İKİNCİ/YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇE ÖĞRETİMİ BAĞLAMINDA ÜSTSÖYLEM VE AKADEMİK DİNLEME İLİŞKİSİ

Yıl 2023, Sayı: 39, 171 - 197, 07.12.2023

Gül Deniz Demirel Aydemir , Ayten Genç

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1253037

Öz

Türkiye’deki öğretim dili Türkçe olan programlarda yüksek öğrenim görmek üzere gelip bölümlerine başlayan uluslararası öğrencilerin bölümlerinde ve diğer akademik ortamlarda karşılaştıkları akademik görevleri gerçekleştirme konusunda yaşadığı güçlükler ve bu konudaki ihtiyaçları gözetilerek üniversitelerde uluslararası öğrenciler için akademik Türkçe dersleri başlatılmıştır. Bu derslerin öğrencilerin söz konusu bağlamlarda etkin rol alabilmeleri için akademik ortamların uzlaşımları ve akademik söylemin özellikleriyle birlikte alımlayıcı ve üretici dil becerilerini geliştirmeye odaklanması beklenmektedir. Ancak günümüzde yaygın olarak okutulan akademik Türkçe ders kitaplarında akademik dinleme becerisinin bu bağlamda akademik okuma ve yazmaya göre daha az üzerinde durulan ve çoğunlukla yalnızca anlamaya yönelik sorularla çalıştırılan bir beceri olduğu görülmektedir. Halbuki ihtiyaç analizi çalışmaları ve öğrencilerin karşılaştığı güçlükleri araştıran çalışmalar, dinleme becerisinin öneminin altını çizmektedir. Bu çalışmada uygulamalı dilbilimin ikinci/yabancı dil öğretimindeki sorunlara çözüm önerileri getirme amacı olduğu fikrinden de yola çıkılarak dilbilimsel bir olgu olan üstsöylemin akademik dinleme öğretimi bağlamında işlevselliğine dikkat çekmek ve ilgili literatürü sunmak amaçlanmıştır çünkü ikinci/yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde akademik dinlemeye odaklanan çok az sayıdaki çalışmada akademik dinlemede üstsöylemin işlevselliğine odaklanan bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu doğrultuda ikinci/yabancı dil olarak Türkçe öğretimi bağlamında akademik dinleme konusu üzerinde durulmuş; üstsöylem olgusu, ayrıntılarıyla açıklanmış ve ikisinin ilişkisini ortaya koyan çalışmaların bulguları bir araya getirilip sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Üstsöylem, akademik dinleme, akademik Türkçe, ikinci dil olarak Türkçe Öğretimi, dinleme becerisi

Relevance of Metadiscourse in Terms of Academic Listening in the Context of Teaching Turkish as a Second/Foreign Language

Öz

As international students who come to Turkey to receive higher education in Turkish face difficulties in carrying out academic tasks, academic Turkish classes have recently been offered by universities to meet their needs. The courses intend to focus on improving receptive and productive skills along with academic language use and conventions of specific academic contexts to enable students’ active role in such contexts. However, as observed in the existing academic Turkish textbooks, academic listening skills have received less attention than academic reading and writing. This skill, in most cases, is expected to be acquired only through listening to a recording followed by comprehension questions. In most textbooks, this skill is taught solely through some listening practice accompanied by comprehension questions. Therefore, in view of the applied linguistics objective to offer solutions to problems in second/foreign language teaching, this study aims primarily to draw attention to the relevance of metadiscourse, a linguistic phenomenon, in the context of academic listening in second/foreign language teaching. Moreover, the study complements the relevant literature since in the very few studies focusing on academic listening in teaching Turkish as a second/foreign language, none utilizes the functionality of metadiscourse in academic listening.

Anahtar Kelimeler

Metadiscourse, academic listening, academic Turkish, teaching Turkish as a second language, listening skill

Kaynakça

• Ädel, A. (2006). Metadiscourse in L1 and L2 English. John Benjamins.
• Ädel, A. (2010). Just to Give You Kind of a Map of Where We are Going: A Taxonomy of Metadiscourse in Spoken and Written Academic English. Nordic Journal of English Studies 9(2), 69-97.
• Ädel, A. (2012). “What I Want You to Remember Is…” Audience Orientation in Monologic Academic Discourse. English Text Construction, 5(1), 101-127. doi 10.1075/etc.5.1.06ade
• Ädel, A. ve Mauranen, A. (2010). Metadiscourse: Diverse and Divided Perspectives. Nordic Journal of English Studies, 9(2), 1-11.
• Aguilar, M. (2008). Metadiscourse in Academic Speech: A Relevance-theoretic Approach. Peter Lang.
• Aguilar Pérez, M. ve Arnó Macià, E. (2002). Metadiscourse in Lecture Comprehension: Does it Really Help Foreign Language Learners?. Atlantis, 24(1), 7-21.
• Alessandra, M. (2018). ‘What I’m Speaking Is Almost English…’: A Corpus-Based Study of Metadiscourse in English-Medium Lectures at an Italian University. Educational Sciences: Theory and Practice, 18(4), 935-956.
• Anderson, J. R. (1995). Cognitive Psychology and Its Implications (4th ed). W. H. Freeman and Company.
• Aryadoust, V. ve Luo, L. (2022). The Typology of Second Language Listening Constructs: A Systematic Review. Language Testing, 0(0). https://doi.org/10.1177/02655322221126604
• Bernad-Mechó, E. (2017). Metadiscourse and Topic Introductions in an Academic Lecture: A Multimodal Insight. Multimodal Communication, 6(1), 9-60. https://doi.org/10.1515/mc-2016-0030
• Bouziri, B. (2021). A Tripartite İnterpersonal Model for Investigating Metadiscourse in Academic Lectures, Applied Linguistics, 42(5), 970-989. https://doi.org/10.1093/applin/amab001
• Bu, J. (2014). Towards a Pragmatic Analysis of Metadiscourse in Academic Lectures: From Relevance to Adaptation. Discourse Studies, 16(4), 449-472. doi:10.1177/1461445613519019
• Buck, G. (2001). Assessing Listening. Cambridge: Cambridge University Press.
• Charles, M. ve Pecorari, D. (2016). Introducing English for Academic Purposes. Routledge.
• Chaudron, C. (1994). Academic Listening. University of Hawai’i Working Papers in ESL, 13(1), 23-51.
• Chaudron, C. ve Richards, J. (1986). The Effect of Discourse Markers on the Comprehension of Lectures. Applied Linguistics, 7(2), 113-127.
• Crawford Camiciottoli, B ve Querol Julián, M. (2016). Lectures. K. Hyland ve P. Shaw (Ed.), The Routledge Handbook of English for Academic Purposes içinde (ss. 311-324). Routledge.
• Crismore, A. (1983). Metadiscourse: What is It and How is It Used in School and Non-School Social Science Texts. Technical Report, No. 273. University of Illinois.
• Crismore, A., Markkanen, R. ve Steffensen, M. S. (1993). Metadiscourse in Persuasive Writing: A Study of Texts Written by American and Finnish University Students. Written Communication, 10(1), 39-71. https://doi.org/10.1177/0741088393010001002
• Demir, D. (2017). Uluslararası Öğrencilerin Akademik Türkçe İhtiyaçları (Basılmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. Ankara.
• Deroey, K. L. B. (2015). Marking Importance in Lectures: Interactive and Textual Orientation. Applied Linguistics, 36(1), 51-72. doi: 10.1093/applin/amt029
• Deroey, K. L. ve Taverniers, M. (2012). Just Remember This: Lexicogrammatical Relevance Markers in Lectures. English for Specific Purposes, 31(4), 221-233.
• Dunkel, P. A. ve Davis, J. N. (1994). The Effects of Rhetorical Signaling Cues on the Recall of English Lecture Information By Speakers of English as a Native or Second Language. J. Flowerdew (Ed.), Academic Listening Research Perspectives içinde (ss. 55-74). Cambridge University Press.
• Ellialtı, M. (2021). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Akademik Dinleme Becerisinin Geliştirilmesi (Basılmamış Doktora Tezi). Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Uşak.
• Ellialtı, M. ve Batur, Z. (2021a). Academic Listening Skills of the International University Students in Turkey. International Journal of Education & Literacy Studies, 4(3), 20-28. http://dx.doi.org/10.7575/aiac.ijels.v.9n.3p.20
• Ellialtı, M. ve Batur, Z. (2021b). Uluslararası Öğrencilerin Dil Becerilerinin Mevcut Durum Analizi: Pamukkale Üniversitesi Örneği. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 4(7), 618-630. doi:10.26677/TR1010.2021.789
• Eslami, Z. R. ve Eslami-Rasekh, A. (2007). Discourse Markers in Academic Lectures. The Asian EFL Journal Quarterly, 9(1), 22-38.
• Field, J. (2013). Cognitive Validity. A. Geranpayeh ve L. Taylor (Eds.), Examining Listening: Research and Practice in Assessing Second Language Listening, Studies in Language Testing, 35 içinde (ss. 77-151). Cambridge: Cambridge University Press.
• Flowerdew, J. (1994). Academic Listening: Research Perspectives. Cambridge University Press.
• Flowerdew, J. ve Miller, L. (2005). Second Language Listening: Theory and Practice. Cambridge University Press.
• Flowerdew, J. ve Miller, L. (2014). Dimensions of Academic Listening. Celce-M. Murcia, D. M. Brinton ve M. A. Snow (Ed.), Teaching English as a Second or Foreign Language (4. bs.) içinde (ss. 90-103). National Geographic Learning/Cengage Learning.
• Flowerdew, J. ve Peacock, M. (2001). Issues in EAP: A Preliminary Perspective. J. Flowerdew ve M. Peacock (Ed.), Research Perspectives on English for Academic Purposes içinde (ss. 8-24). Ernst Klett Sprachen.
• Flowerdew, J. ve Tauroza, S. (1995). Effect of Discourse Markers on Second Language Lecture Comprehension. Studies in Second Language Acquisition, 17(4), 435-458.
• Goh, C. C. M. (2018). Academic Listening. John. I. Liontas (Ed.), The TESOL Encyclopedia of English Language Teaching (1st ed.). John Wiley & Sons, Inc. DOI: 10.1002/9781118784235.eelt0595
• Güral, M. M. (2020). Türkçenin İkinci Dil Olarak Öğretiminde Öğrenenlerin Akademik Dil Gereksinimleri (Basılmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi. Ankara.
• Halitoğlu, V. (2018). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Akademik Dinleme Becerisinin Geliştirilmesine Yönelik Bir Eylem Araştırması. Aydın Tömer Dil Dergisi, 3(1), 21-46.
• Harris, Z.S. (1970). Linguistic Transformations for Information Retrieval. Springer. https://doi.org/10.1007/978-94- 017-6059-1_24
• Hasırcı Aksoy, S. (2021). Lisansüstü Öğrenim Gören Yabancı Öğrencilerin Akademik Türkçe Özyeterliklerine İlişkin Görüşleri. OPUS International Journal of Society Researches, 17(35), 1705-1728. doi: 10.26466/opus.771216
• Heshemi, S. M. R., Khodabakhshzade, H. ve Shirvan, M. E. (2012). The Effect of Metadiscourse on EFL Learners’ Listening Comprehension. Journal of Language Teaching and Research, 3(3), 452-457. doi:10.4304/jltr.3.3.452- 457
• Hyland, K. (1998). Persuasion and Context: the Pragmatics of Academic Metadiscourse. Journal of Pragmatics, 30, 437-55.
• Hyland, K. (2005). Metadiscourse. Exploring Interaction in Writing. Continuum.
• Hyland, K. (2009). Academic Discourse. Continuum.
• Hyland, K. (2012). Language for Academic Purposes. C. A. Chapelle (Ed.), The Encyclopedia of Applied Linguistics. https://doi.org/10.1002/9781405198431.wbeal1162
• Hyland, K. (2015). Metadiscourse. The International Encyclopedia of Language and Social Interaction. First Edition. K. Tracy (Ed.). John Wiley & Sons, Inc. DOI: 10.1002/9781118611463/wbielsi003
• Hyland, K. (2017). Metadiscourse: What is it and Where is It Going?. Journal of Pragmatics,113, 16-2.
• Hyland, K. ve Tse, P. (2004). Metadiscourse in Academic Writing: A Reappraisal. Applied Linguistics, 25(2), 156- 177.
• Ibrahim, N. M. ve Ahmad, U. K. (2020). Content-organizing Metadiscourse in Malaysian Undergraduate Engineering Lectures: Towards Improvement of Lecture Delivery. LSP International Journal, 7(2), 89-105. doi: https://doi.org/10.11113/lspi.v7.16347
• İmer, K., Kocaman, A. ve Özsoy, A. S. (2011). Söylem. Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Jordan, R. R. (1997). English for Academic Purposes: A Guide and Resource Book for Teachers. Cambridge University Press.
• Jung, E. H. (2003). The Effect of Organization Markers on ESL Learners’ Text Understanding. TESOL Quarterly, 37(4), 749-759.
• Jung, E. H. (2006). Misunderstanding of Academic Monologues By Nonnative Speakers of English. Journal of Pragmatics, 38, 1928-1942. doi:10.1016/j.pragma.2005.05.001
• Kahkesh, M. ve Alipour, M. (2017). A Comparative Study of Metadiscourse Markers in English and Persian University Lectures. Journal of Research in Applied Linguistics, 8, 125-135. doi: 10.22055/rals.2017.12917
• Karagöl, E. ve Korkmaz, C. B. (2021). Ders Kitabı ve Bilimsel Metin Yazarlarının Görüşlerine Göre Uluslararası Öğrencilere Akademik Türkçe Öğretimi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 25, 208-230. doi: 10.29000/rumelide.1032431
• Karatay, H. (Ed.). (2019). Akademik Türkçe. Ankara: Pegem Akademi.
• Klapalová, K. (2016). Interpersonal Metadiscourse in English University Lectures From Arts and Humanites and Social Sciences (Basılmamış Diploma Tezi). Univerzita Karlova v Praze, Prag.
• Kocaman Gürata, E. ve Durmuş, M. (2020). Özel Amaçlı Yabancı/İkinci Dil Öğretimi Kapsamında Akademik Amaçlı Türkçenin Yeri. B. Tüfekçioğlu (Ed.), Akademik Amaçlar için Türkçe Öğretimi -Kuram ve Uygulama içinde (ss. 41-68). Pegem.
• Konyar, M. (2019). Uluslararası Öğrencilerin Akademik Türkçe İhtiyaç Analizi ve Örnek Ders İçeriği (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Korkmaz, C. B. ve Karagöl, E. (2021). Teaching Academic Turkish Language Skills to International Students According to the Opinions of Textbook and Scientific Article Writers. International Journal of Eurasian Education and Culture, 6(14), 1764-1805.
• Kuhi, D., Asadollahfam, H. ve Anbarian, K. D. (2014). The Effect of Metadiscourse Use on Iranian EFL Learners’ Lecture Comprehension. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 98, 1026-1035. doi: 10.1016/j.sbspro.2014.03.513
• Lee, J. J. ve Subtirelu, N. C. (2015). Metadiscourse in the Classroom: A Comparative Analysis of EAP Lessons and University Lectures. English for Specific Purposes, 37, 52-62. https://doi.org/10.1016/j.esp.2014.06.005.
• Lynch, T. (2011). Academic Listening in the 21st Century: Reviewing a Decade of Research. Journal of English for Academic Purposes, 10, 79-88.
• Mauranen, A. (1993). Contrastive ESP Rhetoric: Metatext in Finnish-English Economics Texts. English for Specific Purposes, 12, 3-22.
• Mauranen, A. (2001). Reflexive Academic Talk: Observations from MICASE. R. Simpson and J. Swales (Ed.), Corpus Linguistics in North America: Selections from the 1999 Symposium içinde (ss. 165-178). University of Michigan Press.
• Mauranen, A. (2010). Discourse Reflexivity - A Discourse Universal? The Case of ELF. Nordic Journal of English Studies. 9 (2), 13-40.
• Moralı, G., Halitoğlu, V., Gökduman, E. ve Acar, Y. (2018a). Uluslararası Öğrenciler için Akademik Türkçe Sosyal Bilimler. Kayseri: Can Ofset.
• Moralı, G., Halitoğlu, V., Gökduman, E. ve Acar, Y. (2018b). Uluslararası Öğrenciler için Akademik Türkçe Fen Bilimleri. Kayseri: Can Ofset.
• Moralı, G., Halitoğlu, V., Gökduman, E. ve Acar, Y. (2018c). Uluslararası Öğrenciler için Akademik Türkçe Sağlık Bilimleri. Kayseri: Can Ofset.
• Namnik, M. (2016). Metadiscourse Training: Does a Revised Introduction to Metatext Elements İmprove EFL Learners’ Skills in Academic Lectures Comprehension and Production?. Journal of Modern Education Review, 6(5), 333-342. Doi: 10.15341/jmer(2155-7993)/05.06.2016/006
• Nesi, H. ve Basturkmen, H. (2006). Lexical Bundles and Discourse Signalling in Academic Lectures. International Journal of Corpus Linguistics, 11(3), 283-304.
• Nunan, D. (2002). Listening in Language Learning. J. C. Richards ve W. A. Renandya (Ed.), Methodology in Language Learning içinde (ss. 238-41). Cambridge University Press.
• Özdemir, E. (2021). Erciyes Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi Akademik Türkçe Kitap Setlerinin Dinleme ve Yazma Etkinlikleri Açısından İncelenmesi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi. Nevşehir.
• Powers, D. E. (1986). Academic Demands Related to Listening Skills. Language Testing 3(1), 1-38. Doi: 10.1177/026553228600300101
• Richards, J. C. (1983). Listening Comprehension: Approach, Design, Procedure. TESOL Quarterly, 17(2), 219-239.
• Rodgers, M.P.H. ve Webb, S. (2016). Listening to Lectures. K. Hyland and P. Shaw (Ed.), The Routledge Handbook of English for Academic Purposes içinde (ss. 165-176). Taylor & Francis.
• Sa, W. (2008). An Empirical Study of the Role of Metadiscourse in Listening Comprehension. CELEA Journal, 31(1), 87-97.
• Swales, J. M. (1993). Genre Analysis: English in Academic and Research Settings. Cambridge: Cambridge University Press.
• Şen, E. (2019). Bilimsel Makale Özetlerinde Üstsöylem Belirleyicinin İncelenmesi (Basılmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Şen, E. (2021). Üstsöylem: Tanım, Modeller, Çözümlemeler Çerçevesinde Bir Değerlendirme. Kültür Araştırmaları Dergisi, 8, 275-299. Doi: 10.46250/kulturder.863659
• Temur, N. (Ed.). (2017). Uluslararası Öğrenciler İçin Akademik Türkçe I. Salmat.
• Temur, N. ve Kurt, M. (Ed.). (2017). Uluslararası Öğrenciler için Akademik Türkçe II (Yazma). Salmat.
• Thompson, S. E. (2003). Text-structuring Metadiscourse, Intonation and the Signalling of Organisation in Academic Lectures. Journal of English for Academic Purposes, 2(1), 5-20.
• Thompson, G. ve Thetela, P. (1995). The Sound of One Hand Clapping: The Management of Interaction in Written Discourse, Text, 15 (1), 103–27.
• Trace, J., Hudson, T. ve Brown, J. D. (2015). An Overview of Language for Specific Purposes. J. Trace, T. Hudson ve J. D. Brown, Developing Courses in Languages for Specific Purposes içinde (ss. 1-23). University of Hawai‘i. doi: http://hdl.handle.net/10125/14573
• Vande Kopple, W. J. (1985). Some Exploratory Discourse on Metadiscourse. College Composition and Communication, 36(1), 82-93.
• Vandergrift, L. ve Goh, C. C. M. (2012). Teaching and Learning Second Language Listening: Metacognition in Action. Routledge.
• Wagner, E. (2004). A Construct Validation Study of the Extended Listening Sections of the ECPE and MELAB. Spaan Fellow Working Papers in Second or Foreign Language Assessment, 2, 1-25. University of Michigan English Language Institute.
• Williams, J. (1981). Style: Ten Lessons in Clarity and Grace (3 bs.). Scott.
• Yıldırım, F., Yılmaz, M. Y., Demirel, G., Boylu, E., Uzdu Yıldız, F., Biçer, A., ve Saçkesen, A. (Ed.). (2018a). Uluslararası Öğrenciler için Sosyal Bilimlerde Akademik Türkçe I. Kültür Sanat.
• Yıldırım, F., Yılmaz, M. Y., Demirel, G., Boylu, E., Uzdu Yıldız, F., Biçer, A., ve Saçkesen, A. (Ed.). (2018b). Uluslararası Öğrenciler için Sosyal Bilimlerde Akademik Türkçe II. Kültür Sanat.
• Yıldırım, F., Yılmaz, M. Y., Demirel, G., Boylu, E., Uzdu Yıldız, F., Biçer, A., ve Saçkesen, A. (Ed.). (2018c). Uluslararası Öğrenciler için Fen Bilimleri ve Sağlık Bilimlerinde Akademik Türkçe I. Kültür Sanat.
• Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi. Yükseköğretim İstatistikleri. 22.01.2023 tarihinde https://istatistik.yok.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı. (2019). Seçmeli Akademik Türkçe Dersi. 22.03.2019 tarihli ve 75850160- 302.01.02-E.20764 sayılı yazı.
• Zare, J. (2020). Awareness of Discourse Organizers and Comprehension of Academic Lectures: The Effect of Using Concordancers. Current Psychology, 39, 419-427. https://doi.org/10.1007/s12144-019-00579-1
• Zhang, J. (2012). Discourse Markers in College English Listening İnstruction: An Empirical Study of Chinese Learners. English Language Teaching, 5, 46-60.