Reptile Names in Turkic Languages

Yıl 2024, Sayı: 41, 215 - 240, 09.11.2024

Başak Perçin Bostan

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1379530

Öz

This paper focus on the cultural and grammatical impact of reptiles like turtles, to turkic languages. Moreover frogs, although amphibians, are included in our study as they share similar characteristics with reptiles. Even though reptiles do not share the important and sacred a place in Turkish culture of other species such as wolves, horses or eagles, they have indeed influenced various Turkish societies throughout history exhibiting both positive and negative aspects. Previous studies on these animal species are evaluated under four main headings: Turtle, Lizard, Frog and Snake, firstly analyzing their importance in the Turkish culture and belief system and then the history of each animal name and its forms in modern Turkish languages, and etymological explanations where necessary.

Anahtar Kelimeler

Reptile names, historical Turkic languages, modern Turkic languages, etymology, Turkish culture.

TÜRK DİLLERİNDE SÜRÜNGEN ADLARI

Öz

Bu çalışmanın konusunu sürüngen türlerinden kaplumbağa, kertenkele ve yılan oluşturmaktadır. Ayrıca amfibi olmasına rağmen sürüngenlerle benzer özellikler göstermesi sebebiyle kurbağalar da aynı başlık altında değerlendirilmiştir. Sürüngenler Türk kültüründe kurt, at veya kartal gibi hayvan türleri kadar önemli ve kutsal bir yere sahip olmasalar bile hem olumlu hem de olumsuz yanları ile çeşitli Türk toplumlarını tarih boyunca etkilemişlerdir. Bu çalışmada ise sürüngenler hem kültürel hem de dil bilgisel bakış açısıyla incelenmeye çalışılmıştır. Kaplumbağa, Kertenkele, Kurbağa ve Yılan olmak üzere dört ana başlıkta değerlendirilen bu hayvan türlerinin öncelikle Türk kültür ve inanç sistemindeki yerlerinden daha sonra her bir hayvan adının tarihi ve modern Türk dillerindeki biçimlerinden bahsedilmiş, gerekli görülen yerlerde etimolojik açıklamalarına yer verilmiştir. Aynı zamanda sürüngen ve amfibi adları konusunda daha önce yapılmış olan çalışmalardan da kısaca bahsedilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sürüngen adları, tarihi Türk dilleri, modern Türk dilleri, etimoloji, Türk kültürü.

Noms de reptiles dans les langues turques

Öz

Le sujet de notre étude est les espèces de reptiles tortue, lézard et serpent. De plus, bien que les grenouilles soient des amphibiens, elles sont incluses dans notre étude sous la même rubrique car elles présentent des caractéristiques similaires à celles des reptiles. Même si les reptiles n'ont pas une place aussi importante et sacrée dans la culture turque que les espèces animales telles que les loups, les chevaux ou les aigles, ils ont influencé diverses sociétés turques à travers l'histoire, tant par leurs aspects positifs que négatifs. Dans notre étude, nous avons essayé d’examiner les reptiles d’un point de vue à la fois culturel et grammatical. Ces espèces animales, qui sont évaluées sous quatre rubriques principales : Tortue, Lézard, Grenouille et Serpent, sont d'abord mentionnées sur leur place dans la culture et le système de croyance turcs, puis sur l'histoire de chaque nom d'animal et ses formes dans les langues turques modernes, et des explications étymologiques sont incluses si nécessaire. Parallèlement, des études antérieures sur les noms des reptiles et des amphibiens sont également brièvement mentionnées.

Anahtar Kelimeler

Noms de reptiles, langues turques historiques, langues turques modernes, étymologie, culture turque

Reptilien Namen im türkischen Sprachen

Öz

Gegenstand unserer Untersuchung sind die Reptilienarten Schildkröten, Eidechsen und Schlangen. Obwohl Frösche Amphibien sind, werden sie in unserer Studie unter derselben Überschrift aufgeführt, da sie ähnliche Eigenschaften wie Reptilien aufweisen. Auch wenn Reptilien in der türkischen Kultur keinen so wichtigen und heiligen Platz einnehmen wie Tierarten wie Wölfe, Pferde oder Adler, haben sie im Laufe der Geschichte verschiedene türkische Gesellschaften mit ihren positiven und negativen Aspekten beeinflusst. In unserer Studie wurde versucht, Reptilien sowohl aus kultureller als auch aus grammatikalischer Sicht zu untersuchen. Diese Tierarten, die unter vier Hauptüberschriften bewertet werden: Schildkröte, Eidechse, Frosch und Schlange, werden zunächst über ihren Platz in der türkischen Kultur und im Glaubenssystem erwähnt, dann über die Geschichte jedes Tiernamens und seiner Formen in modernen türkischen Sprachen und Bei Bedarf werden etymologische Erläuterungen eingefügt. Gleichzeitig werden auch frühere Studien zu Reptilien- und Amphibiennamen kurz erwähnt.

Anahtar Kelimeler

Reptilien Namen, Historische türkische Sprachen, Moderne türkische Sprachen, Etymologie, Türkische Kultur

Kaynakça

• Aalto, P. (2000). Orhon Yazıtlarındaki At İsimleri Üzerine. Türk Dili, 453-457.
• Abik, A. D. (2009). Kül Tigin Yazıtındaki Er At Kelimesi Üzerine. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 33, 63-85.
• Abik, A. D. (2009). Kutadgu Bilig’de Hayvan Adları. Türklük Bilgisi Araştırmaları, 33(1), 1-32.
• Ahmerov, K. Z., Baişev, T. G., Bikmurzin, A. M., Kayumova, U. M., Sayargaleev, B. S. ve Teregulova, R. N. (1958). Başkirsko-Russkiy slovar. Moskova.
• Akalın, Ş. H. (2019). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. ve Baş, K. (2019a). Derleme Sözlüğü I (A-B). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. ve Baş, K. (2019b). Derleme Sözlüğü II (C-D). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. ve Baş, K. (2019c). Derleme Sözlüğü III (E-H). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. ve Baş, K. (2019ç). Derleme Sözlüğü IV (I-N). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. ve Baş, K. (2019d). Derleme Sözlüğü V (O-T). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. ve Koçak, G. A. (2019e). Derleme Sözlüğü VI (U-Z) Ekler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aljiganova, O. P., Baskakov, N. A. ve Bargoyakov, M. İ. (2006). Hakassko-Russkiy slovar. Novosibirsk Nauka.
• Altaylı, S. (2018a). Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Altaylı, S. (2018b). Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Argunşah, M. ve Güner, G. (2015). Codex Cumanicus. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Arıkan, İ. (2006). Ermeni Harfleriyle Yazılmış Kıpçakça Zebur Metin-Dizin (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Arıkoğlu, E. (2005). Örnekli Hakasça-Türkçe Sözlük. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Arıkoğlu, E. ve Kuular, K. (2003). Tuva Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aşmarin, N. İ. (1994). Slovar Çuvaşskogo Yazıka, Tom 1-2. İzdatelstvo Russika.
• Ata, A. (1997). Nasırü d-din Bin Burhanü d-din Rabguzi Kısasü l-Enbiya (Peygamber Kıssaları) II Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ata, A. (1998). Nehcü’l-feradis, Uştmahlarnıng Açuk Yolı, Cennetlerin Açık Yolu III Dizin-Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ata, A. (2002). Harezm-Altın Ordu Türkçesi. Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 36. İstanbul: Kitap Matbaası.
• Ata, A. (2004). Türkçe İlk Kur’an Tercümesi (Ryland Nüshası), Karahanlı Türkçesi (Giriş-Metin-Notlar-Dizin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ayaz, D., Akçiçek, E. ve Arıkan, H. (2022). Kaplumbağalar. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Aydemir, H. (2015). Yılan Sözcüğünün Etimolojisi Üzerine Bir Not. A. Mirsultan, M. Tursun Aydın ve E. Aydın (Ed.), Eski Türkçeden Çağdaş Uygurcaya içinde (ss. 43-51). Konya: Kömen Yayınları.
• Aydın, E. (2016). Eski Türk Yazıtlarında Bitkiler ve Hayvanlar. Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, 1, 1-51.
• Aydın, E. (2019). Orhun Yazıtları (Köl Tigin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor). İstanbul: Bilge Kültür-Sanat.
• Aydoğanlar, E. (2019). Irk Bitig’de Hayvan Adları ve Hayvanlarla İlişkili Kavramlar. International Journal of Social and Economic Sciences, 2(1), 27-30. 20.10.2023 tarihinde https://ijses.org/index.php/ijses/article/view/53 adresinden erişildi.
• Baran, İ. (2021). Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri. Ankara: Palme Yayınevi.
• Baskakov, N. A. (1964). Russko-Altayskiy slovar. Moskova: İzdatelstvo Sovetskaya Entsiklopediya.
• Baskakov, N. A. ve İnkijekova-Grekul, A. İ. (1953). Hakassko-Russkiy slovar. Moskova: Ministerstvo Kulturıy SSSR, Glavizdat, Gosudarstvennoe İzdatelstvo İnostrannıh i Natsionalnıh Slovarey.
• Battal, A. (1998). İbnü Mühenna Lugati. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bayat, F. ve Çınar, M. A. (2020). Eski Türkçe Sözlük. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Bayatlı, H. K. (1996). Irak Türkmen Türkçesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bayram, B. (2007). Çuvaş Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlük. İzmir.
• Bektaev, K. (t.y.). Bolşoy Kazahsko-Russkiy Russko-Kazahskiy Slovar.
• Bıyıklı, M. (2019). Türklerde At Kültürü ve Türk Mitolojisinde Atın Yeri ve Önemi. International Congress on Afro-Eurasian Research V, 19-22, April / Lefkoşa TRNC içinde (ss. 404-417). Kütahya: Academia Publishing.
• Biray, N. (2013). Terim Dünyamızda Yılan: Kavram, Anlam ve Yapı Bakımından. Avrasya Terim Dergisi, 1(2), 95-113. 12 Ağustos 2023 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejatd/issue/5150/70126 adresinden erişildi.
• Biray, N. (2014). Söz Varlığımızda Yılan. Avrasya Terim Dergisi, 2(1), 25-49. 12 Ağustos 2023 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejatd/issue/5151/70133 adresinden erişildi.
• Borovkov, A. K. (2002). Orta Asya’da Bulunmuş Kur’an Tefsirinin Söz Varlığı (XII-XIII. Yüzyıllar) (H. İ. Usta ve E. Amanoğlu Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bozkaplan, Ş. A. (1986). Türkiye Türkçesi Ağızlarındaki Kuş Adlarının Sistematiği. Yedinci Milli Türkoloji Kongresi, İstanbul, Eylül 1986, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1987, 43-79.
• Bozkaplan, Ş. A. (1987). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Kuş İsimleri ve Onların Sistematiği. TDAY–B, 43–79.
• Caferoğlu, A. (1931). Kitab al-İdrak li-lisan al-Atrak. İstanbul: Evkaf Matbaası.
• Caferoğlu, A. (1961). Türk Onomastiğinde ‘Köpek Kültü’. TDAY–B, 1–11.
• Caferoğlu, A. (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Caferoğlu, A. (2010). Türk Onomastiğinde “At” Kültü. Journal of Turkology, 10(0), 201-212. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuturkiyat/issue/18501/194890.
• Clauson, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford.
• Çelik, Ü. (1993). Ali Şir Nevayi-Leyli vü Mecnun (Gramer-Metin-Dizin) (Basılmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi.
• Dağlı, H. (2019). Gagavuz Türkçesinde Hayvan Adları ve Fonetik Görünümleri Üzerine Bir Araştırma. Takvim-i Vekayi, 7(2), 23-39.
• Dankoff, R. (2013). Evliya Çelebi Seyahatnamesi Okuma Sözlüğü. Ankara: Yapı Kredi Yayınları.
• Dankoff, R. ve Kelly, J. (1985). Compendium of The Turkic Dialects (Diwan Luyat at-Turk) Part III. Harvard University Printing Office.
• Demirel, E. (2017). Orta Türkçe Sözlüklerinde Zetasizm/Rotasizm. Dil Araştırmaları, Güz 2017(21), 143-160.
• Demirsoy, A. (1995). Yaşamın Temel Kuralları Omurgalılar/Anamniyota (Sürüngenler, Kuşlar ve Memeliler) Cilt III/Kısım-II. Meteksan A.Ş.
• Devellioğlu, F. (2001). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. İstanbul: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Dilek, İ. (2021). Türk Mitoloji Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Doerfer, G. (1967). Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen Band III: Mongolische Elemente im Neupersischen. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag GMBH.
• Doerfer, G. (1975). Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen Band IV: Mongolische Elemente im Neupersischen. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag GMBH.
• Doerfer, G. ve Tezcan, S. (1980). Wörterbuch Des Chaladsch (Dialekt Von Charrab). Budapest.
• Doğan, A. T. (2015). Kitab-ı Tıbb-ı Hikmet’te Hayvan Adları ve Hayvan Ürünlerinin Tedavide Kullanımı. International Journal of Languages Education and Teaching, (Special Issue), 68-92.
• Doğan, L. (2001). Türk Kültüründe Hayvanlar ve Hayvan İsimleri. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (12), 615-659.
• Doğan, İ. ve Usta, Z. (2014). Eski Uygur Türkçesi Söz Varlığı Sözlük-Gramatikal Dizin. Ankara: Altınpost Yayıncılık.
• Durbilmez, B. ve Tekin, F. (2020). Kazan-Tatar Türklerinin Halk Anlatılarında ‘Yılan’, ‘Ejderha’ ve ‘Yuha’. Türk Dünyası Araştırmaları, 124, 307-326.
• Durmuş, O. (2014). 18. Yüzyıl Çuvaşçasının Söz Varlığı. Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Dybo, A. V. (2013). Etimologiçeskiy slovar’ Tyurkskih yazıkov. Аstana: Tyurkskaya Akademiya.
• Ehmetyanov, R. (2014). Türkçe-Tatarca Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (1991). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü Dizin. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Eren, H. (1959). Oveyik. TDAY–B, 105.
• Eren, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ergüzel, M. (2009). Kitab-ı Baz-name-i Padişahi-İnceleme-Metin-Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ermers, R. (1999). Arabic Grammars of Turkic, The Arabic Linguistic Model Applied to Foreign Languages and Translation of Abu Hayyan Al-andalusi’s Kitab al-idrak li-lisan al-atrak. Leiden-Boston: Brill.
• Filiz, G. (2019). Kitab-ı Dede Korkut’ta Hayvan ve Bitki Adları (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi. Denizli.
• Gabain, A. (2007). Eski Türkçenin Grameri (M. Akalın, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Garrett, J., Lastowka, G., Muhammetmuradova, A., Myradova, J., Naahielua, K., Pallipamu, M., Rustamov, M., Sharipova, M. ve Yaylymova, A. (1996). Turkmen- English Dictionary.
• Gaydarji, G. A., Koltsa, E. K., Pokrovskaya, L. A. ve Tukan, B. P. (1973). Gagauzko-Russko-Moldavskiy slovar. Moskova: İzdatelstvo Sovetskaya Entsiklopediya.
• Georg, K. ve Zieme, P. (1976). Berliner Turfantexte VII, Fragmente Tantrischer Werke in Uigurischer Ubersetzung. Berlin: Akademie Verlag.
• Gül, B. (2010). Moğol Atasözleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözlerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gülsevin, S. (2020). Karay Türklerinin Dili (Troki Diyalekti). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gündoğdu, V. K. (2018). Tuva Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hauenschild, I. (1998). Türksprachıge Benennungen Für Eıdechsen. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, 51(1/2), 131-158. 20.10.2023 tarihinde http://www.jstor.org/stable/43391684 adresinden erişildi.
• Hauenschild, I. (2008). Lexicon Jakutischer Tierbezeichnungen. Turcologica Band 77. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Hazai, G. ve Zieme, P. (1971). Berliner turfantexte I, Fragmente der uigurischen Version des Jin gangjing mit den Gathas des Meister Fu. Nebst einem Anhang von T. Inokuchi. Berlin: Akademie Verlag.
• Kanar, M. (2011). Eski Anadolu Türkçesi sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• Kaplankıran İ., Kaplankıran D. (2017). Kazak Türkçesinde Geçen Kuş Adları ve Onların Sistematiği Üzerine. Turkish Studies (Elektronik), 12(5), 217-250.
• Karamanlıoğlu, A. F. (1989). Seyf-i Sarayi Gülistan Tercümesi (Kitâb Gülistan bi't Türkî). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karol, S., Suludere, Z. ve Ayvalı, C. (2010). Biyoloji Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kâşgarlı Mahmud, (2018). Divânü Lugâti’t-Türk (Giriş, Metin, Çeviri, Notlar, Dizin) (A. B. Ercilasun ve Z. Akkoyunlu Haz.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Koç, K., Bayniyazov, A. ve Başkapan, V. (2019a). Kazak Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Koç, K., Bayniyazov, A. ve Başkapan, V. (2019b). Türkiye Türkçesi-Kazak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kök, A. (2004). Karahanlı Türkçesi Satır-arası Kur’an Tercümesi (Giriş-İnceleme-Metin-Dizin) (Basılmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi.
• Kunos, I. (1902). Sejx Sulejman Efendi's Cagataj-Osmanisches Wörterbuch. Budapeşte.
• Kurpeşko-Tannagaşeva, N. N. ve Aponkin, F. Y. (1993). Şorsko-Russkiy i Russko-Şorskiy Slovar. Kemerovskoe Knijnoe İzdatelstvo.
• Kuru, M. (1999). Omurgalı Hayvanlar. Ankara: Palme Yayıncılık.
• Kutadgu Bilig Dizini. 05.01.2023 tarihinde https://oguzhanbasibuyuk.files.wordpress.com/2015/08/kutadgubilig adresinden erişildi.
• Lessing, F. D. (2017). Moğolca-Türkçe Sözlük (G. Karaağaç Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Levitskaya, L. S., Dıbo, A. V. ve Rassadin, V. İ. (1997). Etimologiçeskiy Slovar Tyurkskih yazıkov (K-Ḳ). Moskova: Rossiyskaya Akademia Nauk İnstitut yazıkoznaniya. İzdatelstva Nauka.
• Li, Y. S. (1997). On the Origin of Baqa “Frog, Toad; Tortoise”. Central Asiatic Journal, 41(2), 250-269. 05.01.2023 tarihinde http://www.jstor.org/stable/41928114 adresinden erişildi.
• Marti, M. (t.y.). Khakas-English Dictionary. Central Asian Historical Server.
• Muzafarov, N. ve Muzafarov, R. (2018). Kırım Tatar Türkçesi-Türkiye Türkçesi-Rusça Sözlük (N. Seyityahya (Seytagyayev), Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Naskali, E. G. ve Butanayev, V. (2007). Hakasça-Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Naskali, E. G. ve Duranlı, M. (2020). Altayca-Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Necip, E. N. (2008). Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü (İ. Kurban, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Nişanyan, S. (2021). Nişanyan Sözlük. Çağdaş Türkçenin Etimolojisi. İstanbul: Liberus Yayınevi.
• Nuraliev, N. (2008). Kazakh-English Dictionary. Almatı.
• Orkun, H. N. (1994). Eski Türk Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ögel, B. (2022). Türk Kültür Tarihine Giriş Türklerde Ziraat Kültürü (Göktürklerden Osmanlılara) II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ölmez, Z. (2015). Ebulgazi’ye Göre Oğuz Boylarının Damgaları ve Kuşları. T. Gündüz ve M. Cengiz (Ed.), Oğuzlar Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri: 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri içinde (C.1, ss. 729-750).
• Öner, E. (2008). Gevheri Divanı'nda Kuşlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research, 1(5), 554-575.
• Öner, M. (2015). Kazan-Tatar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özgür, C. (2009). Kıpçak Sahasına Ait Sözlük ve Kaynaklarda At ve Atçılıkla İlgili Terminoloji. Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(4), 891-905.
• Özkan Kurt, F. (2022). Türkçede Hayvan Adlarının Metaforik Kullanımları. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (8), 273-294. DOI: 10.51531/korkutataturkiyat.1130229.
• Özşahin, M. (2017). Başkurt Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Paasonen, H. (1974). Tschuwaschisches Worterverzeichnis, Studia Uralo-Altaica IV. (A. Rona-Tas, Ed.). Szeged: Universitas Szegediensis De Attila Jôzsef Nominata.
• Pekacar, Ç. (2011). Kumuk Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Rahimi, F. (2018a). Fethali Kaçar’ın Çağatay Türkçesi Sözlüğü (Cilt I). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Rahimi, F. (2018b). Fethali Kaçar’ın Çağatay Türkçesi Sözlüğü (Cilt II). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki.
• Rassadin, V. I. (2005). Tofalarsko-Russkiy i Russko-Tofalarskiy Slovar. Sankt. Peterburg: Drofa.
• Ross, E. D. (1994). Kuş İsimlerinin Doğu Türkçesi, Mançuca ve Çince Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Roux, J. P. (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitki ve Hayvanlar (A. Kazancıgil ve L. Arslan, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Ryumina-Sirkaşeva, L. T. (2000). Teleüt Ağzı Sözlüğü. (Ş. H. Akalın ve C. Turgunbayev, Çev.). Ankara: TDK Yayınları.
• Sadıkov, T. ve Sarsembayev, B. (2011). Manas Destanı Kırgızca-Türkçe Büyük Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sağol, G. (1995). Tarihî Şivelerde At Donları. E. Gürsoy Naskali (Ed.), Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık içinde (126-146). İstanbul: Türkiye Jokey Kulübü.
• Sarıca, B. (2020). Türkçede Dişi At (Kısrak) İçin Kullanılan Sözcükler. Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks [Türklerin Dünyası], 12(1), 1‐17.
• Sertkaya, O. F. (1995). Eski Türk Kültüründe At. E. Gürsoy Naskali (Ed.), Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık içinde (ss. 25-30). İstanbul: Türkiye Jokey Kulübü.
• Seyidoğlu, B. (1998). Kültürel Bir Sembol: Yılan. Folkloristik: Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı içinde (ss. 86- 92). Ankara.
• Shaw, R. B. (2014). Kaşgar ve Yarkent Ağzı Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sivri, M. ve Akbaba, C. (2018). Dünya Mitlerinde Yılan. Folklor/Edebiyat, 24(96), 53-64. DOI: 10.22559/folklor.363.
• Skvortsov, M. İ. (1985). Çuvaşsko Russkiy Slovar. Moskova: Russkiy Yazık.
• Sümer, F. (1983). Türklerde At ve Atçılık. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını.
• Sümer, N. (2016). Dinsel ve Mitolojik Bir Sembol Olarak Yılan. The Journal of Academic Social Science Studies, 43(Spring I), 275-288.
• Şçerbak, A. M. (1995). At Kelimesi Üzerine Bazı Düşünceler. E. Gürsoy Naskali (Ed.), Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık içinde (ss. 31-33). İstanbul: Türkiye Jokey Kulübü.
• Tavkul, U. (2007). Modern Etkileşim Açısından On İki Hayvanlı Türk Takviminin Yayılışı. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 4(1), 26-45.
• Tavkul, U. (2020). Karaçay-Malkar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Tekin, T. (2020). Irk Bitig. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tekin, T., Ölmez, M., Tekin, T., Ceylan, E., Ölmez, Z., Eker, S. (1995). Türkmence-Türkçe Sözlük. İstanbul: Simurg Yayıncılık.
• Tenişev, E. R. (1997). Sravnitelno İstoriçeskaya Grammatika Turkskih Yazıkov i Leksika. Moskova: Rossiskaya Akademiya Nauk.
• Tietze, A. (2016a). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati (Birinci Cilt A-B). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Tietze, A. (2016b). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati (Dördüncü Cilt 4). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Toparlı, R. (2018). Ed-dürretü l-mudiyye fi l-lügati t-Türkiyye (Türk Dilindeki Parlak İnci). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Toparlı, R., Vural, H. ve Karaatlı, R. (2003). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Toprak, F. (2013). Çağatay Şiirinde Vahşi Hayvanlar ve Yırtıcı Kuşlar. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 8(9), 105-124.
• Tulum, M. (2011). 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı. Ankara: TDK Yayınları.
• Turan, F. (2017). Bahşayiş Bin Çalıca Bahşayiş Lügati. Ankara: TDK Yayınları.
• Turan, F. (2019). Kelimetullâh Hâce Pâdişâh-Çağatayca Manzum Sözlük-Nisâb-ı Kutbiyye. Ankara: TDK Yayınları.
• Uyanık, A. S. (2021). Irk Bitig’de Karakuş, Kartal, Garuda Üzerine. International Journal of Old Uyghur Studies, 3(2), 217-238.
• Uygur, C. V. (2020). Karakalpak Türkçesi Sözlüğü (Karakalpakça-Türkçe Sözlük). Ankara: TDK Yayınları.
• Ünlü, S. (2012a). Harezm-Altınordu Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Ünlü, S. (2012b). Karahanlı Türkçesi sözlüğü. Konya: Eğitim Kitabevi.
• Ünlü, S. (2013). Çağatay Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Vasiliev, Y. (1995). Türkçe-Sahaca (Yakutça) Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Verbitskiy, V. (2005). Slovar Altayskavo Aladagskavo Nareçiy Turkskovo Yazıka. Gorno Altaysk: Akçeçek.
• Wilkens, J. (2021). Handwörterbuch des Altuigurischen. (Altuigurisch - Deutsch - Türkisch) / Eski Uygurcanın El Sözlüğü, (Eski Uygurca - Almanca - Türkçe). Akademie der Wissenschaften zu Göttingen (Hrsg.). Universitatsverlag Göttingen.
• Yudahin, K. K. (1985). Kirgizsko-Russkiy Slovar, Kniga (2); L-R. Moskova.
• Yudahin, K. K. (1998a). Kırgız Sözlüğü (C. I) (A. Taymas, Çev.). Ankara: TDK Yayınları.
• Yudahin, K. K. (1998b). Kırgız Sözlüğü (C. II) (A. Taymas, Çev.). Ankara: TDK Yayınları.
• Yusupova, N. (2018). Türkçe-Özbekçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Zemahşeri. (2014). Mukaddimetü l-edeb: Hvarizm Türkçesi ile Tercümeli Şuşter Nüshası. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Zieme, P. (1985). Berliner Turfantexte XIII, Buddhistische Stabreimdichtungen der Uiguren. Berlin: Akademie Verlag.