TRACES OF THE DEDE KORKUT BḲOK’S VOCABULARY IN THE KAZAKH TURKIC

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 153 - 188, 20.12.2020

Ercan Alkaya

https://doi.org/10.30563/turklad.773094

Cited By: 2

Öz

More than 200 years have passed since the Dede Korkut Bḳok was discovered. Although it is a work written in Old Oghuz Turkic in Anatolia-Azerbaijan geography in 15th- 16th centuries, it is one of the most important works of all of Turkishness, not just Oghuz Turks in terms of the depth of its history and the width of its historical geography.

Stories of the Dede Korkut’s heroes, which started to form in the 8th century after the Oghuz immigration to the shores of Syr Darya lived in oral tradition in the shores of Syr Darya, Transoxiana and Khorasan then they were written in the 15th century in the Aq Qoyunlu territory and got their final form. Because of that besides the Oghuz Turkic, traces of the other Turkic dialects can be found in the language of the Dede Korkut Bḳok.

In this study, Turkish words of Dede Korkut Bḳok were compared with the vocabulary of present-day Kazakh Turkic. 77 words that are considered as common and similar were listed alphabetically and evaluated.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Bḳok, Vocabulary, Kazakh Turkic, Old Turkic, Kipchak Turkic

DEDE KORKUT KİTABINDAKİ SÖZ VARLIĞININ KAZAK TÜRKÇESİNDEKİ İZLERİ

Öz

Bulunuşunun üzerinden 200 yılı aşkın bir zaman geçen Dede Korkut Kitabı, 15.-16. yüzyıllarda Anadolu-Azerbaycan coğrafyasında Eski Oğuz Türkçesiyle yazıya geçirilmiş bir eser olsa da teşekkül tarihinin derinliği ve tarihî coğrafyasının genişliği bakımından sadece Oğuz Türklerinin değil, tüm Türklüğün en önemli eserlerindendir.
8. yüzyılda Oğuzların Seyhun kıyılarına göç etmelerinden itibaren oluşmaya başlayan Dede Korkut kahramanları etrafındaki boylar, Seyhun kıyılarında, Maveraünnehir ve Horasan’da ve son olarak Azerbaycan ve Anadolu sahasında yüzyıllarca sözlü gelenekte yaşadıktan sonra 15. yüzyılda Akkoyunlu coğrafyasında son biçimlerini alarak yazıya geçirilmiştir. Dolayısıyla, Dede Korkut Kitabı’nın dilinde Oğuz Türkçesinin yanı sıra diğer Türk lehçelerinden izler bulmak mümkündür.
Bu çalışmada Dede Korkut Kitabı’nda yer alan Türkçe kelimeler, günümüz Kazak Türkçesinin söz varlığıyla karşılaştırılmış, ortak ve benzer olduğu düşünülerek ele alınan 77 kelime alfabetik olarak sıralanmış ve değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Kitabı, söz varlığı, Kazak Türkçesi, Eski Türkçe, Kıpçak Türkçesi

Kaynakça

• Ergin, M. (1997). Dede Korkut Kitabı II (İndeks-Gramer. Ankara: TDK Yay.
• Ergin, M. (2004). Dede Korkut Kitabı I. Ankara: TDK Yay.
• Gökyay, O. Ş. (1973). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür Yay.
• Kaçalin, M. S. (2017). Oğuzların Diliyle Dedem Korkudun Kitabı. Ankara: TDK Yay.
• Joldasbekov, M., Şadiyeva, G. (2019). Korkıt Ata Kitabı. Nur-Sultan: Kültegin Baspası.
• Qazaq Ädebi Tiliniŋ Sözdigi (2011). 15 Cilt, Almatı: A. Baytursınulı Atındağı Tilbilimi İnstitutı Yay.
• Özçelik, S. (2016a). Dede Korkut -Dresden Nüshası- Metin, Dizin. Ankara: TDK Yay.
• Özçelik, S. (2016b). Dede Korkut -Dresden Nüshası- Giriş, Notlar. Ankara: TDK Yay.
• Tezcan, S. (2018). Dede Korkut Oğuznameleri Üzerine Notlar. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Tezcan, S., Boeschoten, H. (2018). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: Yapı Kredi Yay.