KÖL TİGİN (DOĞU 26) VE BİLGE KAGAN (DOĞU 21) YAZITLARINDAKİ nŋyILSG İBARESİ ÜZERİNE

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 2, 6 - 15, 20.12.2017

Erdem Uçar

https://doi.org/10.30563/turklad.347766

Cited By: 1

Öz

        Eski
Tür yazıtlardaki her bir kelimenin okunuşu ve anlamlandırılması konusundaki
gayret, Eski Türk filolojisine önemli katkılar sunmaktadır. Köl Tigin yazıtının
doğu cephesinin 26. satırında nŋyILsG
bod(u)nka ol(u)rm(a)d(ı)m ve paralel metin olan Bilge Kagan yazıtının doğu
cephesinin 21. satırında [nŋ yI]LsG
bod(u)nta [üze ol(u)rm(a)d(ı)m] şeklinde geçen iki cümle vardır. Bu
cümlelerdeki nŋyILsG ibaresinin okunuşu
ve anlamlandırılması hakkında şimdiye kadar kesin bir neticeye varılamamıştır.
Makalede, daha önceki teklifler değerlendirilecek ve yeni bir okuma teklifi
sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

yılsıg, Yazıçevrim

Kaynakça

• ABDURAHMONOV, G.; A. RUSTAMOV (1982). Kadimgi Turkiy Til, Toşkent: Ukituvçi Naşriyeti.
• AL-RABGHŪZĪ (2015). The Stories of the Prophets, Qiṣaṣ al-Anbiyā’: An Eastern Turkish Version, Vol. I-II, Ed. by H. E. BOESCHOTEN, J. O’KANE, Leiden-New York-Köln: E. J. Brill.
• ALYILMAZ, C. (2005). Orhun Yazıtlarının Bugünkü Durumu, Ankara: Kurmay Yayınları.
• Ar. = Arapça.
• ARAT, R. R. (1992). Edib Ahmed B. Mahmut Yükneki: Atebetü’l-Hakayık, 2. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• AYDAROV, G. (1995). Kültegin Eskertkişi, Almatı: Ana Tili.
• AYDIN, E. (2017). Orhon Yazıtları (Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor), İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• BAZILHAN, N. (2005). Kazakstan Tarihi Turalı Türki Derektemeleri, Tom II: Köne Türik Bitiktastarı Men Eskertkişteri (Orhon, Yenisey, Talas), Almatı: “Dayk-Press”.
• BERTA, Á. (2010). Sözlerimi İyi Dinleyin: Türk ve Uygur Runik Yazıtlarının Karşılaştırmalı Yayını, Çev. E. YILMAZ, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• BODROGLIGETI, A. (1969). A Fourteenth Century Turkic Translation of Sa’dī’s Gulistān (Sayf-i Sarāyī’s Gulistān bi’t-Turkī), Budapest: Akadémiai Kiadó.
• BOROVKOV, A. K. (2002). Orta Asya’da Bulunmuş Kur’an Tefsirinin Söz Varlıǧı (XII.- XIII. Yüzyıllar), Rusçadan Çevirenler: H. İ. USTA; E. AMANOĞLU, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• CAFEROĞLU, A. (1931). Abû-Hayyân: Kitâb al-İdrâk li-Lisân al-Atrâk, İstanbul: Evkaf Matbaası.
• CLAUSON, Sir G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford: Oxford University Press.
• ÇAĞBAYIR, Y. (2007). Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı, Ötüken Türkçe Sözlük, C. 4 (müt-tap), İstanbul: Ötüken Yayınları.
• D = doğu.
• DANKOFF, R.; J. KELLY (1984). Mahmut el-Kāşгarī: Compendium of the Turkic Dialects (Dīvān Luγāt at-Türk), Part II, Harvard: Harvard University Press.
• dip. = dipnot.
• DURGUT, H. (1995). “Şeyh Süleyman Efendi-i Buhârî Lügat-ı Çağatay ve Türkî-i Osmanî (Cild-i Evvel)” Adlı Eserin Transkripsiyonu, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Edirne. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]
• ERCİLASUN, A. B. (2016). Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• ERDAL, M. (1991). Old Turkic Word Formation, a functional approach to the lexicon, Vol. I-II, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• ERDAL, M. (2004). A Grammar of Old Turkic, Leiden-Boston: E. J. Brill.
• ERGİN, M. (1970). Orhun Abideleri, Ankara: Milli Eğitim Kitapları.
• G = güney.
• GRØNBECH, K. (1942). Komanisches Wörterbuch: türkischer Wortindex zu Codex Cumanicus, Kopenhagen: Einar Munksgaard.
• HOVDHAUGEN, E. (1974). “The Relationship between the Two Orkhon Inscriptions”. Acta Orientalia, 36, 55-82.
• HUDİYEV, N. (2015). Qedim Türk Yazılı Abidelerinin Dili, Bakı: Élim ve Tehsil.
• Inscriptions de l’Orkhon (1892). Recueillies par l’expédition Finnoise 1890, Société Finno-Ougrienne, Helsingfors: Imprimerie de la Société de Littérature Finnoise.
• K = kuzey.
• KARCAUBAY, S. (2003). Orhon Muraları: Tarihnamalık-Derektanulık Taldau, 1 Kitap, Astana: Kultegin.
• krş. = karşılaştırınız.
• LANE, E. W. (1872). An Arabic-English Lexicon, Book I, Part 4 (س ‒ ص), London: Wiılliams and Norgate.
• MALOV, S. E. (1951). Pamyatniki Drevnetyurkskoy Pis’mennosti: Tekstı i İssledovaniya, Moskva-Leningrad: İzdatel’stvo Akademii Nauk SSSR.
• MELİORANSKİY, P. M. (1899). Pamyatnik’ v’ Çest’ Kül’ Tegina, S. Petersburg: Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk’.
• NADELYAYEV, V. M. et al (1969). Drevnetyurkskiy Slovar’, Leningrad: İnstitut Yazıkoznaniya, Akademiya Nauk SSSR.
• NAUTA, A. H. (1969). “A Grammar of Orkhon Turkic, by Talât Tekin, Indiana University Publiations, Uralic and Altaic Series, Volume 69, 419 S. Mouton & co. The Hague 1968”, Central Asiatic Journal, 13/4: 308-311. (Review)
• ORKUN, H. N. (1936). Eski Türk Yazıtları I, İstanbul: Devlet Basımevi.
• ÖLMEZ, M. (2012). Moğolistan’daki Eski Türk Yazıtları, Orhon-Uygur Hanlığı Dönemi: Metin-Çeviri-Sözlük, Ankara: Bilge-Su Yayıncılık.
• RADLOFF, W. (1895). Die alttürkischen Inschriften der Mongolei, St. Petersburg: Buchdruckerei der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften.
• RADLOFF, W. (1896). Atlas der Alterthümer der Mongolei, Dritte Lieferung, St. Petersburg: Buchdruckerei der Akademie der Wissenschaften.
• RADLOFF, W. (1897). Die alttürkischen Inschriften der Mongolei, neue Folge, Nebst einer Abhandlung von W. BARTHOLD: die historische Bedeutung der alttürkischen Inschriften, St. Petersburg: Buchdruckerei der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften
• RECEBLİ, E. (2009). Qedim Türk Yazısı Abideleri, 4 Cildde, 1 Cild: Göytürk Yazısı Abideleri, I Hisse, Bakı: Nurlan.
• REDHOUSE, J. W. (1880). Redhouse’s Turkish Dictionary, London: Wyman and Sons, Oriental, Classical and General Printers.
• SHAW, R. B. (2014). Kaşgar ve Yarkend Ağzı Sözlüğü, İngilizceden Çeviren ve Eklemelerle Yayına Hazırlayan: F. YILDIRIM, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ŞİRİN, H. (2015). Kül Tigin Yazıtı, Notlar, İstanbul: Bilgi Kültür Sanat.
• ŞİRİN, H. (2016). Eski Türk Yazıtları Söz Varlığı İncelemesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ŞÜKÜRLÜ, E. (1993). Qedim Türk Yazılı Abidelerinin Dili, Bakı: Maarif Neşriyyatı.
• ŞÜKÜRLÜ, E. C. (1994). “Eski Türkçe Alfabedeki Ünsüzleri Belirten İşaretlerin İmlâ Özellikleri”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1990: 189-192.
• TAŞAĞIL, A. (2004). Göktürkler III, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• TEKİN, T. (1968). A Grammar of Orkhon Turkic, Bloomington: Indiana University.
• TEKİN, T. (1988). Orhon Yazıtları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TEKİN, T. (1994). “Notes on Old Turkic Word Formation”, Central Asiatic Journal, 38/2: 244-281. (Review)
• TEKİN, T. (2016). Orhon Türkçesi Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• THOMSEN, V. (2002). Orhon Yazıtları Araştırmaları: [1.] Orhon ve Yenisey Yazıtlarının Çözümü İlk Bildiri; [2.] V. Thomsen Tarafından Çözülmüş Orhon Yazıtları; [3.] Yenisey Yazıtlarındaki İyi Değerlendirilmemiş Bir Harf; [4.] Turcica, Çeviren ve Yayıma Haz. V. KÖKEN, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. [→ Inscriptions de l’Orkhon déchiffrées, Imprimerie de la Société de Littérature Finnoise, Helsingfors 1896]
• TS = XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü (1995). 8 Cilt, 3. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TUGUŞEVA, L. Yu. (2008). Tyurkskiye Runiçeskiye Pis’mennıye Pamyatniki iz Mongolii, Moskva: İnsan.
• TULUM, M. (2011). Birinci Kitap: Meninski’nin Thesaurus’u ve XVII. Yüzyıl İstanbul Türkçesi, Meninski'nin Thesaurus’u ile Evliya Çelebi'nin Seyahatname’sine ve Başka Metinlerden Derlenmiş Verilere Göre XVII. yüzyıl İstanbul Türkçesinde Sesler ve Ses Benzeşmeleri Üzerine Bir İnceleme, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• VAMBÉRY, H. (1899). Noten zu den alttürkischen Inschriften der Mongolei und Sibiriens, Helsingfors: Société Finno-Ougrienne.