KREŞİN TATAR AĞIZLARININ ÖZELLİKLERİ

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 1 - 5, 20.12.2018

Ercan Alkaya , Zoya Kirillova

Öz

Makalede
Tatar halkının özel bir grubunu teşkil eden Kreşin Tatar ağızlarının dil
özellikleri ele alınmıştır. Kreşin Tatarlarını yaşadıkları bölgelere, dil ve
ağız özelliklerine dayanarak beş gruba ayırmaktadırlar. Makalede bu grupların
her birine kısaca değinilmiş, Tatar edebî dili ve Tatar Türkçesinin diğer
ağızlarıyla ortak ve farklı tarafları gösterilmiştir. Bilhassa asıl fonetik
özelliklerden ses denklikleri, benzeşme, aykırılaşma, ses türemesi ve ses
düşmesi, arkaik Türkçe fonetik özelliklerin korunması gibi hususlar üzerinde
durulmuştur. Kreşin Tatarlarının ayırıcı söz varlığı özellikleri ise bilhassa
Hristiyanlık yoluyla giren inançla ilgili adlandırmalarda, maddi ve manevi
kültüre ait kelimelerde açıkça görünmektedir. Aynı zamanda şimdiki Tatar edebî
dilinde kullanılmayan Eski Türkçe kelimelerin korunması; Arap, Fars, Rus,
Çuvaş, Udmurt ve Mari dillerinden alıntılanan kelimeler de dikkate değerdir. Çalışmada
Kreşin Tatar ağızlarındaki Tatar edebî dili, Orta (Kazan) ve Batı (Mişer) diyalektleri
ile büyük ölçüde ortaklık taşıyan dil bilgisel özelliklere de yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kreşin Tatarları, ağızlar, dil özellikleri, Tatar edebî dili

Kaynakça

• ALKAYA, E. (2017). Tatar Türkçesi Yazı Dilinde ve Ağızlarında y-/c- Sesi Üzerine. Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD), C. 1, s. 1, 2017, s. 24-38.
• ALKAYA, E., KİRİLLOVA, Z. (2018). Kreşin Tatar Türkçesi (Dil, Tarih, Kültür). İstanbul: Kesit Yay.
• BASKAKOV, N. A. (1952). Karakalpakskiy Yazık. Çast’ 2. Fonetika i Morfologiya. Moskva: İzdatel’stvo Akademii Nauk SSSR.
• BAYAZİTOVA, F. S. (1997). Kĭreşĭnner. Tĭl Üzĭnçelĭklerĭ hem Yola İcatı. Kazan: Matbugat Yortı Neşriyatı.
• BAYAZİTOVA, F.S. (1986). Govorı Tatar-Kryaşen v Sravnitel’nom Osveşçenii. Moskva: Nauka.
• DMİTRİYEV, N. K. (1955). Soglasnıyı S i Z v Türkskix Yazıkax: İssledovaniya po Sravnitel’noy Grammatike Türkskix Yazıkov. Moskva: İzdatel’stvo Akademii Nauk SSSR.
• GADJİYEVA, N.Z. (1975). Problemı Türkskoy Areal’noy Lingvistiki: Sredneaziyatskiy Areal. Moskva: İnstitut Yazıkoznaniya AN SSSR.
• İstoriya i Kultura Tatar-Kryaşen (XVI-XX vv.): Kollektivnaya Monografiya (2017). Kazan: İnstitut İstorii im. Ş. Mardjani AN RT.
• İSXAKOV, D.M. (1994). Kĭreşĭnner. Tarixi-Etnografik oçerk, İdĭl. Kazan. S. 6, s. 23-31.
• KİRİLLOVA, Z. (2015a). Kreşin Tatarları Ağızlarında Türkçe Asıllı ve Alıntı Kelimeler: TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, S. 6, 2015, s. 64-70.
• KİRİLLOVA, Z. (2015b). Kreşin Tatarlarının Etnik Kökenleri: 7. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri /Fırat Üniversitesi (Elazığ, 16-18 Ekim, 2014). I. Cilt. Elazığ: Fırat Üniversitesi Basımevi.
• KONDRAT’YEV, V. G. (1970). Oçerk Grammatiki Drevnetürkskogo Yazıka. Leningrad: İzdatel’stvo Leningradskogo Universiteta.
• MÖXEMEDOVA, R. G. (2005). Kĭreşĭn Tatarları Kiyĭmĭ. Kazan: Slovo.
• Tatarı [Monografiya: İsxakov D.M., Ramazanova D. B. vb.] (2001). Moskva: Nauka.
• TUMAŞEVA, D. G. (1961). Könbatış Sĭbĭr Tatarları Tĭlĭ: Grammatik Oçerk Hem Süzlĭk. Kazan: Kazan Universitetı Neşriyatı.