ÇAĞDAŞ UYGUR TİYATROSUNDA AMANNİSAHAN: TOPLUMSAL CİNSİYET MERKEZLİ BİR BAKIŞ

Yıl 2022, Sayı: 37, 323 - 335, 27.12.2022

Ecem Gül İlek

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1102197

Öz

1983 yılında Seyfettin Azizi tarafından yazılan ve çağdaş Uygur tiyatrosunun tarihî drama açısından önemli piyeslerinden birisi olan Amannisahan, 16. yüzyılda Yarkand Hanlığı döneminde yaşamış, Uygur on iki makamının derleyicisi ve düzenleyicisi Uygur bilgini Amannisahan’ın hayatını anlatmaktadır. Hem edebî hem müzikal ögelere sahip olan bu piyes, yazarı Seyfettin Azizi’nin Uygur toplumu ile ilgili çalışmaları sonucunda meydana gelmiş ve “tarihî drama” olarak nitelendirilmiştir. Amannisahan, piyes içerisinde sanatsal yönü, cesareti ve özgüveniyle yaşadığı toplumda kendisi için belirlenmiş çerçevenin dışına çıkan bir kadın karakter olarak kurgulanmıştır. Onun, padişah Abdürreşithan ile yaptığı evlilik, bu evlilik içerisinde bulunduğu roller ve saray erkânı karşısındaki konumu, toplumsal cinsiyet unsurları açısından Uygur kadının toplumdaki yeri, maruz kaldığı eşitsizlikler, sosyal ve bireysel sorumlulukları gibi birçok veriye kaynaklık etmektedir. Bu sebeple çalışma içerisinde Amannisahan adlı tiyatro eseri, Uygur tiyatro tarihi içerisindeki konumu ve yazarının edebî kişiliğiyle birlikte toplumsal cinsiyet merkezli bir bakış açısıyla incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çağdaş Uygur tiyatrosu, Seyfettin Azizi, Amannisahan, toplumsal cinsiyet rolleri, kadın., Modern Uyghur theatre, Amannisakhan, gender roles, woman.

A Gender-Centered View of the Modern Uyghur Theatrical Play, Amannisakhan

Öz

The 1983 historical play written by Seyfettin Azizi, Amannisahan, is one of the most significant works of contemporary Uyghur theater. It describes the life of Amannisahan, a Uyghur scholar and collector of twelve Uyghur maqams, who lived in the Yarkand Khanate during the 16th century. This "historical drama" with literary and musical components was the result of its author’s Seyfettin Azizi's research into Uyghur society. Amannisahan is a fictitious female character who, through her artistic ability, bravery, and self-assurance, transcends the boundaries placed on her by the society in which she lives. A lot of information comes from her marriage to Sultan Abdurreshithan, her role in this marriage and her standing among the courtiers, the situation of Uyghur women in society in terms of gender, the injustices she faced, and her social and personal responsibilities. Thus, the play Amannisahan is evaluated from a gender-centered viewpoint with regard to its place in the history of Uyghur theater and the literary personality of its creator.

Anahtar Kelimeler

Seyfettin Azizi, Modern Uyghur theatre, Amannisakhan, gender roles, woman.

Kaynakça

• Azizi, S. (1983). Amannisahan. Pekin: Milletler Neşriyatı.
• Ekinci, A. (2019). Legible Citizens: Writing Uyghur Women Into The Chinese Nation (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). University of North Carolina. ABD.
• Hacı, R. (2005). Uygur Türklerinin Dünyaca Meşhur 12 Makamının Yaratıcısı Amannisahan. 38. Icanas Kongresi Bildiri Kitabı. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• İsmail, A. (2002). Uyğur Tiyatir Tarixi Toğrisida Tetqiqat. Ürümçi: Şinçaŋ Xelq Neşriyati.
• Kaşgarlı, R. A. (2014). Çağdaş Uygur Edebiyatı ve Onun Geleceği. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 3, 129-145.
• Kaşgarlı, R. A. (2017). Çağdaş Uygur Edebiyatı Tarihi (N. Harbalioğlu, Ed.). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Kaypakoğlu, S. (2003). Toplumsal Cinsiyet ve İletişim. İstanbul: Naos Yayınları.
• Noboro, N. (2010). Land Reform and New Marriage Law in China. The Developing Economies, 48(2), B5.
• Roberts, S. (2020). The War on The Uyghurs: China’s Internal Campaign Against a Muslim Minority. USA: Princeton University Press.
• Sultan, A. ve Abdürehim, K. (2002). Uyğur Bugünki Zaman Edebiyat Tarixi. Ürümçi: Şinçaŋ Üniversiteti Neşriyati.
• Ulusoy, D. D. D. ve Celil, D. D. A. (2005). Uygurlarda Aile. İstanbul Journal of Sociological Studies, 0(32), 1-29.
• Yimier, A. (2017). Uygur Yazar Tursun Yunus’un Tiyatro Eserlerinin İncelenmesi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Zaman, N. (1995). Uygur Edebiyatı Tarixi - 4. Ürümçi: Şinçaŋ Maarip Neşriyati.
• Elektronik Kaynaklar
• Melike Amannisahan. 9 Mart 2022 tarihinde https://gunturktv.wordpress.com/2011/01/02/melike-amannisahan/ adresinden erişildi.
• Öger, A. (2014) “Nefisi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. 28 Şubat 2022 tarihinde http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nefisi adresinden erişildi.