya Instituta Istorii Material’noy Kul’tury, XV (pp. 126-136).
  • Zakhoder, B.N. (1943). Dendanekan. Istoricheskiy Zhurnal, 3-4, 74-77.

Orta Asya’da İslam’ın Başlangıcı: Türkmenistan Merv’deki İlk Cami

Yıl 2021, Sayı: 35, 277 - 291, 10.12.2021
https://doi.org/10.20427/turkiyat.961413

Öz

The first mosque in Central Asia was situated in the center of ancient Merv (Gyaur-kala) in the crossroad of two main streets, starting from four main gates of the town. The mosque was erected in the second half of the 7th century, after the Arab troops conquered Merv. The mosque became known as Beni Makhan Mosque. Using data from medieval sources and topographical works in the 1950s. M. Masson managed to find out the location of the mosque and began excavations, which were completed later in the 1960s by T. Khodjaniyazov. Been built of clay bricks, the first mosque was almost destroyed. The exact design of the mosque of that period is unknown. It was rebuilt in the 11th-12th centuries, in the time of the Seljuks. The corner minaret, the eastern and partially the southern walls, remained from the old building. The new mosque with three minarets has an incorrect rectangular plan.

Kaynakça

  • Annanepesov, M. A. (1992). Voyny Islama: Materialy po Istorii Turkmen i Turkmenistana. Ashkhabad.
  • Durand-Guédy, D. (2015). Pre-Mongol Khurasan. A Historical Introduction. In R. Rante (Ed.), Greater Khurasan. History, Geography, Archaeology and Material Culture (pp. 1-7). Göttingen: De Gruyter.
  • Grazhdankina, N.S. (1958). Drevniye Stroitel’nyye Materialy Turkmenii. In M.E. Masson (Ed.), Trudy Yuzhno-Turkmenistanskoy Arkheologicheskoy Kompleksnoy Ekspeditsii VIII (pp. 11-217). Ashkhabad.
  • Kennedy, H. (1999). Medieval Merv: an Historical Overview. In G. Herrmann (Ed.), Monuments of Merv. Traditional Buildings of the Karakum (pp. 27-44). London.
  • Khodjaniyazov, T. (1967). Reznaya Kolonna Pervoy Arabskoy Sobornoy Mecheti. Pamyatniki Turkmenistana, 4, 33.
  • Khodjaniyazov, T. (1986). Zagadochnoye Podzemnoye Sooruzheniye v Starom Merve. Pamyatniki Turkmenistana, 1, 12-14.
  • Khodjaniyazov, T. (1990). Raskopki Ob’yektov Sel’dzhukskoy Epokhi v Starom Merve. Merv v Drevney i Srednevekovoy Istorii Vostoka. Тезисы докладов научного симпозиума. Ashkhabad, 15-18.
  • Khodjaniyazov, T. (2000). Pervaya Sobornaya Mechet’ Merva. Miras, 1, 47-51, 107-111, 161-165.
  • Khodjaniyazov, T. and Kurbanov, A. (2011). Turkmenistan. In K. Baipakov and Sh. Pidayev (Eds.), Prominent Archaeological Sites of Central Asia on the Great Silk Road (pp. 70-85). Samarkand.
  • Khodjaniyazov, T., Kurbanov, A. and Ovlyakuliyev, M. (2011). Velikiy Shelkovyy put’ i Turkmenistan. Ashgabat.
  • Kurbanov, A. (2011). Pervaya Musul’manskaya Mechet’ v Tsentral’noy Azii. In Drevnyaya Material’naya Kul’tura Turkmenistana i Yeye Mesto v Razvitii Mirovoy Tsivilizatsii (pp. 223-225). Ashgabat.
  • Litvinskiy, B.A. (1953). Otchet o Rabote Arkheologicheskoy Gruppy V Otryada YUTAKE v 1947 g. (Rekognostsirovka Rayona Bezmein - Kizyl-Arvat). In M. E. Masson (Ed.), Trudy Yuzhno-Turkmenistanskoy Arkheologicheskoy Kompleksnoy Ekspeditsii, II (pp. 253-314). Ashkhabad.
  • Lunina, S.B. (1962). Goncharnoye Proizvodstvo v Merve X - Nachala XIII vv. In M. E. Masson (Ed.). Trudy Yuzhno-Turkmenistanskoy Arkheologicheskoy Kompleksnoy Ekspeditsii, XI (pp. 217-418). Ashkhabad.
  • Lunina, S.B. (1980). Izucheniye Zhilykh Domov Merva X - Nachala XIII vv. In M.E. Masson (Ed.), Trudy Yuzhno-Turkmenistanskoy Arkheologicheskoy Kompleksnoy Ekspeditsii, XVII (pp. 59-84). Ashkhabad.
  • Masson, M. Ye. (1955). Kratkaya Khronika Polevykh Rabot YUTAKE za 1948-1952 gg. In M. E. Masson (Ed.), Trudy Yuzhno-Turkmenistanskoy Arkheologicheskoy Kompleksnoy Ekspeditsii, V (pp. 197-249). Ashkhabad.
  • Materialy po Istorii Turkmen i Turkmenii (MITT). Tom 1. (1939). Moskva, Leningrad.
  • Pilyavskiy, V. I. (1950). Arkhitektura Drevnego Merva. Nauchnyye Trudy Leningradskogo Inzhenerno-Stroitel’nogo Instituta, 10, 95-122.
  • Pribytkova, A. M. (1955). Pamyatniki arkhitektury XI v. v Turkmenii. Moskva.
  • Pugachenkova, G. A. (1958). Puti Razvitiya Arkhitektury Yuzhnogo Turkmenistana Pory Rabovladeniya i Feodalizma. M. E. Masson (Ed.), Trudy Yuzhno-Turkmenistanskoy Arkheologicheskoy Kompleksnoy Ekspeditsii, VI. Moskva.
  • Pugachenkova, G. A. (1967). Iskusstvo Turkmenistana. Moskva.
  • The History of al-Tabari (Vol. XV) (R. S. Humphreys, Trans.). (1990). Albany, N.Y.
  • Voronina, V.L. (1951). Stroitel’naya Tekhnika Drevnego Khorezma. Trudy Khorezmskoy Arkheologo-Etnograficheskoy Ekspeditsii, 1, 87-104.
  • Williams, T. (2018). Sultan Kala: The Development of a City. In R. Muradov (Ed.), Traces of Empires. Culture of Central Asia from Alexander the Great to the Timurids (pp. 415-430). Kabul, Bishkek.
  • Yershov, S.A. (1947). Dandenakan (Arkheologicheskiye Razvedki u Tash-Rabata v 1942 g.). In Kratkiye Soobshcheniya Instituta Istorii Material’noy Kul’tury, XV (pp. 126-136).
  • Zakhoder, B.N. (1943). Dendanekan. Istoricheskiy Zhurnal, 3-4, 74-77.
Toplam 25 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil İngilizce
Bölüm Makaleler
Yazarlar

тirkesh Khodjanıyazov 0000-0003-1640-087X

Aydogdy Kurbanov 0000-0002-1032-7213

Yayımlanma Tarihi 10 Aralık 2021
Gönderilme Tarihi 2 Temmuz 2021
Yayımlandığı Sayı Yıl 2021 Sayı: 35

Kaynak Göster

APA Khodjanıyazov т., & Kurbanov, A. (2021). Orta Asya’da İslam’ın Başlangıcı: Türkmenistan Merv’deki İlk Cami. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD)(35), 277-291. https://doi.org/10.20427/turkiyat.961413

 32315  MLA   TR DİZİN    32307   EBSCO 

Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
06532 Beytepe / Ankara
Tel: +90 312 297 67 71 / +90 312 297 67 72
Belgeç: +90 0312 297 71 71

Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (HÜTAD)
Tel: +90 312 297 71 82
hutad@hacettepe.edu.tr