Türk Devlet Geleneğinde Egemenlik Anlayışının Dönüşümü

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 46, 127 - 163, 26.02.2022

Hüseyin Kalemli

Öz

Türkler için devlet yaratılışla birlikte var olduğuna inanılan bir gereklilik olarak kabul edilmiştir. Kendilerine özgü bir devlet ve egemenlik anlayışına sahip olan Türkler millet olarak tarih sahnesine çıktıkları ilk çağlardan günümüze kadar on altı büyük devlet kurmuşlardır. İlk Türk devletlerinde devlet ve egemenliğin kaynağını açıklamak için ileri sürülen görüş ilahi ve dinsel temelli görüştür. Bu görüş İslamiyet’in kabulünden sonra da devam etmiştir. Hunlar ve Göktürklerin bu düşünce ile oluşturdukları devlet ve egemenlik düzeni daha sonraki Türk devletleri ile birlikte Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu, Osmanlı Devletlerinde de kabul görmüş, 19. ve hatta 20. yüzyıla kadar sürmüştür. 19. yüzyılın ikinci yarısında Türkler arasında mutlakiyetçi yönetim anlayışına karşı meşruti yönetim fikri ortaya çıkmıştır. Meşrutiyet yönetimine geçilmesi de cumhuriyet idaresinin alt yapısını oluşturmuştur. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kuruluşu ile Türkler idare sistemi olarak Cumhuriyet yönetimini kabul etmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Devlet, Egemenlik, Mutlakıyet, Meşrutiyet, Cumhuriyet

Kaynakça

• Abadan, Y. (1954). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Anayasa Sistemine Geçiş Hareketleri”. AÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, 14(1): 3-36.
• Akbulut, D. A. (2002). “Saltanatın Kaldırılması ve Sonuçları”. Türkler, Cilt 16. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. s.347-351.
• Akşin, S. (1992). “Sened-i İttifak ile Magna Carta’nın Karşılaştırılması”. Tarih Araştırmaları Dergisi, 16(27): 115-123.
• Akşin, S. (2009). Jön Türkler ve İttihat ve Terakki. Ankara: İmge Kitabevi.
• Aktan, C. C. (2011). “Eski Devlet Anlayışına Karşı Yeni Devlet Anlayışı”. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3(2): 189-206.
• Aktel, M. (1998). “Tanzimat Fermanı’nın Toplumsal Yansıması”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (3): 177-184.
• Arslan, Z. (2013). “Sened-i İttifak’ın Ortaya Çıkışı ve İnsan Hakları Bakımından Değerlendirilmesi”. The Journal of Adademic Social Science Studies, 6(8): 77-91.
• Aslan, Y. (2001). TBMM Hükümeti Kuruluşu, Evreleri, Yetki ve Sorumluluğu (23 Nisan 1920 - 30 Ekim 1923), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Ay, N. (2000). “Osmanlı Devleti’nde Liberalizmin Etkileri”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(1-2): 463-504.
• Aydoğan, E. – Mahmutoğlu, T. B. (2013). “Mustafa Kemal Atatürk Döneminde Yapılan Seçimler ve Karakteristik Özellikleri”. Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, (10): 113-142.
• Berkes, N. (2007). Türkiye’de Çağdaşlaşma. (Yay. Haz.: A. Kuyaş). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bozkurt, A. (2014). İtilaf Devletlerinin İstanbul’da İşgal Yönetimi. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Çavdar, T. (2013). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839-1950). Ankara: İmge Kitabevi.
• Durmuş, İ. (2016). Türk Kültürüne Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Eroğul, C. (2017). “1908 Devrimi’ni İzleyen Anayasa Değişiklikleri”. 100. Yılında Jön Türk Devrimi. (Ed: S. Akşin, S. Balcı, B. Ünlü). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. ss. 85-139.
• Goloğlu, M. (2006). Milli Mücadele Tarihi - II Sivas Kongresi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gömeç, S. (2006). Türk Kültürünün Ana Hatları, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gündoğdu, A. (2015). “Türklerde Devlet”, Türk Kültürü El Kitabı. (Ed: İ. Çapcıoğlu – H. Beşirli). Ankara: Grafiker Yayınları. ss. 303-325.
• İnalcık, H. (1964). “Sened-i İttifak ve Gülhane Hatt-ı Hümâyûnu”, Belleten, Cilt: XXVIII, Sayı: 112, , ss. 603-622.
• Kahraman, H. B. (2008). Türk Siyasetinin Yapısal Analizi - I Kavramlar Kuramlar Kurumlar. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Karadeniz, H. B. (2005). “Türklerde “Kut” Kavramı ve Osmanlıların Kutsiyet Elde Etme Çabaları”. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, (7): 1-14.
• Karal, E. Z. (1995). Osmanlı Tarihi. Cilt VIII. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Karal, E. Z. (2003). Osmanlı Tarihi. Cilt VII. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Karal, E. Z. (2007). Osmanlı Tarihi. Cilt V. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Karpat, K. H. (1996). Türk Demokrasi Tarihi Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller. İstanbul: Afa Yayınları.
• Kılıç, S. (2005). II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türk Devrimi ve Fikir Temelleri. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Kırzıoğlu, F. (1993). Bütünüyle Erzurum Kongresi. Ankara: Kültür Ofset.
• Kili, S. – Gözübüyük, A. Ş. (2006). Sened-i İttifak’tan Günümüze Türk Anayasa Metinleri, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Koca, S. (2003). Türk Kültürünün Temelleri. Cilt II. Ankara: Başkent Matbaacılık.
• Kürşad, C. (1970). “Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Lozan Murahhas Hey’etine Verilen Talimatlar”. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, (34): 12-32.
• Lewis, B. (2007). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• M. Kemal Atatürk, (2004). Nutuk 1919-1927. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Menekşe, Ö. (2005). “İslam Düşünce Tarihinde Devlet Anlayışı: Mâverdi ve Nizâmülmülk Örneği”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 5(3): 193-211.
• Okur, M. (2000). “Milli Egemenlik ve Teşkilat-ı Esasiye Kanunu”. Atatürk Dergisi, 3(1): 289-304.
• Olgun, K. (2008). 1908-1912 Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nın Faaliyetleri ve Demokrasi Tarihimizdeki Yeri. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Pamir, A. (2004). “Osmanlı Egemenlik Anlayışında Sened-i İttifak’ın Yeri”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 53(2): 61-82.
• Pamir, A. (2009). “Orta-Asya Türk Hukukunda ‘Töre’ Kavramı”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 58(2): 359-375.
• Taneri, A. (1997). Türk Devlet Geleneği. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Tanör, B. (2017). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tanyu, H. (1979). “Türk Töresi Üzerinde Yeni Bir Araştırma”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23(1): 97-120.
• Taşağıl, A. (2006). Ergenekon’dan Kağanlığa Türk Model Devleti Göktürkler. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Tunaya, T. Z. (2009). Türkiye’de Siyasal Gelişmeler Kanun-ı Esasî ve Meşrutiyet Dönemi (1876-1938). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (2009). Türkiye’de Siyasal Gelişmeler Mütareke, Cumhuriyet ve Atatürk 1876-1938. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Türk Dünyası El Kitabı. (2001). Cilt I. Coğrafya-Tarih. Ankara Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Türk İstiklâl Harbi I Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı. (1962). Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Türkçe Sözlük. (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Yazıcı, S. (2015). Milli Egemenlik Belgeleri. Ankara: TBMM Basımevi.
• Yılmaz, F. (2012). Türk Anayasa Tarihi. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Zabunoğlu, Y. K. (1973). Kamu Hukukuna Giriş Devlet Tanım-Kaynak-Unsurlar. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.