SÖZDİZİMİ KURAMINDA KURUCULAR AÇISINDAN CÜMLE YAPISI

Yıl 2023, Sayı: 38/Özel Sayı, 89 - 96, 07.07.2023

Duygu Özge Demir

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1213037

Öz

Cümle yapısı sözdizimi çalışmaları için temel ve genel nitelikli bir kavramdır. Ad, sıfat gibi sözcük kategorileri, özne, yüklem gibi cümlenin ögeleri, öbekler, bunların işlevleri, cümle türleri gibi pek çok konu ‘cümle yapısı’ kavramının içine girer. Parçalara ayrılabilen, farklı parçaları olan, parçaların belli bir düzen içerisinde birleştirildiği ve her bir parçanın belli bir işleve sahip olduğu her yapı ise ‘cümle yapısı incelemesi’nin bir konusudur. Sözdizimi kuramında bu parçalar, kurucu (constituent) olarak adlandırılır. Cümle içinde kurucuların her biri bir başka kurucunun içine yerleşiktir (embedded). Yani bir kurucu hiyerarşisi söz konusudur. Başka bir ifadeyle kurucuların başka kurucular içermesine hiyerarşik yapı denir. Hiyerarşik yapıda en büyük kurucu cümledir. Bu çalışma, sözdizimi kuramı doğrultusunda hiyerarşik kurucu yapısını incelemeyi hedeflemektedir. Konu, kurucuların kurulumu, kurucu testi ve kurucuların ağaç diyagramıyla gösterilmesi konularıyla sınırlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

kuruculuk,, kurucu,, cümle,, hiyerarşik yapı,, sözdizimi kuramı,

Sentence Structure in Terms of Constituents in Syntax Theory

Öz

Sentence structure is a basic and general concept for syntax studies. Many topics such as word categories such as nouns and adjectives, sentence elements such as subject and predicate, phrases, their functions, sentence types fall into the concept of 'sentence structure'. Every structure that can be divided into parts, which has different parts, where the parts are combined in a certain order, and where each part has a certain function, is a subject of 'sentence structure analysis'. In syntax theory, these parts are called constituents. In a sentence, each of the constituent is embedded in another constituent. So there is a constituent hierarchy. In other words, it is called hierarchical structure when constituents contain other constituents. The biggest constituent in the hierarchical structure is the sentence. This study aims to analyze the hierarchical constructive structure in line with syntax theory. The topic is limited to establishing constituents, constituent tests, and tree diagram representation of constituents.

Anahtar Kelimeler

Constituency, constituent, sentence, hierarchical structure, syntactic theory

Kaynakça

• Burton-Roberts, N. (2011). Analysing Sentences. An Introduction to English Syntax. Harlow: Pearson.
• Can, Ö., Akşehirli, S., Koşaner, Ö. ve Özgen, M. (2020). Dilbilgisi Bileşenleri. İstanbul: İthaki.
• Carnie, A. (2013). Syntax. A Generative Introduction. Oxford: Wiley-Blackwell.
• Chomsky, N. (1957). Syntactic Structures. Lahey, Hollanda: Mouton.
• Chomsky, N. (1965). Aspects of the Theory of Syntax. Cambridge, MA: MIT Press.
• Hirik, S. (2021). Söz Dizimi Kuramları Bağlamında Türkçede Baş Unsur. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Özsoy, S., Balcı, A. ve Turan, Ü. D. (2012). Genel Dilbilim I. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Uzun, N. E. (2000). Anaçizgileriyle Evrensel Dilbilgisi ve Türkçe. İstanbul: Multilingual.
• Uzun, N. E. ve Aydın, Ö. (2002). Sözdizim. A. Kocaman (Haz.), Dilbilim Temel Kavramlar Sorunlar Tartışmalar içinde (ss. 63-65). Ankara: Dil Derneği.
• Williams, E. (1981). Argument Structure and Morphology. Linguistic Review,1, 81-114.