KUTADGU BİLİG DİZİNİNDEKİ BİR KELİME HAKKINDA V: YİG ‘1. ÇİĞ; 2. KÖTÜ, FENA’ ÜZERİNE

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 117 - 122, 20.06.2017

Erdem Uçar

https://doi.org/10.30563/turklad.307899

Cited By: 2

Öz

Kutadgu Bilig’in neşredilmesinin üzerinden 70
yıl geçmiştir. Bu zaman zarfında neşir ve neşrin dizini hakkında birçok yeni
okuma ve anlamlandırma teklifi sunulmuştur. Neşirdeki sorunlu her kelime
hakkında tekrar düşünülmelidir. Kutadgu
Bilig’in ilmî neşri 1947’de Reşit Rahmeti ARAT tarafından gerçekleştirilmiştir.
Bu neşir, eserin üç yazmasına dayanmaktadır. ARAT, uzun bir mesainin
neticesinde Kutadgu Bilig metnini hazırlamayı başarmıştır. Metne genel olarak
bakıldığında üç yazmada bir okuyuşun birebir aynı olduğu örnek pek fazla
değildir. ARAT’ın kendi neşri hakkındaki notlarının elimize ulaşmamış olması,
bizler için büyük bir talihsizlik olmuştur. Kutadgu
Bilig’deki problemli her bir kelimenin açıklığa kavuşturma çabası takdirle
karşılanmalıdır. Kutadgu Bilig
hakkında günümüze değin birçok araştırma ve monografi çalışması hazırlanmış,
ancak bu araştırmaların çok az bir kısmı eserin metni ve nüshaları ile ilgili
olmuştur. Kutadgu Bilig’te YYK
imlâsıyla yazılmış bir dizi kelime bulunur. Kutadgu
Bilig dizininde birbirinden farklı iki YYK, yani yig ‘daha iyi’ ve yig
‘çiğ’ aynı maddede toplanmıştır. Bu maddeye bakılarak iki kelimenin aynı olduğu
düşünülebilir, ancak bu kelimeler birbirinden farklıdır. İki kelimenin
birbirinden farklı olduğu beyitlerde ayrıntılı olarak gösterilecektir.

Anahtar Kelimeler

Eski Türkçe, Kutadgu Bilig, yig ‘1. çiğ; 2. kötü

Kaynakça

• ARAT. R. R. (1947). Kutadgu Bilig I: Metin. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• ARAT. R. R. (1959). Yusuf Has Hâcib. Kutadgu Bilig II: Tercüme. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ARAT. R. R. (1979). Kutadgu Bilig III: İndeks. İndeksi Neşre Hazırlayanlar: K. ERASLAN. O. F. SERTKAYA. N. YÜCE. İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• BANG. W.; A. von GABAIN (1929). Türkische Turfan-Texte I. Bruchstücke eines Wahrsagebuches. Berlin (Aus: SPAW. Phil.-hist. Kl. 1929: 15. 241-268).
• BASKAKOV. N. A. (1953). Xakassko-Russkiy Slovar’ (okolo 14000 slov). Moskva: Gosudarstvennoye Izdatel’stvo Inostrannıh i Natsional’nıh Slovarey.
• BASKAKOV. N. A. (1958). Karakalpaksko-Russkiy Slovar’ (okolo 30.000 slov). Moskva: Gosudarstvennoye Izdatel’stvo Inostrannıh i Natsional’nıh Slovarey.
• CLAUSON. Sir G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish. Oxford: Oxford University Press.
• DANKOFF. Robert (1983). Wisdom of Royal Glory (Kutadgu Bilig): a Turko-Islamic Mirror for Princes. Chicago and London: University of Chicago Press.
• DHAMMIKA. S. (2015). Nature and the Environment in Early Buddhism. Singapore: Buddha Dhamma Mandala Society.
• DURGUT. H. (1995). “Şeyh Süleyman Efendi-i Buhârî Lügat-ı Çağatay ve Türkî-i Osmanî (Cild-i Evvel)” Adlı Eserin Transkripsiyonu. Trakya Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı. Edirne. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
• ERCİLASUN. A. B.; Z. AKKOYUNLU (2014). Kâşgarlı Mahmud: Dîvânu Lugâti’t-Türk. Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ERDAL. M. (1991). Old Turkic Word Formation. a functional approach to the lexicon. Vol. I-II. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• GILES. A. H. (1964). A Chinese-English Dictionary. Vol. I-II. Second Edition. New York: Paragon Book Reprint Corp. (Revised&Enlarged. Shanghai-London 1912)
• İSKAKOV. A. I. et al (2011). Kazak Edebi Tiliniŋ Sözdigi. Tom 6. Almatı: A. Baytursınulı Atındagı Til Bilimi Institutı.
• KİLİSLİ RIFAT (1340). Kitâb Hilyetü’l-insân ve Helbetü’l-lisân. İstanbul.
• LIGETI. L. (1966). Un Vocabulaire Sino-Ouigour des Ming: le Kao-Tch’ang-Kouan Yi-Chou du Bureau des Traducteurs. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae. 19/3: 257-316.
• MONIER-WILLIAMS. S. M. (1899). A Sanskrit-English Dictionary. Etymologically and Philologically Arranged with Special Reference to Cognate Indo-European Languages. Oxford.
• MORİYASU. T. (2004). Die Geschichte des uigurischen Manichäismus an der Seidenstraße: Forschungen zu manichäischen Quellen und ihrem geschichtlichen Hintergrund. Übers. von C. STEINECK. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• NADELYAYEV. V. M. et al (1969). Drevnetyurkskiy Slovar’. Leningrad: Institut Yazıkoznaniya. Akademiya Nauk SSSR.
• ORUCOV. E. (2006). Azerbaycan Dilinin İzahlı Lüğeti. Dört Cildde. C. II. Bakı: Şerq-Qerb.
• P. de COURTEILLE (1870). Dictionnaire Turk-Oriental Destiné Principalement à Faciliter la Lecture des Ouvrages de Bâber. d’Aboul-Gâzi et de Mir-Ali-Chir-Nevâı̈. Paris: L’Imprimerie Impériale.
• RACHMETİ. G. (1930). Zur Heilkunde der Uiguren [I]. Berlin (Aus: SPAW. Phil.-hist. Kl. 1930: 23. 451-473).
• RACHMETİ. G. (1932). Zur Heilkunde der Uiguren II. Berlin (Aus: SPAW. Phil.-hist. Kl. 1932: 22. 401-448).
• RÄSÄNEN. M. (1969). Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura.
• RASCHMANN. S. C. (1995). Baumwolle im türkischen Zentralasien: philologische und wirtschaftshistorische Untersuchungen anhand der vorislamischen uigurischen Texte. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• RÖHRBORN. K. (1991). Die alttürkische Xuanzang-Biographie VII. nach der Handschrift von Paris. Peking und St. Petersburg sowie nach dem Transkript von A. von GABAIN ediert. übersetzt und kommentiert. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• TEKİN. Ş. (1980). Maitrisimit nom bitig. Die uigurische Übersetzung eines Werkes der buddhistischen Vaibhāṣika-Schule. Teil I: Transliteration. Übersetzung. Anmerkungen. Teil II: Analytischer und rückläufiger Index. Berliner Turfantexte: 9. Berlin: Akademie Verlag.
• TOPARLI. R. (1992). İrşâdü’l-Mülûk ve’s-Selâtîn. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• ÜŞENMEZ. E.; E. UÇAR (2014). İslamî Dönem Türk Edebiyatının ilk Eseri: Kutadgu Bilig. Yusuf Has Hâcib. Kahire Nüshası (Tıpkıbasım). İstanbul: Akademik Kitaplar.
• WILKENS, J. (2016). Buddhistische Erzählungen aus dem alten Zentralasien Edition der altuigurischen Daśakarmapathāvadānamālā, Band I-III, Berliner Turfantexte 37, Turnhout (Belgien): Brepols Publishers.
• Yusuf Has Hâcib (2015a). Kutadgu Bilig B Fergana Nüshası (Taşkent Davlat Şarkşünaslik İnstituti Huzuridegi Abu Rayhan Beruniy Namli Şark Kolyazmaleri Merkezi 1809. nr.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yusuf Has Hâcib (2015b). Kutadgu Bilig A Viyana Nüshası (Wien, ÖNB. Cod. A. F. 13). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.