YENİLEBİLİR YABANİ MANTAR TİCARETİNDE TOPLAYICI VE ARACILARIN ROLÜ: İSTANBUL ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 165 - 186, 30.04.2021

Mehmet Arslan Hüseyin Kaba Murat Köse Tülay Yılmaz Taner Okan Coşkun Köse Hüseyin Hilesiz

https://doi.org/10.32328/turkjforsci.873789

Cited By: 2

Öz

İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü sınırları içinde yürütülen bu çalışmada yenilebilir yabani mantar ticaretinde toplayıcı ve aracıların rolü incelenmiştir. Bu kapsamda, İstanbul Orman Bölge Müdürlüğüne bağlı Kırklareli, Demirköy, Çatalca, Vize, Tekirdağ ve Şile Orman İşletme Müdürlükleri sınırlarında faaliyet gösteren 312 toplayıcı ve 56 aracı ile yüz yüze anket uygulaması yapılmıştır. Toplayıcıların %89’u erkek, %11’i ise kadındır. Toplayıcıların en çok topladıkları ve yararlandıkları mantar türlerinin, sırasıyla, Boletus spp. (Çörek mantarı, Ayı mantarı), Amanita caesarea (İmparator mantarı), Hydnum repandum (Sığırdili mantarı), Craterellus cornucopioides (Borazan mantarı), Cantharellus cibarius (Yumurta mantarı) ve Lactarius spp. (Kanlıca mantarı) olduğu belirlenmiştir. Toplayıcıların, mantarlardan ticari ürün olarak satma, gelir elde etme ve kendi ihtiyacı için tüketme şeklinde yararlandığı görülmüştür Toplayıcıların mantarları ürüne dönüştürerek satma yönünde potansiyelinin düşük olduğu anlaşılmıştır. Mantar toplama işinde çalışan aracıların %95’inin erkek, %5’inin ise kadın olduğu tespit edilmiştir. Aracıların mantarları en çok mantar işleme tesislerine sattıkları görülmektedir. Mantar ticaretinde yasal belgeleme işlemlerinin büyük oranda (%84) aracılar üzerinden yürütüldüğü, bazı durumlarda ise alıcıların adına da belge düzenlendiği (%16) tespit edilmiştir. Mantar ticaretinde önemli rolü bulunan aracıların %91’lik bölümünün küçük ya da orta ölçekte herhangi bir tesis ya da ünitesinin bulunmadığı saptanmıştır. Toplayıcı başına yıllık ortalama mantar toplama geliri 6.128,47 TL olarak hesaplanmıştır. Toplayıcı başına yıllık ortalama mantar toplama giderinin 385 TL ve giderdeki en büyük payın ulaşım bedeline ait olduğu belirlenmiştir. Aracı başına yıllık ortalama mantar toplama gelirinin 16.032,83 TL olduğu hesaplanmıştır. Aracı başına yıllık ortalama giderin 3.878 TL olduğu ve en büyük maliyet kalemini ulaşım bedelinin oluşturduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Odun dışı orman ürünleri, yabani yenilebilir mantarlar, kırsal kalkınma

Destekleyen Kurum

Orman Genel Müdürlüğü, Marmara Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Proje Numarası

10.5201/2015-2017

Teşekkür

Bu makale, Orman Genel Müdürlüğü Marmara Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü tarafından desteklenen “Doğal Mantar Toplayıcılığının Hasat, Ticaret ve Geleneksel Bilgi Açısından Değerlendirilmesi: İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü Örneği” başlıklı araştırma projesinden üretilmiştir. Çalışmanın gerçekleştirilmesinde emeği geçen tüm paydaşlara teşekkür ederiz.

THE ROLE OF COLLECTORS AND INTERMEDIARIES IN EDIBLE WILD MUSHROOM TRADE: CASE STUDY OF ISTANBUL REGIONAL DIRECTORATE OF FORESTRY

Öz

In this study conducted within the boundaries of the Istanbul Regional Directorate of Forestry, the role of collectors and intermediaries in the trade of wild edible mushrooms was examined. In this context, face-to-face surveys were conducted with 312 collectors and 56 intermediaries operated within the boundaries of Kırklareli, Demirköy, Çatalca, Vize, Tekirdağ and Şile Forestry Operation Directorates affiliated to the Istanbul Regional Directorate of Forestry. It was determined that the most collected and used mushroom species by participant collectors were as Boletus spp. (porcini, bolete), Amanita caesarea (Caesar's mushroom), Hydnum repandum (hedgehog), Craterellus cornucopioides (black trumpet), Chanterellus cibarius (girolle) and Lactarius spp. (milkcap). It has observed that collectors benefit from mushrooms to selling commercial products, earning income and consuming them for their own needs. It has seen that collectors have low potential to sell mushrooms by converting them into the products. It has determined that 95% of the intermediaries working in mushroom collecting are men and 5% are women. The intermediaries were seen to sell mushrooms mostly to mushroom processing plants. In mushroom trade, it has been determined that legal documentations are mostly issued on behalf of intermediaries (84%), and in some cases documents are issued on behalf of the buyer (16%). It has been determined that 91% of the intermediaries, who have an important role in the mushroom trade, do not have any small or medium-sized facilities or units. The annual average mushroom harvesting income per collector has calculated as 6.128,47 Turkish Liras (TL). It has been determined that the annual average mushroom harvesting cost per collector is 385 TL and the largest share in the expense belongs to the transportation cost. It has calculated that the annual average mushroom harvesting income per intermediary is 16,032.83 TL. It has been determined that the annual average expense per intermediary is 3,878 TL and the highest cost item is the transportation cost.

Anahtar Kelimeler

Non-timber forest products, wild edible mushrooms, rural development

Proje Numarası

10.5201/2015-2017

Kaynakça

• Açıkgöz Altunel, T., (2011). Odun Dışı Orman Ürünlerinin Dünyada ve Türkiye’de Sosyoekonomik Boyutu, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Adanacıoglu, N , Tan, A , Karabak, S , Guzelsoy, N , Ayas, F , Aykas, L , & Taylan, T . (2017). Economically Important Wild Mushroom Saffron Milk Cap [Lactarius deliciosus (L.) Gray] of Aegean Region, Turkey. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 27 (2) , 91-96.
• Ágreda, T., Cisneros, Ó., Águeda, B., & Fernández-Toirán, L.M. (2014). Age classinfluence on the yield of edible fungi in a managed Mediterranean Forest, Mycorrhiza, 24, 143–152.
• Ak, E. E., Tüzel, Y., Eren, E., & Atilla, F. (2016). Türkiye'nin Mantar İhracatının Değerlendirilmesi. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji dergisi, 4(3), 239-243.
• Aksu, Ş., Ak, E., 2004, Doğa Mantarları ve Yapılan Bilinçsiz Toplamalar, Çiftçi Broşürü No: 129.
• Akyol, A., (2020). Burdur-Gölhisar Yöresinde Odun Dışı Orman Ürünlerinin ve Çıntar Mantarının Yerel Halk Açısından Önemi. Ziraat, orman ve Su Ürünler Alanında Teori ve Araştırmalar II, ISBN • 978-625-7319-11-9, s.31-46.
• Anonim, 2013, Ormancılık ve Su Şurası, Ormanlardan Faydalanma Şura Çalışma Belgesi, 21-23 Mart 2013, Ankara.
• Anonim, (2020). İzmir İli Bergama İlçesi Kozak Bölgesinde Fıstıkçamı Ormanlarında Kozalak Verimindeki Azalmaların Araştırılması Projesi Sosyoekonomik Araştırmalar Çalışma Grubu Basılmamış Sonuç Raporu.
• Boa, E. (2004). Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome, Italy, 163 p.
• Büntgen, U., Kauserud, H., & Egli, S. (2012). Linking climate variability to mushroom productivity and phenology, Frontiers in Ecology and the Environment, 10, 14–19.
• Cai, M., Pettenella, D., & Vidale, E. (2011). Income generation from wild mushrooms in marginal rural areas, Forest Policy and Economics, 13 (2011) 221–226.
• Campos P, Caparrós A, Cerdá E, Diaz-Balteiro L, Herruzo A.C, Huntsinger L, et al. (2017). Multifunctional natural forest silviculture economics revised: challenges in meeting landowners’ and society’s wants: A Review, Forest Systems, 26(2).
• Daşdemir, İ. (2016) Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Nobel Akademik Yayıncılık, ISBN: 9786053204428, 218 sayfa.
• Durkan, N., Işıloğlu, M., Kabar, K., & Durkan, A.S. (2012). Büyük Menderes Havzası Bazı Yemeklik Mantarları. IX. Türkiye Yemeklik Mantar Kongresi 18-20 Ekim 2012, Pamukkale Üniversitesi Denizli, Türkiye.
• Hilesiz, H., 2011. İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü Ormanlarında Doğal Yetişen Mantarların (Boletus) Toplama ve Pazarlanmasında Karşılaşılan Sorunlar Hakkında Rapor.
• De Aragón, J.M, Bonet, J.A., Fischer, C.R., & Colinas, C. (2007). Productivity of ectomycorrhizal and selected edible saprotrophic fungi in pine forests of the pre-Pyrenees mountains, Spain: predictive equations for forest management of mycological resources, Forest Ecology and Management, 252:239–256.
• Kibar, B. (2015). Iğdır İli Mantar Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi, ğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der. / Iğdır Univ. J. Inst. Sci. & Tech. 5(4): 9-16, 2015.
• Metin, İ., Güngör, H., & Çolak, Ö. F. (2013). Ülkemizdeki bazı mantar ve mantar ürünlerinin dış ticareti üzerine bir araştırma ve küresel pazarlanmasına yönelik öneriler, Mantar Dergisi, 4(2), sayfa: 1-9.
• Okan T., Köse C., & Wall J. R. (2017). Socioeconomic Perspectives on Household Chestnut Fruit Utilization and Chestnut Blight Prevention Efforts in Turkey, Sustainability, Vol.9, no.831, pp.1-13.
• Okan, T., & Köse, C. (2019). Türkiye'nin odun dışı orman ürünleri dış ticaret potansiyeli. 6. Yıldız Sosyal Bilimler Kongresi, 12 - 13 Kasım 2019,İstanbul.
• Pekşen, A., & Akdeniz H. (2012). Organik Ürün Olarak Doğa Mantarları, Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, Haziran 2012, ISSN: 1306-2182.
• Pilz, D., & Molina, R. (2001). Commercial harvests of edible mushrooms from the forests of the Pacific Northwest United States: issues, management, and monitoring for sustainability, Forest Ecology and Management, 5593: 1–14.
• Pilz, D., Smith, J., Amaranthus, M. P., Alexander, S., Molina, R., & Luoma, D. (1999). Managing the commercial harvest of the American matsutake and timber in the southern Oregon Cascade Range, Journal of Forestry, 97:4–11.
• Sarıtaş, E. (2019). Odun Dışı Bitkisel Ürünler Üzerine Faaliyet Gösteren Kooperatiflerin İktisadi Kalkınma Üzerindeki Etkilerinin Ölçülmesi ve Bu Ürünlerin Pazarlama Dağıtım Kanallarının Belirlenmesi (Kozak Bucağı Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Örneği), KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Trabzon.
• Sheppard, J. P., Chamberlain, J., Agúndez, D., Bhattacharya, P., Chirwa, P. W., Gontcharov, A., Sagona, W. C. J., Shen, H., Tadesse, W., Mutke, S. (2020). Sustainable forest management beyond the timber-oriented status quo: transitioning to co-production of timber and non-wood forest products – a global perspective. Current Forestry Reports; 6:26-40.
• Toksoy, D., Alkan, S., & Hacısalihoğlu, S. (2010). Usage of non-timber forest products by women in forest villages of Trabzon, Turkey, Environmental Biology, November 2010, 31(6) 1013-1016 (2010).
• Tolunay, A., Güleç, A., & Özmış, M. (2019). Gediz Havzası’nda Devlet Fıstık Çamı (Pinus Pinea L.) Ormanlarının Yöresel Halk Tarafından Yararlanma Özellikleri, s.37-50, I. Uluslararası Bilim ve İnovasyon Kongresi, 26-29 Ağustos 2019, Pamukkale, Denizli/Türkiye.
• TUIK, (2021). https://biruni.tuik.gov.tr/medas/donusum_hesap.zul (Erişim Tarihi:15.01.2021).
• Türker, M.F., Berker,E., Yılmaz, C. (2018). Requirement, feasibility and possible opportunities of determination of real tariff prices for nonwood herbal products, Artvin Coruh University Journal of Forestry Faculty, 19(2),122-128.
• Vacik, H., Hale, M., Spiecker, H., Pettenella, D., Tomé, M, (Eds) (2019). Non-wood forest products in Europe. Ecology and management of mushrooms, tree products, understory plants and animal products. Outcomes of the COST Action FP1203 on European NWFPs.
• Wani, B. A., Bodha, R. H., & Wani, A. H. (2010). Nutritional and medicinal importance of mushrooms. Journal of Medicinal Plants Research, 4(24), 2598-2604.
• Vogt, K.A., Bloomfield, J., Ammirati, J.F., Ammirati, S.R. (1992). Sporocarp production by basidiomycetes, with emphasis on forest ecosystems. In: Marcel Dekker (Ed.). The fungal community. Its organization and role in the ecosystem, New York, pp. 563–581.
• Wolfslehner, B., Prokofieva, I., Mavsar, R., (Eds.) (2019). Non-wood forest products in Europe: seeing the forest around the trees. European Forest Institute.
• Yakupoğlu, G., ve Deveci, M. (2010). Saray’da Toplanan Bazı Makro Mantarlar. Saray Değerleri Sempozyumu 15 Ekim 2010; Tekirdağ İli Değerleri Sempozyumu 18 Eylül - 21 Ekim 2010, Saray-Tekirdağ.
• Yılmaz, E., Duran, C., Tüfekçi, S., Ünal, E. (2009). Adana ili Feke ilçesi sedir mantarı toplayıcılarına yönelik sosyoekonomik çözümlemeler ve yerel bilginin değerlendirilmesi. TC Çevre ve Orman Bakanlığı Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın No: 389, DOA Yayın No: 54, ISBN: 978-605-393-058-7.
• Yılmaz, A., Yıldız, S., Yıldırım, İ., Aytaç, A. (2016). Trabzon'da Mantar Tüketimi ve Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi, Mantar Dergisi, 7(2)135-142.