Öğretmenlerin Derslerde Mizah Kullanımına Yönelik Öğrenci Tutum Ölçeğinin Geliştirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 3, 521 - 537, 22.10.2022

Emre Kucam

https://doi.org/10.33907/turkjes.1090249

Öz

Hayatın çok farklı alanlarını farklı bakış açılarıyla değerlendirebilen, gülümsetebilen ve düşündürebilen insanların ortak özelliklerinden biri mizahtır. Bazı kesimlerce zekâ göstergesi olarak da ele alınabilen mizahın unsurlarının kullanımı ve mizah dozunun ayarlanamaması ise mizahın tamamen olumlu etkiye sahip olmadığını kanıtlar niteliktedir. Mizah kullanılarak yapılan öğretimin etkili olmasının, büyük ölçüde doğru mizah türünün kullanımı ve dozunun ayarlanması ile mümkün olabileceği ifade edilmektedir. Bu nedenle öğretmenler, sınıf yönetiminde otorite zedelenmesi ya da derse yönelik algının olumsuz yönde değişmesi risklerinden dolayı mizahın sınıf içinde kullanılmasına yönelik kaygı duymaktadır. Bu araştırmada, öğrencilerin, öğretmenlerinin sınıf içinde mizah kullanımına yönelik tutumlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir ölçme aracı geliştirilmiştir. Ölçeğin deneme formu olarak hazırlanan 30 madde 172 öğrenciye uygulanmış ve elde edilen verilere açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri yapılmıştır. Faktör analizi sonucunda, 29 maddeden oluşan ve toplam varyansın % 50’sini açıklayan üç faktör elde edilmiştir. 29 maddelik ölçeğin iç tutarlılık katsayısı (Cronbach Alfa) .89 olarak hesaplanmıştır. Alt boyutlar için elde edilen iç tutarlılık katsayıları sırası ile .71, .83, .94’tür. Ayrıca öğrencilerin, öğretmenlerin derslerde mizah kullanımına yönelik tutum ölçeğinden aldıkları puanların cinsiyete göre farklılık gösterme durumunu belirlemek amacıyla uygulanan bağımsız gruplar t testi sonucunda erkeklerin puanlarının kızlardan manidar olarak yüksek olduğu belirlenmiştir. 5, 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerinin ölçekten aldığı puanların sınıf düzeyine göre farklılık göstermediği sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin derslerde mizah kullanımına yönelik öğrenci tutum ölçeği olarak adlandırılan ölçeğin eğitim alanında kullanılabilecek, güvenilir ve geçerli bir araç olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

mizah, tutum, ölçek, ders, tutum ölçeği

Kaynakça

• AbdAli, A., Ashur, N., Ghazi, L., & Muslim, A. (2016). Measuring Students' Attitudes towards Teachers' Use of Humour during Lessons: A Questionnaire Study. Journal of Education and Practice, 7(35), 52-59.
• Aboudan, R. (2009). Laugh and learn: Humor and learning a second language. International Journal of Arts and Sciences, 3(3), 90-99.
• Akın, A., & Bilgin, O. (2015). Çocuklar İçin Çok Boyutlu Mizah Anlayışı Ölçeğinin Türkçe Formu: Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması. Journal Of İnternational Social Research, 8(37).
• Aktepe, R. (2019) Lise Öğrencilerinin Bilişsel Esnekliklerinin Cinsiyetlerine ve Mizah Tarzlarına Göre İncelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(6), 2631-2640.
• Alay, O. (2019). Mizah kavramı ve mizahın tarihsel süreci. Türk Dili Dergisi, 16(808), 24.
• Arslan, D. (2020). Ortaokul Öğrencilerinde ASİS Ile Ölçülen Zekâ ve Mizah Üretme Yeteneği ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Balta, E. E. (2016). Eğitimde mizahın kullanımına ilişkin öğretmen tutumları. Elementary Education Online, 15(4).
• Bieg, S., Grassinger, R., & Dresel, M. (2019). Teacher humor: Longitudinal effects on students’ emotions. European Journal of Psychology of Education, 34(3), 517-534.
• Bryant, J., & Zillmann, D. (1988). Using humor to promote learning in the classroom. Journal of Children in Contemporary Society, 20(1-2), 49–78.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Atıf İndeksi, 1-360.
• Carroll, N. (2014). Humour: A very short introduction. OUP Oxford.
• Casper, R. (1999) Laughter and humor in the classroom: Effects on test performance. University of Nebraska – Lincoln
• Cemaloğlu, N., Recepoğlu, E., Şahin, F., Daşcı, E., & Köktürk, O. (2012). Mizah Davranışları Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(4), 694.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem Akademi.
• Fidan, N. (1982). Öğrenme ve öğretme. Ankara: Rehber Dağıtım.
• İlhan, T., & Bacanlı, H. (2007). Mizah Tarzları, Kişilik Özellikleri ve Öznel İyi Oluş: Bır Model Denemesi. Journal of Educational Sciences & Practices, 6(11).
• Ivy, L. L. (2013). Using humor in the classroom. The Education Digest, 79(2), 54.
• Jöreskog, K. G., & Sörbom, D. (1993). LISREL 8: Structural equation modeling with the SIMPLIS command language. Scientific Software International.
• Kaplan, R. M., & Pascoe, G. C. (1977). Humorous lectures and humorous examples: Some effects upon comprehension and retention. Journal of Educational Psychology, 69(1), 61.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar-ilkeler-teknikler. Nobel Yayın Dağitim.
• Kazarian, S. S., & Martin, R. A. (2006). Humor styles, culture-related personality, well-being, and family adjustment among Armenians in Lebanon. Humor, 19(4), 405-423.
• Kline, T. J. (2005). Psychological testing: A practical approach to design and evaluation. Sage Publications.
• Martin, R. A., Puhlik-Doris, P., Larsen, G., Gray, J., & Weir, K. (2003). Individual differences in uses of humor and their relation to psychological well-being: Development of the Humor Styles Questionnaire. Journal of research in personality, 37(1), 48-75.
• Maurois, Andre. (1960). “Nükte ve Mizah”, (Çev.: İhsan Akay), Varlık Dergisi, S. 14-15, İstanbul 1960.
• Oral, G. (2004). Ergenlikte mizah ölçeği. Eğitim ve Bilim, 29(133).
• Oruç, Ş. (2010). Sosyal bilgiler öğretiminde mizah kullanımının öğrencilerin akademik başarılarına ve tutumlarına etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (3), 56-73.
• Öngören, F., & Balcıoğlu, S. (1983). Cumhuriyet dönemi Türk mizahı ve hicvi, 1923-1983. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sanders, B. (2001). Kahkahanın Zaferi, çev. Kemal Atakay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Saroglou, V., & Scariot, C. (2002). Humor Styles Questionnaire: Personality and educational correlates in Belgian high school and college students. European Journal of Personality, 16(1), 43-54.
• Savaş, S. (2009). İlköğretim 7. sınıf türkçe derslerinde mizah kullanımının öğrenci tutum ve başarısına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi.
• Seferoğlu, S. S., Yıldız, H., & Yücel, Ü. A. (2014). Öğretmenlerde tükenmişlik: Tükenmişliğin göstergeleri ve bu göstergelerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 39(174).
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2015). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı. Nobel Yayıncılık.
• Topal, Z. (2013). İlkokul ve ortaokul öğrencilerinde mizah tutumunun gelişimi (4-8. sınıf öğrencileri özelinde). Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı, Bolu.
• Torok, S. E., Mcmorris, R. F., & Lin, W. C. (2004). Is Humor An Apprecıated Teachıng Tool? Perceptıons Of Professors'teachıng Styles And Use Of Humor. College Teaching, 52(1), 14-20.
• Usta, Çiğdem. (2009) Mizah Dilinin Gizemi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Wanzer, M. B., & Frymier, A. B. (1999). The relationship between student perceptions of instructor humor and students’ reports of learning.
• Wanzer, M. B., Frymier, A. B., & Irwin, J. (2010). An explanation of the relationship between instructor humor and student learning: Instructional humor processing theory. Communication education, 59(1), 1-18.
• Yerlikaya, E. E. (2003). Mizah tarzları ölçeği’nin (The humor styles questionnaire) uyarlama çalışması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi.
• Yerlikaya, E. E. (2009). Üniversite öğrencilerinin mizah tarzları ile algılanan stres, kaygı ve depresyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Ziv, A. (1988). Teaching and learning with humor: Experiment and replication. The Journal of Experimental Education, 57(1), 4-15.