Samsun İlinde Salep Üretiminin Ekonomik Açıdan Değerlendirilmesi ve Tüketiminin Mevcut Durumu

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 133 - 142, 28.01.2023

Selime Canan Zülal Coşkun Aykut Bilgeç Zeynep Baybaş

https://doi.org/10.30910/turkjans.1160723

Öz

Araştırmada Samsun ilinde yetiştirilen salep üretiminin mevcut durumu, pazarlama kanalları ve tüketicilerin salep tüketim durumlarını ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu amaçla araştırmada, 52 salep yetiştiricisi, 300 salep tüketicisi ile yapılan görüşmelerden alınan 2021 yılı verileri kullanılmıştır. İncelenen işletmelerde ortalama salep verimi 377 kg/da’dır. Bir kilogram salebin maliyeti 59,07 TL/kg olarak hesaplanmıştır. İncelenen işletmelerin dekara brüt karı 28050,65 TL ve net karı 13624,22 TL’dir. Salep yetiştiren tarım işletmeleri salep yetiştirmek üzere yaptıkları 1 TL masrafa karşılık 1,61 TL kar elde etmektedirler. Endemik bir bitki olan salep orkidelerinin doğadan toplanması ile elde edilecek kısa süreli kazançlara karşı sürdürülebilir kazanç sağlayacak salep tarımının getirisi teşvik edicidir. Makro düzeyde salep yetiştirme koşullarının her bir bölgeye özgü olması ve ihtiyaç olan tohumluğun sağlanması için kurumsal çalışmaların yapılması gerekmektedir. Tüketici araştırmasının sonuçlarına göre bireylerin %52’sinin salep tükettiği tespit edilmiştir. Tüketicilerin %53’ü salebi toz, %42’si hazır içecek ve %5’i kurutulmuş halde almaktadır. Satın alınan salebin %98’si içecek, %2’si pasta yapımında kullanılmaktadır. Tüketiciler yıllık ortalama 1150 ml hazır salep içmektedirler. Salebin piyasada uzun vadede tutunmasını sağlamak için tüketicilerin profillerini dikkate almak, kullanım alanları ve şifalı bir bitki olduğu konusunda bilgilendirmek ve reklam çalışmalarına önem vermek gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Salep, Salep Üretimi, Salep Tüketimi, Samsun

Kaynakça

• Acu, M., Kinik, O., Yerlikaya, O. (2017). Keçi Sütünden Üretilen Probiyotik Dondurmanın Fonksiyonel Özellikleri. Carpathaıan Gıda Bilimleri ve Teknolojisi Dergisi, 86-100. Acemi, A., Çobanoğlu, Ö., Türker-Kaya, S. (2019). Bazı Yumrulu Orkidelerin Glukomannan içeriğinin FTIR Tabanlı Karşılaştırmalı Analizi ve Ön İşleminin Glukomannan Ölçümü Üzerindeki Etkileri. Gıda ve Tarım Bilim Dergisi. 3681-3686.
• Bulut-Solak, B., Alonso-Miravalles, L., O’Mahony, J. (2017). Composition, Morphology and Pasting Properties of Orchis Anatolica Tuber Gum. Food Hydrocolloids. 483-490. Charitonidou, M., Stara, K., Kougioumoutzis, K., Halley, JM. (2019). Implications of salep collection for the conservation of the Elder-flowered orchid ( Dactylorhiza sambucina) in Epirus, Greece. Journal of Biological Research-Thessaloniki.
• Chapagain, DJ., Meilby, H., Baniya, CB., Budha-Magar, S., Ghimire, SK. (2021). Illegal Harvesting and Livestock Grazing Threaten The Endangered Orchid Dactylorhiza hatagirea (D. Don) Soó in Nepalese Himalaya. Ecology and Evolution. 6672-6687.
• Çalışkan, Ö., Kurt, D., Çırak, C. (2019). Ophrys sphegodes subsp. Kullanarak Yeni Sürdürülebilir Salep Üretim Yöntemlerinin Geliştirilmesi. Tarım Bilimleri ve Teknolojisi Dergisi, 1547-1555.
• Çalışkan, Ö., Kurt, D., Çırak, C. (2021). Sahlep Orchıd Serapıas Orıentalıs ( Greuter) İçin Yeni Bir Sürdürülebilir Üretim Yönetimi. Pakistan Botanik Dergisi, 1051-1056.
• Çalışkan, Ö., Kurt, D., Odabaşı, MS. (2020). Serapis Vomeracea (Burm.f.) Briq’in Tarımsall Özellikleri, Salep Orkideleri. Botanik Agrobotanik Bahçesi CLUJ-NAPOCA’nın Notları, 245-260.
• De Boer, H., Ghorbani, A., Manzanilla, V., Raclariu, AC., Kreziou, A., Ounjai, S.,…, Gravendeel, B. (2017). DNA metabarcoding of orchid-derived products reveals widespread illegal orchid trade. The Royal Socıety Publishing.
• Deniz, IG. (2013). Antalya İlinin Kritik Tehlike Altındaki (CR) Orkide Türleri. XI Uluslararası Çiçek Ampulleri ve Otsi Uzun Ömürlüler Sempozyumu. 37-41.
• Gezgin, Y., Eltem, R. (2009). Çeşitli Ege ve Akdeniz Orkidelerinden (Salepler) Endofitik Mantarların Çeşitliliği. Türk Botanik Dergisi. 439-445.
• Ghorbani, A., Gravendeel, B., Naghibi, F., de Boer, H. (2014). Wild Orchid Tuber Collection in Iran: A Wake-up Call For Conservation. Biodiversity and Conservation, 2749-2760.
• Keçeli, T., Konar, A., Robinson, RK. (1998). Salep ve Bazı Alternatif Stabilizatörlerin Keçi Sütlü Dondurmanın Kalitesine Etkisi. Uluslararası Süt Federsyonu Özel Sayısı, 180.
• Karaman, S., Yılmaz, MT., Kayacier, A. (2011). Glukomannan Bazlı Salep-Bal İçeceği Karışımlarının Reolojik Davranışı Üzerine Tek Yönlü Kafes Karışım Tasarımı Yaklaşımı: Duyusal Özelliklere Dayalı Bir Optimizasyon Çalışması.
• Kurt, D. (2020). Doğal Ortama Ekilen Salep Orkidesinin Yıllara Dayalı Büyüme Modellerinin Geliştirilmesi.
• Kasparek, M. ve Grimm, U. (1999). European Trade in Turskish Salep With Special To Germany, Economic Botany, 396-406.
• Loki, V., Tokolyi, J., Suveges, K., Lovas-Kiss, A., Hürkan, K., Sramko, G., Molnar, VA. (2015). The Orchid Flora of Turkish Graveyards: A Comprehensive Field Survey. Wiildenowia. 231-243.
• Molnar, VA., Nagy, T., Loki V., Suveges, K., Takaçlar, A., Bodis, J., Tokolyi, J. (2017). Turkish Graveyards as Refuges For Orchids Against Tuber Harvest. Ecology and Evolution, 11257-11264.
• Molnar, VA., Suveges, K., Molnaar, Z., Loki, V. (2018). Using Tranditional Ecological Knowledge in Discovery of Rare Plants: A Case Study From Turkey. Acta Societatis Botanicorum Poloniae.
• Sandal Erzurumlu, G., Sultana, N., Vural, M., Serce, S. (2018). Türkiye Karasal Orkide Türleri Arasında RAPD ile Ortaya Konan Genetik ve Fenotipik Varyasyon ve Morfolojik Özellikler. Türk Tarım ve Orman Dergisi. 227-236.
• Ustalar, S., Anthoons, B., Madesis, P., Saroja, SG., Schermer, M., Gerritsen, W, Gravendeel, B. (2022). Quantifying An Online Wildlife Trade Using A Web Crawle. Biodiversity and Conservation, 855-869.
• V, AM., Loki, V, Verbeeck, M, Suveges, K. (2021). Orchids Of Azerbaijani Cemeteries.
• Yaman, K. (2013). 1920’den Günümüze Türkiye Resmi Gazete Arşivlerinde Salep ve Ticaretine İlişkin Düzenlemeler. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 172-180.
• Yılmaz, I., Garipoğlu, H. (2014). Bazı Kurutulmuş ve Baharatlarda Aflatoxin Kirliliğinin Elısa İle Belirlenmesi. 9.Baltık Gıda Bilimleri ve Teknolojisi Konfereansı, 318-320.
• Yaman, K., Akyıldız, MH. (2008). Kastamonu’da Bazı Odun Dışı Orman Ürünlerinin Toplaması, İşlenmesi ve Pazarlaması Maliyetleri. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. 26-36.