The Oghuz-Name of Dede Korkut: A Soylama Belonging to the Bamsı Beyrek Story

Yıl 2024, Sayı: 41, 7 - 20, 09.11.2024

Ferruh Ağca

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1510985

Öz

This article based on a new manuscript found in Bursa, discusses and re-evaluates some problematic aspects of the soylama related to the story of Bamsı Beyrek in the Dede Korkut Oghuznames found in the Dresden manuscript. In previous publications based on the Dresden and Vatican manuscripts, the pronunciation and consequent interpretation remained unresolved, and the readings proposed raised certain issues. The Bursa manuscript due to the diacritic system used shed light on the problematic aspects of the soylama written in these manuscripts. This article discusses the literature on the reading and interpretations of the Dresden copy of the soylama in the story of Bamsı Beyrek to re-read the soylama according to the Bursa manuscript. Thus, the related soylama in the Bursa manuscript of the story of Bamsı Beyrek corrects the readings previously proposed for the Dresden copy and offers a new reading of the Dresden copy. In an attempt to synthesize, words and phrases in the soylama are interpreted in terms of vocabulary and semantics with regard to historical and modern Turkic written languages.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Oghuznames, Story of Bamsı Beyrek, Bursa manuscript, soylama, semantics

DEDE KORKUT OĞUZNAMELERİ HAKKINDA: BAMSI BEYREK BOYUNA AİT BİR SOYLAMA ÜZERİNE

Öz

Bu makalede, Dede Korkut Oğuznamelerinin Dresden nüshasında geçen Bamsı Beyrek Boyu’na ait bir soylama ve soylamada problemli olan bazı hususlar, yeni bulunan Bursa yazmasındaki tanıkların yardımıyla ele alınıp değerlendirilmiştir. Dresden nüshasına dayalı daha önceki metin yayımlarında okunuşu ve buna bağlı anlamlandırılışı çözümsüz kalmış ya da ileri sürülen okumaların şüpheli olduğu, buna istinaden yeniden çözümlemek için ayrıca yazıların yazıldığı soylamadaki problemli hususlar, Bursa yazmasında hareke sisteminden dolayı daha açıktır. Bu makalede, Bamsı Beyrek Boyu’ndaki soylamanın Dresden nüshasında geçtiği satırlar verilmiş, önceki çalışmalarda kabul edilen okumalar ve anlamlandırmalara dair literatür değerlendirilmiş, ardından da soylama Bursa yazmasına göre tekrar okunmuştur. Böylece Bamsı Beyrek Boyu’nun Bursa yazmasındaki ilgili soylama, daha önce Dresden nüshası için teklif edilen okuyuşları da düzeltmekte, buna göre Dresden nüshasında nasıl okunması gerektiğini ortaya koymaktadır. Makalede, soylamada geçen sözcükler ve ibareler, tarihsel ve modern Türk yazı dillerindeki tanıklarla söz varlığı açısından ve anlam bilimsel olarak yorumlanmış ve bir sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Oğuznameleri, Bamsı Beyrek Boyu, Bursa yazması, soylama, anlambilim

Kaynakça

• Ata, A. (2004). Dede Korkut Hikâyelerinde Şüpheli Birkaç Kelime Üzerine Düşünceler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 46(1), 29-38.
• Clauson, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth-century Turkish. Oxford University.
• Dede Korkut Kitabı Bursa Yazması Tıpkıbasım (2022). Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Bursa Kültür A.Ş.
• DS IV = Derleme Sözlüğü IV. (1993). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ergin, M. (1994). Dede Korkut Kitabı I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gökyay, O. Ş. (2006). Dede Korkudun Kitabı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Kincses-Nagy, É (2018). Mongolic Copies in Chaghatay. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Lessing, F. (2003). Moğolca-Türkçe Sözlük I-II (G. Karaağaç, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özçelik, S. (2016a). Dede Korkut -Dresden Nüshası- I Giriş, Notlar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özçelik, S. (2016b). Dede Korkut -Dresden Nüshası- II Metin, Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Poppe, N. (2017). Mukaddimetü’l-Edeb Moğolca-Çağatayca Çevirinin Sözlüğü (M. S. Kaçalin, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Schönig, C. (2000). Mongolische Lehnwörter im Westoghusischen. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Sertkaya, O. F. (2020). Dede Korkut Kitabı Üzerine Araştırmalar ve İncelemeler. İstanbul: Bilge Kültür-Sanat Yayınları.
• Tekin, T. (2004). Dede Korkut Hikâyelerinde Bazı Düzeltmeler. E. Yılmaz ve N. Demir (Haz.), Makaleler II Tarihi Türk Yazı Dilleri içinde (ss. 237-256). Ankara: Öncü Kitap.
• Tezcan, S. ve Boeschoten, H. (2001). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tietze, A. (2016-2019). Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı I-IX. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• TS II = Tarama Sözlüğü II. (2019). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tuna, O. N. (1972). Osmanlıcada Moğolca Ödünç Kelimeler. Türkiyat Mecmuası, 17, 209-250.
• Yıldırım, D. (2001). Qam Böri Oğlı Bamıs Börik [Qam Böre Oğlu Bamıs Börek] Boyu’nda Sorunlar ve Çözümlemeler. Türkbilig Türkoloji Araştırmaları, (2001/2), 129-167.