KONSTRUKTİVİST BAĞLAMDA DEVRİM ÖNCESİ VE SONRASI İRAN’DA DEVLET VE DIŞ POLİTİKA OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 54, 71 - 97, 05.04.2022

Engin Koç

Öz

Bu çalışmada devrim öncesi ve sonrası İran’da devlet, devlet kimliği ve devletin ana akım yönelimleri konstrüktivist teori bağlamında analiz edilecektir. Öncelikle Kaçarların son döneminde İran devlet ve bürokrasisinin içerisinde bulunduğu trajik durumun Şah dönemine olan etkisi, Şah döneminde devlet yapılanması, iç ve dış politik yönelimlerinin İran devrimine ve sonrasındaki sürece etkisi irdelenecektir. Çalışmanın amacı, modern İran devletinin değişim sürecindeki kırılımları tespit etmek ve bunların devlet kimliğinin değişimi açısından ne gibi sonuçlar doğurduğunu incelemektir

Anahtar Kelimeler

İran, Konstrüktivizm, Devlet Kimliği, İran Devrimi, Velayet-i Fakih

Kaynakça

• Abrahamian, E. 2008 . A History of Modern Iran. Cambridge: Cambridge University Press.
• Adıbelli, B. 2017 . Pax Persica: İran Jeopolitiği: İstanbul: IQ Yayınları.
• Adıbelli, B. 2012 . “İran Dış Politikasında İdeolojik ve Jeopolitik Dönüşüm”, Doğu-Batı Yol Ayrımında İran. B. Adıbelli Ed. . İstanbul: Bilim+Gönül Yayınları.
• Afkhami, G. R. 2009 . The Life and Times of the Shah. London: University of California Press.
• Akhavi, Ş. 2012 . Ortadoğu’da Laik ve Kutsal Politikalar. Çev. M. Topal . İstanbul: Asur Yayınları.
• Albayrak, D. Ö. 2014 . “İran Ekonomisinin Tarihi Gelişimi ve Bugünkü Yapısı”. İran: Değişen İç Dinamikler ve Türkiye-İran İlişkileri. Ed. Soyalp Tamçelik. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Alemdari, C. M. 2009 . “İran’da Kimlik, Tarih ve Anlatı”, İran Ulusal Kimlik İnşası. H. Ahmedi Ed. . Çev. H. Uygur , İstanbul: Küre Yayınları.
• Amineh, M. P. ve Eisenstadt, S. N. 2007 . “The Iranian Revolution: The Multiple Contexts of the Iranian Revolution”. The Greater Middle East in Global Politics. M. P. Amineh Ed. . Danvers: Brill NV.
• Arı, T. 2017 . Geçmişten Günümüze Orta Doğu. Cilt 2. Bursa: Alfa Yayınları.
• Arjomand, Said Amir 1988 . The Turban for the Crown: The Islamic Revolution in Iran. Oxford: Oxford University Press.
• Atabaki, T. 2012 . “Türkiye ve İran’da Hilafet, Ulema ve Cumhuriyetçilik”, Türkiye ve İran’da Otoriter Modernleşme Atatürk ve Rıza Şah Dönemi. T. Atabaki ve E. J. Zürcher Der. . Çev. Özgür Bircan . İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Beşiriyye, H. 2009 . “İran’da Siyasal İdeoloji ve Toplumsal Kimlik”. İran Ulusal Kimlik İnşası, H. Ahmedi Ed. . Çev. H. Uygur . İstanbul: Küre Yayınları.
• Bozan, Y. 2007 . Lübnan’daki İran Hizbullah. İstanbul: Siyah Beyaz Kitap.
• Bozarslan, H. 2015 . Ortadoğu: Bir Şiddet Tarihi. 4. Baskı. Çev. A. Berktay İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bozdağlıoğlu, Y. 2003 . Turkish Foreign Policy and Turkish Identity. New York: Routledge.
• Brown, C. 2000 . Religion and State The Muslim Approach to Politics. New York: Columbia University Press.
• Caner, C. 2012 . “İran’da Devletin Tarihi: Başlangıçtan İslam Devrimine Teorik ve Devrimsel Bir Analiz”. Doğu-Batı Yol Ayrımında İran. B. Adıbelli Ed. . İstanbul: Bilim+Gönül Yayınları.
• Chebabi, H. 2012 . “Türkiye ve İran’da Erkekler İçin Kıyafet Kanunları”. Türkiye ve İran’da Otoriter Modernleşme Atatürk ve Rıza Şah Dönemi. T. Atabaki ve E. J. Zürcher Der. . Çev. Ö. Bircan İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Cleveland, W. 2008 . Modern Ortadoğu Tarihi. Çev. M. Harmancı İstanbul: Agora Yayınevi.
• Cronin, S. 2012 . “İran’da Ordu, Sivil Toplum ve Devlet: 1921-1926”. Türkiye ve İran’da Otoriter Modernleşme Atatürk ve Rıza Şah Dönemi. T. Atabaki ve E. J. Zürcher Der. . Çev. Ö. Bircan . İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çıtak, E. 2014 . “İran İslam Cumhuriyeti’nin Dış Politika Aracı Olarak Enerji Politikası”. İran: Değişen İç Dinamikler ve Türkiye-İran İlişkileri. S. Tamçelik Ed. . Ankara: Gazi Kitabevi.
• Dabashi, H. 2008 . İran: Ketlenmiş Halk. Çev. E. Ayhan . İstanbul: Metis Yayınları.
• Dedeoğlu, B. 2008 . “11 Eylül Öncesi ve Sonrasıyla ABD-İran İlişkleri”. Ortadoğu’da Güç Savaşları Hedef Neden İran?. M. Tuncel Ed. . İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• Demirtaş, B. 2014 . “İnşacılık”, Uluslararası İlişkilere Giriş. Ş. Kardaş ve A. Balcı Ed. . 3. Baskı. İstanbul: Küre Yayınları.
• Djalili, M. R. ve Kellner, T. 2017 . 100 Soruda İran. Çev. R. Üzmen . İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Doğan, H. 2014 . “İran Siyasi Tarihi”. İran: Değişen İç Dinamikler ve Türkiye-İran İlişkileri, S. Tamçelik Ed. . Ankara: Gazi Kitabevi.
• Erdoğdu, H. 2008 . Büyük Pers Düşüncesinden Zülfikar’ın Yumruğuna İran. İstanbul: IQ Yayınları.
• Fattah, M. A. 2013 . “Islam and Politics in the Middle East”. Islam and Politics. J. Esposito and E. el-din Shahin Ed. . New York: Oxford University Press.
• Fekri, A. A. 2011 . Tarihsel Gelişim Sürecinde İran Devrimi. İstanbul: Mızrak Yayınları.
• Garthwaıte, G. R. 2016 . İran Tarihi. Çev. F. Aytuna . İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Gelvın, J. L. 2016 . Modern Ortadoğu Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Gündoğan, Ü. 2010 . İran ve Orta Doğu. 2. Baskı. Ankara: Adres Yayınları.
• Gürakar, T. 2012 . “Bir Toplumsal Hareketin Anatomisi: İran Yeşil Hareketi”. Doğu-Batı Yol Ayrımında İran. B. Adıbelli Ed. . İstanbul: Bilim+Gönül Yayınları.
• Hafeziniya, M. R. 2017 . İran Jeopolitiği ve Siyasi Coğrafyası. Çev. K. Dilek . Ankara: İraniyat Yayınları.
• Halliday, F. 2008 . Ortadoğu Hakkında 100 Mit. Çev. C. Cemgil . İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Hirst, D. 2015 . Küçük Devletlerden Sakının: Lübnan Ortadoğu’nun Savaş Alanı. Çev. T. Demirtaş ve diğerleri . İstanbul: Matbuat Yayınevi.
• Hüseyin, A. 2009 . İran’da Devrim ve Karşı Devrim. 3. Baskı. Çev. T. Cevdet . İstanbul: Pınar Yayınları.
• Izzeti, İ. 2005 . İran ve Bölge Jeopolitiği. Çev. H. Uygur . İstanbul: Küre Yayınları.
• Keskin, A. 2008 . “Şii Jeopolitiği ve İran”. Ortadoğu’da Güç Savaşları Hedef Neden İran?. M. Tuncel Ed. . İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• Keynoush, Banafsheh, Saudi Arabia and Iran Friends or Foes?, Palgrave Macmillan, London, 2016
• Khosrokhavar, F. ve Roy, O. 2013 . İran: Bir Devrimin Tükenişi. 2. Baskı. Çev. İ. Yerguz . İstanbul: Metis Yayınları.
• Korkmaz, Y. 2015 . İran-Suriye Bölgesel İttifakı. İstanbul: Matbuat Yayınları.
• Lee, R. D. 2014 . Religion and Politics in the Middle East: Identity, Ideology, Institutions and Attitudes. 2. Baskı, Boulder: Westview Press.
• Lewis, B. 1995 . The Middle East. New York: Scribner Press.
• Maalouf, A. 2017 . Ölümcül Kimlikler. 43. Baskı. Çev. A. Bora . İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Mahdavi, M. 2013 . “Ayatollah Khomeini”. Islam and Politics. Ed. J. Esposito ve E. Shahin. New York: Oxford University Press.
• Marschall, C. 2003 . Iran’s Persıan Gulf Policy From Khomeini to Khatami. London: Rotledge Curzon.
• Nia, M. M. ve Seifi, A. 2015 . “The Ideational Nature of Iranian-Saudi Interactions”. Iranian Review of Foreign Affairs, 5 4 : 91-117.
• Oktav, Ö.Z. 2011 . Basra Körfezi’nin Değişen Dinamikleri. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Popp, R. 2011 . “An application of modernization theory during the Cold War? The case of Pahlavi Iran”. The International History Review, 30 1 : 76-98.
• Price, R. ve Reus-Smit, C. 1998 . “Dangerous Liaisons? Critical International Theory and Constructivism”. European Journal of International Relations, 4 3 : 259-294.
• Rumelili, B. 2014 . “İnşacılık/Konstrüktivizm”. Küresel Siyasete Giriş: Uluslararası İlişkilerde Kavramlar, Teoriler, Süreçler. E. Balta Ed. . İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sander, O. 2009 . Siyasi Tarih 1918-1994. 18. Baskı. Ankara: İmge Yayınevi.
• Sarı, İ. 2015 . “1979 Devrim Sonrası İran’ın Rejim Paradigması ve Dış Politika Yönelimleri”. Türkiye Ortadoğu Araştırmaları Dergisi, 2 1 : 95- 135.
• Sinkaya, B. 2011 . “İran İslam Cumhuriyeti’nde Siyasal Yapı ve Yönetim”. Ortadoğu Siyasetinde İran. T. Yılmaz ve M. Şahin Ed. . Ankara: Barış Kitap.
• Şen, G. 2016 . Devrimden Günümüze İran’ın ABD Politikası. Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Taheri, A. 1990 . Kanlı Terörün İçyüzü Hizbullah. Çev. H. Bila . İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Wendt, A. 1996 . “Identity and Structural Change in International Politics”. The Return of Culture and Identity in IR Theory. Ed. Y. Lapid and F. Kratochwill. London: Lynne Rienner Publishers.
• Wendt, A. 2016 . Uluslararası Siyasetin Sosyal Teorisi. Çev. H.S. Ertem ve S.G.I. Öner . 2. Baskı. İstanbul: Küre Yayınları.
• Yeğin, A. 2013 . İran Siyasetini Anlama Klavuzu. Ankara: Seta Yayınları.
• Zirinsky, M. P. 1992 . “Imperial Power and Dictatorship: Britain and the Rise of Reza Shah, 1921-1926”. International Journal of Middle East Studies, 24 4 : 639-663.