MANAS DESTANINDA (S. OROZBAKOV) ÇAĞDAŞ TÜRK LEHÇELERİNE ÖZGÜ GRAMER ÖZELLİKLERİ

Yıl 2017, , 47 - 55, 20.12.2017

Nurdin Useev

https://doi.org/10.30563/turklad.361998

Öz

            Dünyanın en büyük destanı olarak bilinen Manas
Destanı, Kırgızların millî kimliğini oluşturmada çok önemli bir rol oynayan
kültürel olgudur. Çünkü söz konusu destan halkın tarihini, kültürünü, dünya
görüşünü, halkın millî seviyedeki amaçlarını yansıtan bir eserdir. Özellikle Eski
Türk kültürünü yansıtması açısından bilim adamları tarafından bir ansiklopedi
olarak değerlendirilmiştir. Üstelik, S. Orozbakov varyantında Manas’ın diline
Türkü til, Türkçe denilmektedir. Yani söz konusu destanın Türklüğün ortak
kültürel mirası olduğu vurgulanmıştır. Bu bağlamda Manas Destanında Kırgızlara
komşu Türk topluluklarının dil özelliklerinin bulunması beklenmektedir.
Gerçekten de Manas Destanında Kazak, Özbek Türkçesine ait bazı gramer
özelliklerinin yer aldığı tesbit edilmiştir. Örneğin, Manas Destanında şimdiki
zaman için Kazak Türkçesine özgün olan -Xr eki kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Manas Destanı, Çağdaş Türk Lehçeleri, Türk halkları, Kazak Türkçesi, Gramer Özellikleri

Kaynakça

• ABDULDAEV, E. (1966). Kırgız Govorloru, Frunze.
• BALAKEV M.B. vd., (1962). Sovremennıy Kazahskiy Yazık, Alma-Ata.
• BURAN, A. ve ALKAYA, E. (1999). Çağdaş Türk Lehçeleri, Elazığ.
• ÇOBANOĞLU, Ö. (2015). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği, 4. Baskı, Ankara.
• ECKMANN, J. (2003). Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar, (yayına hazırlayan Prof.Dr. Osman Fikri Sertkaya), Anakara: TDK yay.
• KASAPOĞLU ÇENGEL, H. (2005). Kırgız Türkçesi Grameri -Ses ve Şekil Bilgisi-Metin-Çeviri-Dizin, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KAYDAROV, A.T., (1997). Kazahskiy Yazık, Yazıki Mira, Tyurkskiye Yazıki, Bişkek, s. 242-253.
• KTLG: Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Grameri, I, -Fiil-, Basit Çekim, (Hakas Türkçesi, Arıkoğlu, Ekrem), 2006, Ankara.
• KUDAYBERGENOV, S. vd. (1980). Kırgız Adabiy Tilinin Grammatikası, I Bölüm, Fonetika cana Morfologiya, Frunze.
• Manas: baatırdık epos (S. Orozbakov), I. kitap, (haz. Musaev, Samar ve diğer.,), Bişkek: Kırgız Bilimler Akademisi yayınları, 1995.
• Manas: baatırdık epos (S. Orozbakov), II. kitap, (haz. Musaev, Samar ve diğer.,), Bişkek: Kırgız Bilimler Akademisi yayınları, 1995.
• Manas: baatırdık epos (S. Orozbakov), III. kitap, (haz. Musaev, Samar ve diğer.,), Bişkek: Kırgız Bilimler Akademisi yayınları, 1995.
• Manas: baatırdık epos (S. Orozbakov), IV. kitap, (haz. Musaev, Samar ve diğer.,), Bişkek: Kırgız Bilimler Akademisi yayınları, 1997.
• Manas: baatırdık epos (S. Orozbakov), V. kitap, (haz. Musaev, Samar ve Mederalieva, C.,), Bişkek: Kırgız Bilimler Akademisi yayınları, 2006.
• Manas: baatırdık epos (S. Orozbakov), VII. kitap, (haz. Musaev, Samar ve diğer.,), Bişkek: Kırgız Bilimler Akademisi yayınları, 2014.
• Manas: baatırdık epos (S. Orozbakov), VIII. ve IX. kitaplar, (haz. Musaev, Samar ve diğer.,), Bişkek: Kırgız Bilimler Akademisi yayınları, 2014.
• ORUZBAEVA, B. O. (2004). Kırgız Tilinin Tarıhın Tüzüüdö ‘Manas’ Eposunun Tili Negizgi Bulaktardın Biri. Kırgız Tililimi, II Tom, Bişkek, s. 165-167.
• RAKIMBEK UULU, M. (2010). ‘Manas’ Dastanındagı Arhaizm Sözdör (Cusup Mamaydın Varyantı Boyunça), KTMÜ, Bişkek, basılmamış doktora tezi.
• ŞARŞENBEK UULU, T. (2014). Manas Eposundagı Dialektizmder (S.Orozbakovdun Varyantı Boyunça), V. Uluslararası Genç Türkologlar Sempozyumu (25-27 Nisan, 2012) Bildirileri (yay. haz.: N. Useev, C. Buyar), s. 45-70.
• TENİŞEV E. R. vd., (2002). Sravnitel’no-İstoriçeskaya Grammatika Tyurkskih Yazıkov. Regiyonal’nıye Rekonstruktsii. Moskova.
• USEEV, N. (2016a). Manas Destanı’nda ‘Türkü Til’ Kavramı. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Bahar 2016, Sayı 41, s. 203-223.
• USEEV, N. (2016b). Manas Destanı’nda Türk Kelimesi ve Ağaç, Koyun/Koç Kültleri, TEKE Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5 (4), s. 1611-1626.
• USEEV, N. (2017). Manas (Semetey) Destanı’nda Geçen Türk Kelimesi ve Kahraman-At-Silah Bütünlüğü, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6 (1), s. 52-64.