DOĞAL OLMAYAN ANLATI VE ABDÜLHAK HÂMİD’İN TİYATROLARI

Yıl 2023, Sayı: 38/Özel Sayı, 113 - 126, 07.07.2023

Serdar Odacı

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1268847

Öz

Doğal olmayan anlatılar, akla aykırı ya da çarpıcı biçimde imkansız olaylar sağlayarak mimetik sözleşmeleri ihlal eden metinler olarak tanımlanabilir. Bu tür anlatılar sadece gerçekçi olmayan ancak aynı zamanda antirealistik olmayan anlatılardır. Bugün yarım asır kadar dünya edebiyatlarında yer bulmuş postmodern kurguların çoğu doğal olmayan anlatılar olarak belirmekle birlikte, bu sınıflandırma postmodern edebiyatın öncesini de içermektedir. Batı edebiyatında Aristophanes’in oyunlarının çoğu, Jonathan Swift’in birçok metni ve Alice Harikalar Diyarında gibi eserler bu sınıflandırma için belirgin örneklerdir.
Türk edebiyatının en önemli isimlerinden Abdülhak Hâmid şiirleri ve tiyatroları ile Türk edebiyatında yenileşmenin çizgisini belirlemiştir. Abdülhak Hâmid anlatıya dayalı olarak sadece tiyatro eseri vermiştir. Tiyatrolarının teknik bakımından sahne ile uyumluluğu bilindiği üzere sorunludur. Ancak bazı tiyatrolarında dikkat çekici olarak doğal olmayan anlatı özellikleri görülmektedir. İçli kız, Sabr u Sebat ve Finten gibi tiyatrolarında doğal olmayan anlatı niteliği göze çarpmaktadır. Bu çalışmada Abdülhak Hâmid’in tiyatroları mimetik, anti mimetik, gerçekçi ve gerçekçi olmayan yönler ve benzeri üzerinden ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

doğal olmayan anlatı, anlatıbilim, mimetik, Abdülhak Hâmid’in oyunları, tiyatro.

Unnatural Narration and Abdülhak Hâmid’s Theaters

Öz

Unnatural narratives can be defined as texts that violate mimetic conventions by providing irrational or strikingly impossible events. Such narratives are not only unrealistic but also antirealistic. Although most of the postmodern fictions that have been included in world literature for half a century today appear as unnatural narratives, this classification also includes the pre-postmodern literature. In Western literature, most of Aristophanes’ plays, many texts by Jonathan Swift, and works such as Alice in Wonderland are prominent examples of this classification.
Abdülhak Hâmid, one of the most important names of Turkish literature, determined the line of innovation in Turkish literature with his poems and plays. Abdülhak Hâmid produced only theatrical works based on the narrative. As is known, the compatibility of the theaters with the stage in terms of technique is problematic. However, some of his theaters have strikingly unnatural narrative features. The unnatural narrative quality is striking in theaters such as İçli Kız, Sabr u Sebat and Finten. In this study, Abdülhak Hâmid’s theaters are discussed in terms of mimetic, anti-mimetic, realistic and unrealistic aspects and so on.

Anahtar Kelimeler

Unnatural narrative, narratology, mimetic, Abdülhak Hâmid’s plays, theater.

Kaynakça

• 3. Karakaya, N. (2020). Abdülhak Hamit Tarhan’ın Kanbur Adlı Tiyatrolarında Edebiyat ve Ruhların İlişkisi. Route Education and Social Science Journal, 7(12).
• Akı, N. (1989). Türk Tiyatro Edebiyatı Tarihi I. İstanbul: Dergâh Yay.
• Alber, J. (2009). Impossible Storyworlds - and What to do With Them. Storyworlds: A Journal of Narrative Studies, 1(1). 79-96.
• Alber, J. (2013). Pre-Postmodernist Manifestations of the Unnatural: Instances of Expanded Consciousness in ‘Omniscient’ Narration and Reflector-Mode Narratives. Zeitschrift für Anglistik und Amerikanistik, 61(2), 137-53.
• Alber, J. (2016). Unnatural Narrative: Impossible Worlds in Fiction and Drama. Lincoln: University of Nebraska Press.
• Alber, J. ve Fludernik M. (2010). Introduction. J. Alber ve M. Fludernik (Ed.), Postclassical Narratologies: Approaches and Analysis. Columbus: Ohio State University Press.
• Alber, J. ve Richardson, B. (Ed.) (2020). Unnatural Narratology: Extensions, Revisions, and Challenges. Columbus: The Ohio State University Press.
• Aristoteles. (1995). Poetika. (İ. Tunalı, Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bell, A. (2016). Interactional Metalepsis and Unnatural Narratology. Narrative, 24(3), 294-310.
• Bell, A. ve Alber, J. (2012). Ontological Metalepsis and Unnatural Narratology. Journal of Narrative Theory, 42(2), 166-192.
• Fludernik, M. (1996). Towards a “Natural” Narratology. London and New York: Routledge.
• Fludernik, M. (2003). The Diachronization of Narratology. Narrative, 11(3). 331-348.
• Karaburgu, O. (2010). Abdülhak Hâmid Tarhan’ın Tiyatroları Üzerinde Bir İnceleme ve Araştırma (Basılmamış Doktora Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Platon, (Eflatun). (1980). Devlet (4. bs.) (M. A. Cimcoz ve S. Eyüboğlu, Çev.). İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Richardson, B. (2006). Unnatural Voices: Extreme Narration in Modern and Contemporary Fiction. Columbus: The Ohio State University Press.
• Richardson, B. (2015). Unnatural Narrative: Theory, History, and Practice. Columbus: The Ohio State University Press.
• Shang, B. (2019). Unnatural Narrative Across Borders - Transnational and Comparative Perspectives. New York: Routledge.
• Tanpınar, A. H. (1988). 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi (7. bs.). İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Tarhan, A. H. (1985). Mektupları II (İ. Enginün Haz.). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tarhan, A. H. (1994). Abdülhak Hâmid’in Hatıraları (İ. Enginün Haz.). İstanbul: Dergâh Yay.
• Tarhan, A. H. (1995). Mektupları I (İ. Enginün Haz.). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tarhan, A. H, (1998). Tiyatroları I / Sabr u Sebat /İçli Kız / Liberte / Yadigâr-ı Harb (İ. Enginün, Haz.). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tarhan, A. H. (2002). Kanbur (İ. Enginün Haz.). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Todorov, T. (2004). Fantastik (N. Öztokat, Çev.). Ankara: Metis Yayınları.