Tarih Ders Kitaplarında Kullanılan Karikatürlerin İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 1, 16 - 33, 31.01.2018

Kamuran Özdemir

Öz

Alan
araştırması niteliğini taşıyan bu çalışma; “Tarih Ders Kitabında Eğitim
Materyali Olarak Karikatürlerin” nasıl kullanıldığını incelemek amacıyla
yapılmıştır. Bu araştırmanın çalışma evrenini 15.09.2015 tarihinde Tebliğler
Dergisinde yayınlanan 2016-2017 eğitim öğretim yılında okutulan ortaöğretim
Tarih ders kitapları oluşturmaktadır. Bu çalışmanın örneklemini tesadüfi
yöntemle seçilen ders kitaplarında yer alan karikatürler oluşturmaktadır. Bu
araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın ölçme aracı olarak
kullanılan ders kitapları için Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye
Kurulunun kararlarına göre 2016-2017 öğretim yılında kullanılan ders kitabı olarak
kabul edilmiş kitaplar incelenmiştir. 2017 yılında 9. sınıf ders kitapları
yenilendiği için, yenilenen ders kitabı incelemeye alınmıştır. Veri toplama
aracı olarak ders kitaplarındaki karikatürlerin dağılımını incelemek üzere
araştırmacı tarafından çizelge geliştirilmiştir. Oluşturulan çizelgede
karikatürlerin dağılımı sınıf sınıf ve ünite ünite gösterilmiştir. İncelen ders
kitaplarına göre 9. ve 10. sınıf kitaplarında birer tane karikatür
kullanıldığı, 11. Sınıf Seçmeli Tarih ders kitabında hiç kullanılmadığı, en çok
ise Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi ders kitabında karikatüre yer verildiği
saptanmıştır. Belirlenen karikatürlerin ortaöğretim Tarih ders programlarında
yer alan kazanımları ne kadar kapsadığı da belirlenmeye çalışılmıştır. 9.sınıf için
kullanılan karikatürün ilgili kazanımı yansıtmadığı, diğer ders kitaplarında
yer alan karikatürlerin ilgili kazanımları yansıttığı saptanmıştır. Karikatürle
eğitimin ders kitaplarında nasıl kullanılması gerektiği ile ilgili önerilerle
araştırma tamamlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ortaöğretim Tarih Dersi Programı, Ders Kitabı, Görsel Materyaller

Kaynakça

• Açıkgöz, K. Ü. (2008). Aktif öğrenme. İstanbul: Biliş Yayınları.
• Akbaba, B. (2009). Sosyal bilgiler öğretiminde görsel materyal kullanımı. Safran, M. (Ed.) içinde Sosyal Bilgiler Öğretimi. Ankara:.Pegem A Yayınları.
• Akgün, E., Balcılar, E., & Kılıç, M. (2017). Ortaöğretim çağdaş Türk ve dünya tarihi. Ankara: Bir Yayıncılık.
• Akkaya, A. (2011). Karikatürlerle Dil Bilgisi Öğretimi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Altun, A. (2009). Sosyal bilgiler dersinde karikatür kullanımı. Turan, R., Sünbül, A. M., Akdağ, H. (Ed.) içinde, Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni yaklaşımlar I. Ankara:.PegemA Yayınları.
• Ayyıldız, N. (2010). Coğrafya öğretiminde karikatür materyali kullanımının öğrenci başarısına etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çeviker, T. (1986). Gelişim sürecinde Türk karikatürü 1. Tanzimat ve istibdat dönemi. (1867-1878/ 1878-1908). İstanbul: Adam Yayınları.
• Delp, C., & Jones, J. (1996). Communicating information to patients: Th e use of cartoon illustrations to improve comprehension of instructions. Academic Emergency Medicine, 3 (3), 264-270.
• Durualp, E. (2006). İlköğretimde sosyal bilgiler öğretiminde karikatür kullanımı. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Güneş, F. (2002). Ders kitaplarının incelenmesi. Ankara: Ocak Yayınları.
• Kapar, M. A., Yüksel, E., Bildik, F., Şahin, K., Şafak, L., Ardıç, M., Bağcı, Özgür., ve Yıldız, S. (2017). Ortaöğretim tarih 9. ders kitabı. Ankara: MEB Yayınları.
• Karasar, N. (2003). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kılınç, K. (2006). Tarih öğretiminde karikatür materyali kullanımının öğrenci başarısına etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Koçoğlu, E. (2012). İlköğretim 6. sosyal bilgiler dersinde karikatür kullanımının erişiye göre değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi), Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Komisyon. (2017). Ortaöğretim tarih 11. sınıf ders kitabı. Ankara: MEB.Yayınları.
• Köstüklü, N. (1999). Sosyal bilimler ve tarih öğretimi. Konya: Günay Ofset.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2017). Ortaöğretim tarih dersi (9, 10 ve 11. sınıflar) öğretim programı. Ankara:Ortaöğretim Genel Müdürlüğü.
• MEB. (2007). Ortaöğretim 9. sınıf tarih dersi programı.[Çevirim-içi: http://ttkb.meb.gov.tr/ogretmen], Erişim tarihi: 01.10.2017.
• MEB. (2011). Ortaöğretim 10. sınıf tarih dersi öğretim programı ve 10. sınıf seçmeli tarih dersi öğretim programı. Ankara: MEB Yayınları.
• MEB. (2012). Ortaöğretim çağdaş Türk ve dünya tarih dersi programı. Ankara: MEB Yayınları.
• MEB. (2012). Ortaöğretim Türkiye Cumhuriyeti İnkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programı. Ankara: MEB Yayınları.
• Okur, Y., Sever, A. ve Aksoy, M. (2017). Ortaöğretim çağdaş Türk ve dünya tarihi. Ankara: MEB.
• Oruç, Ş. (2006). Sosyal bilgiler öğretiminde mizah. (Yayınlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özalp, I. (2006). Karikatür tekniğinin fen ve çevre eğitiminde kullanılabilirliği üzerine bir araştırma. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Celal Bayar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Manisa.
• Özdemir, K. (2006). İlköğretim hayat bilgisi sosyal bilgiler müfredatlarının tarih konularında eğitim materyali olarak resmin kullanılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özden, Y. (1997). Öğrenme ve öğretme. Ankara: Pegema Yayınları.
• Özer, A. (1985). Karikatürün reklamlarda kullanımı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.) Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Özer, A. (2004). Karikatür, popüler kültür ve popüler karikatür. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, (57), 246-249.
• Özşahin, E. (2009). Karikatürlerle coğrafya öğretimi. Marmara Coğrafya Dergisi, (20), 101-122.
• Paykoç, F. (1991). Tarih öğretimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Sever, R., Koçoğlu, E., & Tan, Ç. (2017). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Karikatür Kullanımı. R. Sever ve E. Koçoğlu (Ed.) içinde, Sosyal bilgiler öğretiminde eğitim teknolojileri ve materyal tasarımı (ss. 233-253), 2. Baskı, Pegem Akademi, Ankara.
• Sidekli, S., Er, H., Yavaşer, R., &Aydın, E. (2014). Sosyal bilgiler öğretiminde alternatif bir yöntem: karikatür. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2 (2), 151-163.
• Stradling, R. (2003). 20. yüzyıl Avrupa tarihi nasıl öğretilmeli. (Çev .Ayfer Ünal). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Şahin, M. (2014). Sosyal bilgiler ders kitaplarının görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23 (1), 31-46.
• Şentürk, M. (2014), Sosyal bilgiler ders kitaplarında bulunan karikatürlerin hedef kavramların öğretilmesine ve öğrenci tutumuna etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Turani, A. (1995). Sanat terimleri sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tüysüz, S. (2017). Ortaöğretim tarih 10. sınıf tarih ders kitabı. Ankara: Tuna Matbaası.
• Ürküt, M. (2017). Ortaöğretim 11. sınıf Türkiye Cumhuriyeti inkılap tarihi ve Atatürkçülük ders kitabı. Ankara: Ata Yayınları.
• Yalın, H. İ. (1999). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. Ankara: Nobel.