Bingöl Kent Merkezi Çevresel Gürültü Kaynakları, Düzeyleri ve Etkileri Üzerine Ön Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 4, 1069 - 1082, 12.10.2024

Hüccet Vural

https://doi.org/10.30910/turkjans.1539516

Öz

Gürültü kirliliği insan sağlığı, sosyal yaşam kalitesi ve bireyin günlük performansını etkilemesi nedeniyle çevre sorunlarının başında sayılmaktadır. Sürdürülebilir ve sağlıklı kentsel gelişme için çevresel gürültü kaynaklarının tespit edilerek insan ergonomisi için uygun düzeye getirilmesine yönelik tedbirlerin geliştirilmesi gerekmektedir. Araştırmada Bingöl kentinin çevresel gürültü kaynakları, gürültü düzeyleri, gürültünün insan sağlığı üzerine etkileri ve gürültü kirliliği ile ilgili alınması gereken tedbirler konusunda halkın görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Nitel ve nicel araştırma yöntemlerinin kullanıldığı araştırmada, saha incelemeleri yapılmış ve veri toplama amacıyla anket formu oluşturulmuştur. Anket, katılımcıların işyerinde, evlerinde ve okullarında farklı demografik yapıdan gönüllü 527 kişiyle (%50,5’i kadın, %49,5‟i erkek) yüz yüze yapılmıştır. Anket sorularının değerlendirilmesinde temel istatistik yöntemlerinin yanında cinsiyet, yaş, eğitim ve meslek değişkenlerine göre fark testlerinden (Ki Kare, Mann-Whitney U ve Kruskal Wallis-H Testleri) yararlanılmıştır. Anket sonuçlarına göre katılımcıların %61,9’u Bingöl kent merkezini gürültü bakımından orta derecede gürültülü olarak değerlendirmekte, %51,0’i gürültünün önlenmesine yönelik yeterli tedbirlerin alınmadığını düşünmekte ve %88,2’si ise gürültüden kaçış için park ve bahçeleri tercih ettiklerini ifade etmektedir. Gürültü kirliliği konusunda kadınların erkeklere göre daha hassas oldukları, 31-45 yaş grubu bireylerin farkındalığının diğer gruplara göre daha yüksek olduğu ve gürültünün olumsuz etkilerinden en fazla 60 yaş üstü bireylerin etkilendiği belirlenmiştir. Ayrıca katılımcılar, ev ve işyerlerinde sırasıyla ağır tonajlı iş makinalarının çıkardıkları seslerden, inşaat yapımından kaynaklı seslerden, eğlence merkezi kaynaklı seslerden ve trafik kaynaklı seslerden en fazla rahatsızlık duymaktadır. Genel bir değerlendirme olarak araştırma sonuçları Bingöl kent merkezinde günümüz için yüksek oranlı gürültü kirliliği olmadığını göstermektedir. Ancak kentleşme hızı da göz önünde bulundurularak bu olumlu durumun devamı için gerekli teknik ve yasal önlemlerin alınması gerekmektedir. Kullanıcı görüşleri doğrultusunda gürültü kaynakları ve nedenlerinin gözden geçirilmesi, gürültüye neden olan etkenlerin ortadan kaldırılması (özellikle D300 karayolu kaynaklı), yeni alan kullanım kararlarında (park, konut, okul, yol vb.) gürültü kriterinin göz önünde bulundurulması ve mevcut gürültü kaynaklarının bitkisel gürültü bariyerleri ve ekolojik koridorlar ile desteklenmesi gibi öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gürültü kirliliği, gürültü farkındalığı, gürültünün önlenmesi, Bingöl

Teşekkür

Bu araştırmada elde edilen veriler; TÜBITAK Bilim İnsanı Destek Programları Başkanlığı (BIDEB) 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı 2022/1 dönemi kapsamında desteklenen ve lisans öğrencisi Fatoş ÖZTEKİN tarafından yürütülen 1919B012204681 numaralı proje verilerine dayanmaktadır. Veri toplamada destek veren lisans öğrencileri Fatoş ÖZTEKİN, Dilan SÖKMEN, Serda ARSLAN, Çiçek ARMAN’a katkılarından dolayı teşekkür ederim.

The Preliminary Research on Environmental Noise Sources, Levels and Effects in Bingöl City Center

Öz

Noise pollution is considered to be one of the leading environmental problems because it affects human health, social life quality and daily performance of the individual. For sustainable and healthy urban development, it is necessary to identify environmental noise sources and develop measures to bring them to an appropriate level for human ergonomics. In this study, it was aimed to determine the opinions of the public on the environmental noise sources, noise levels, the effects of noise on human health and the measures to be taken regarding noise pollution in Bingöl city. Qualitative and quantitative research methods were used in the study, field investigations were conducted and a questionnaire form was created for data collection. The questionnaire was conducted face-to-face with 527 volunteers (50.5% female, 49.5% male) from different demographics in the workplaces, homes and schools of the participants. In the evaluation of the survey questions, in addition to basic statistical methods, difference tests (Chi-Square, Mann-Whitney U and Kruskal Wallis-H Tests) were utilized according to gender, age, education and occupation variables. According to the results of the survey, 61.9% of the participants evaluate Bingöl city center as moderately noisy in terms of noise, 51.0% think that adequate measures are not taken to prevent noise, and 88.2% state that they prefer parks and gardens to escape from noise. It was determined that women are more sensitive to noise pollution than men, the awareness of individuals aged 31-45 is higher than other groups, and individuals over the age of 60 are most affected by the negative effects of noise. In addition, the participants are most disturbed by the sounds emitted by heavy tonnage construction machinery, sounds from construction, sounds from entertainment centers and sounds from traffic in their homes and workplaces, respectively. As a general evaluation, the results of the research show that there is no high level of noise pollution in Bingöl city center today. However, considering the rate of urbanization, necessary technical and legal measures should be taken to maintain this positive situation. In line with user opinions, suggestions such as reviewing noise sources and causes, eliminating noise-causing factors (especially from the D300 highway), taking noise criteria into consideration in new land use decisions (parks, housing, schools, roads, etc.) and supporting existing noise sources with vegetative noise barriers and ecological corridors have been made.

Anahtar Kelimeler

Noise pollution, noise awareness, noise precautions, Bingöl.

Kaynakça

• Aksu, A. 2023. Erzurum Kent Merkezi Karayolu Güzergahında Ekolojik Koridor Kapsamında Gürültü Önleme Bariyeri Planlaması. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 212 sayfa, Erzurum.
• Aktaş, D. ve Kiper, T. 2022. Kentsel yaşam kalitesi temelinde park alanlarında gürültü düzeylerinin belirlenmesi: Tekirdağ/Çorlu örneği. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 11(2), 165-179.
• Anonim, 2024. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Çevresel Göstergeler, Kentsel- Kırsal Nüfus Oranı Verileri. https://cevreselgostergeler.csb.gov.tr/kentsel---kirsal-nufus-orani-i-85670#_edn1 (Erişim Tarihi: 09.08.2024).
• Ayanugo, A. O., Ogaji, D. S. ve Agbapuonwu, N. 2024. Association of church-house noise pollution on mental health of ındividuals living in proximity in Owerri, Imo State. International Journal of Public Health, Pharmacy and Pharmacology, 9(3), 12-22.
• Ayyubi, M. S., Iqbal, Z., Lodhi, S. ve Tahir, Z. 2024. Assessment and analysis of public perception of environmental pollution: A Case Study of Lahore. CARC Research in Social Sciences, 3(2), 186-197.
• Babisch, W., Pershagen, G., Selander, J., Houthuijs, D., Breugelmans, O. ve Cadum, E. 2013. Noise annoyance—A modifier of the association between noise level and cardiovascular health? Science of the Total Environment, 452, 50–57. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2013.02.034
• Baş, T. 2008. Anket. Araştırma Yöntemleri Dizisi:2, Seçkin Yayıncılık, 5. Baskı, Ankara.
• Barth, W.E. 1987. Praktischer Umwelt und Naturschuts. Verlag Paul Parey, Hamburgund Berlin,1987.
• Bayramoğlu, E., Özdemir, B. ve Demirel, Ö. 2014. Gürültü Kirliliğinin kent parklarına etkisi ve çözüm önerileri: Trabzon kenti örneği. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 4(9), 35-42.
• Begou, P., Kassomenos, P. ve Kelessis, A., 2020. Effects of road traffic noise on the prevalence of cardiovascular diseases: The case of Thessaloniki. Greece. Sci. Total Environ. 703, 134477. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2019.134477.
• Beutel, M. E., Junger, C., Klein, E. M., Wild, P., Lackner, K. ve Blettner, M. 2016. Noise annoyance is associated with depression and anxiety in the general population-the contribution of aircraft noise. PLoS One, 11(5), e0155357. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0155357
• Büyüköztürk, Ş. 2011. Veri Analizi El Kitabı (15.Baskı). Pegem Akademi Yayınları, Ankara.
• Cansaran, D. 2019. Gürültü kirliliği düzeyini belirlemeye yönelik bir çalışma: Amasya ili örneği. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 74(1), 89-108.
• Carrier, M., Apparicio, P. ve Séguin, A. M. 2016. Road traffic noise in Montreal and environmental equity: What is the situation for the most vulnerable population groups? Journal of Transport Geography, 51, 1-8.
• Casas, W. J. P., Cordeiro, E. P., Mello, T. C. ve Zannin, P. H. T. 2014. Noise mapping as a tool for controlling industrial noise pollution. Journal of scientific & industrial research [recurso eletrônico]. New Delhi. Vol. 73 (4), 262-266.
• Coşkun, S., Sava, B. ve Şahin, C. 2022. Isparta Kent Merkezi Hastane Yerleşkelerinin Gürültü Kirliliği Açısından İncelenmesi. Kent Akademisi, 15(2), 848-860.
• Çepel, N. 2006. Gürültü kirliliği. Editör: Aydemir. A.. Erozyon Doğa ve Çevre. Birinci Baskı. Ankara: Tema Yayınları, 1-8.
• Dal, H. 2012. Sakarya ili şehir merkezinin gürültü kirliliği üzerine bir ön çalışma. Sakarya University Journal of Science, 16(2), 83-91.
• Deveci, S. ve Yorulmaz, F. 2022. Edirne il merkezinde çevresel gürültünün değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 15(2), 234-244.
• Dokur, Ş., Madanoğlu, Z. N., Kesmezacar, Ö. ve Bakırcı, N., 2005. Endüstriyel gürültü sorunu ve korunma. TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 6(21), 17-24.
• Erbaş, E. E. ve Özfırat, M. 2024. Ağır Sanayide Örnek bir Çalışma ile Gürültü Ölçümlerinin Değerlendirilmesi ve Önlemler. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 2(1), 29-40.
• Evans G,W. ve Hygge S. 2000. Noise and performance in children and adults. In D. Prasher (Ed.), Handbook of noise and health
• Fiedler, P. E. K. ve Zannin, P. H. T. 2015. Evaluation of noise pollution in urban traffic hubs—Noise maps and measurements. Environmental Impact Assessment Review, 51, 1-9.
• Foraster, M., Eze, I.C., Vienneau, D., Schaffner, E., Jeong, A., Héritier, H. ve Probst-Hensch, N. 2018. Long-term exposure to transportation noise and its association with adiposity markers and development of obesity. Environ. Int. 121, 879–889. https://doi.org/10.1016/j.envint.2018.09.057.
• Gözener, B., Sayılı, M. 2013. Tüketicilerin Açık Süt ve Süt Ürünleri Tüketim Tercihlerinin İncelenmesi Tokat-Turhal İlçesi Örneği. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. I(2013): 160-175.
• Günes, M. ve Özyavuz, M. 2018. Noise mapping of Namik Kemal University Campus (Tekirdag–Turkey) by using geographic information systems. Journal of Environmental Protection and Ecology, 19(1), 186-195.
• Hatipoğlu, M. N. ve Akın, B. S. 2022. Şehir içi akaryakıt istasyonları gürültü kaynakları ve kontrolü. Journal of the Institute of Science and Technology, 12(2), 663-679.
• Job R.F.S., 1996. The influence of subjective reactions to noise on health effects of the noise. Environmental International,22 (1), 93–104.
• Kalelioğlu, Ö. ve Köse, E. 2021. Çimento fabrikasında gürültü düzeylerinin belirlenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (25), 43-49.
• Kaya, G. K. 2020. Gaziantep'in yoğun trafik bölgelerindeki gürültü seviyelerinin belirlenmesi ve çevresel etkileri (Master's thesis, Hasan Kalyoncu Üniversitesi).
• Kaymaz, I., Belkayalı, N. ve Akpınar, N. 2015. Ses yürüyüşü yöntemi ile kent parklarında akustik karakterin belirlenmesi. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, 2(4), 41-67.
• Khilman, T. 2004. Noise pollution in cities, Curitiba and Goteborg as examples. In proceeding of.
• Kılıç, M. Y. ve Adalı, S. 2020. İlkokul çevresinde gürültü kirliliğinin belirlenmesi: Bursa ili örneği. Journal of the Institute of Science and Technology, 10(3), 1607-1615.
• Kılıç, M. Y., Kılıç, İ. ve Adalı, S. 2021. Kentsel yerleşim alanlarında çevresel gürültünün belirlenmesi: Bursa Dikkaldırım Mahallesi örneği. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 11(3), 792-804.
• Kızıloğlu, S., Karakaya, E. 2019. Bingöl ilinin kirsal turizm potansiyelinin belirlenmesi ve Bingöl ili sakinlerinin kırsal turizm algılamaları. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 21(2), 257-266.
• Lee, S., Kim, K. R. ve Lee, W. 2024. Exploring the link between pediatric headaches and environmental noise exposure. BMC pediatrics, (241), 94.
• Lee, Y., Lee, S. ve Lee, W. 2023. Occupational and environmental noise exposure and extra-auditory effects on humans: A systematic literature review. GeoHealth, 7(6), e2023GH000805. https:// doi.org/10.1029/2023GH000805
• Lercher, P., Evans, G.W., Meis, M., 2003. Ambient noise and cognitive processes among primary schoolchildren. Environ. Behav. 35 (6), 725–735. https://doi.org/10. 1177/0013916503256260.
• Liang, P., Li, J., Li, Z., Wei, J., Li, J., Zhang, S., ... & Wang, J. 2024. Effect of low-frequency noise exposure on cognitive function: a systematic review and meta-analysis. BMC Public Health, 24(1), 125.
• Licitra, G., Fredianelli, L., Petri, D., Vigotti, M.A., 2016. Annoyance evaluation due to overall railway noise and vibration in Pisa urban areas. Sci. Total Environ. 568, 1315–1325. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2015.11.071.
• Lusk, S. L., Gillespie, B., Hagerty, B. M. ve Ziemba, R. A. 2004. Acute effects of noise on blood pressure and heart rate. Archives of Environmental Health: An International Journal, 59(8), 392–399. https://doi.org/10.3200/aeoh.59.8.392-399
• Marius A., Tijunelis M. D., Fitzsullivan B A., Sean O, Henderson M.D. 2005. Noise in the ED. The American journal of emergency medicine. 23 (3), 332-335
• McGuire, S., Muller, U., Elmenhorst, E.-M. ve Basner, M. 2016. Inter-individual differences in the effects of aircraft noise on sleep fragmentation. Sleep, 39(5), 1107–1110. https://doi.org/10.5665/sleep.5764
• Morillas, J. M. B., Gozalo, G. R., González, D. M., Moraga, P. A. ve Vílchez-Gómez, R. 2018. Noise pollution and urban planning. Current Pollution Reports, 4(3), 208-219.
• Newbury, J. B., Heron, J., Kirkbride, J. B., Fisher, H. L., Bakolis, I., Boyd, A., ... & Zammit, S. 2024. Air and noise pollution exposure in early life and mental health from adolescence to young adulthood. JAMA Network Open, 7(5), e2412169-e2412169.
• Nuyts, V., Nawrot, T. S., Scheers, H., Nemery, B. and Casas, L., 2019. Air pollution and selfperceived stress and mood: A one-year panel study of healthy elderly persons. Environmental Research, 177, 108644.
• Özkurt, N., Oğuz, M. N. T., Sarı, D., Hamamcı, S. F., Erdöl, M., Çakmak, E. G., ... & Gençer, F. 2024. Karayollarında gürültü bariyer sistemleri uygulanabilir potansiyel kesitlerin belirlenmesi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 39(2), 1003-1016.
• Passchier-Vermeer W., ve Passchier W. F. 2000. Noise exposure and public health. Environmental Health Perspectives Supplements, 108 (1), 123–131.
• Peer, M. Y., Mir, M. S., Vanapalli, K. R. ve Mohanty, B. 2024. Road traffic noise pollution and prevalence of ischemic heart disease: modelling potential association and abatement strategies in noise-exposed areas. Environmental Monitoring and Assessment, 196(8), 1-24.
• Rahman, M. M., Tasnim, F., Quader, M. A., Bhuiyan, M. N. U. I., Sakib, M. S., Tabassum, R., ve Islam, A. R. M. T., 2022. Perceived noise pollution and self-reported health status among adult population of Bangladesh. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(4), 2394.
• Recio, A., Linares, C., Banegas, J.R. ve Díaz, J. 2016. Road traffic noise effects on cardiovascular, respiratory, and metabolic health: An integrative model of biological mechanisms. Environ. Res. 146, 359–370. https://doi.org/10.1016/j.envres.2015.12.036.
• Roswall, N., Raaschou-Nielsen, O., Jensen, S.S., Tjønneland, A. ve Sørensen, M. 2018. Long-term exposure to residential railway and road traffic noise and risk for diabetes in a Danish cohort. Environ. Res. 160, 292–297. https://doi.org/10.1016/j.envres.2017.10.008.
• Roswall, N., Raaschou-Nielsen, O., Ketzel, M., Gammelmark, A., Overvad, K., Olsen, A. ve Sørensen, M. 2017. Long-term residential road traffic noise and NO2 exposure in relation to risk of incident myocardial infarction-A Danish cohort study. Environ. Res. 156, 80–86. https://doi.org/10.1016/j.envres.2017.03.019.
• Soylu, H. 2009. Bingöl’de hızlı şehirleşmeden kaynaklanan çevre sorunları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(1), 87-104.
• Stansfeld S., Haines M. ve Brown B. 2000. Noise and health in the urban environment. Reviews of Environmental Health, 15, 43–82.
• Sygna, K., Aasvang, G.M., Aamodt, G., Oftedal, B. ve Krog, N.H. 2014. Road traffic noise, sleep and mental health. Environ. Res. 131, 17–24. https://doi.org/10.1016/j.envres.2014.02.010.
• Şahin, K. 2014. Atakum (Samsun) şehrinde çevresel gürültü kirliliği. Journal of International Social Research, 7(29).
• Thompson, R., Smith, R. B., Karim, Y. B., Shen, C., Drummond, K., Teng, C. ve Toledano, M. B. 2022. Noise pollution and human cognition: An updated systematic review and meta-analysis of recent evidence. Environment İnternational, 158, 106905.
• Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK] 2021. Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları, http://tuik.gov.tr/Start.do adresinden erişilmiştir.
• Ünver, E. 2018. Trafik ve rekreasyonel kullanım kaynaklı gürültü kirliliğinin belirlenmesi: Çorlu örneği (Master's thesis, Namık Kemal Üniversitesi).
• Vienneau, D., Schindler, C., Perez, L., Probst-Hensch, N. ve Röösli, M. 2015. The relationship between transportation noise exposure and ischemic heart disease: a metaanalysis. Environ. Res. 138, 372–380. https://doi.org/10.1016/j.envres.2015.02.023.
• Vladimir, M. ve Madalina, C. 2019. Optimizing urban landscapes in regard to noise pollution. Procedia Manufacturing, 32, 161-166.
• Vural, H. 2020. Bingöl’ün yaşanabilir kent olma yolunda fiziki problemleri ve öncelikleri üzerine bir değerlendirme. OPUS International Journal of Society Researches, 15(1), 5006-5031.
• Yeşil, M. ve Güzel, M. 2023. Üniversite yerleşkelerinde gürültü kirliliğinin ölçülmesi: Ordu Üniversitesi Cumhuriyet Yerleşkesi örneği. Kent Akademisi, 16(1), 164-180.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H., 2013. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (9. baskı). Seçkin Yayıncılık, No:76, 448 s, Ankara.
• Yılmaz, H. ve Özer, S. 2005. Evaluation and analysis of environmental noise pollution in the city of Erzurum, Turkey. International Journal of Environment and Pollution, 23(4), 438-448.
• Yu, Y., Paul, K., Arah, O., Mayeda, E., Wu, J., Lee, E. ve Ritz, B. 2020. Air pollution, noise exposure, and metabolic syndrome – A cohort study in elderly Mexican-Americans in Sacramento area. UNSP 105269. Environ. Int. 134. https://doi.org/10.1016/j.envint.2019.105269.
• Yuan, M., Yin, C., Sun, Y. ve Chen, W. 2019. Examining the associations between urban built environment and noise pollution in high-density high-rise urban areas: A case study in Wuhan, China. Sustainable Cities and Society, 50, 101678.
• Zannin, P. H. T., Ferreira, A. M. C. ve Szeremetta, B. 2006. Evaluation of noise pollution in urban parks. Environmental monitoring and assessment, 118(1), 423-433.