TÜRKMEN TÜRKÇESİNDE KESİNLİK BİLDİREN MODAL SÖZLER

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 41 - 54, 20.06.2021

Elanur Kazanlar Ürkmez

https://doi.org/10.30563/turklad.818000

Öz

Türkiye Türkçesi gramerlerinde yer almayan modal sözler, çağdaş Türk lehçeleri gramerlerinde müstakil bir sözcük türü olarak ele alınmaktadır. Gramer kitaplarında geleneksel anlayışla ele alınmış olan bu sözcükler, son yıllarda birçok araştırmacının dikkatini çeken kiplik kategorisinin sözlüksel işaretleyicilerinden biridir. Diğer bir deyişle konuşur tarafından üretilen bir bildirim cümlesine çeşitli anlamlar kazandıran sözcüklerdir. Kesinlik bildiren modal sözler, konuşurun bildiği veya inandığı bilgiden hareketle bakış açısını tereddütsüz bir şekilde, kendinden emin olarak belirttiği ifadeleri işaretleyen yapılardır. Konuşur sahip olduğu bilgiye ne derece güven duyuyorsa, ifadeleri de o derece kesinleşir. Bu çalışmada bilgi kipliği kapsamında yer alan kesinlik, kiplik çerçevesinde açıklanacak ve Türkmen Türkçesinde kesinlik bildiren modal sözler üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

modal söz, kesinlik, Türkmen Türkçesi, kiplik, anlam bilim

Modal words that remark certainty in turkmen language

Öz

Modal words, which are not included in grammars of Turkish, are considered as an independent word class in grammars of Turkic languages. These words, which have been evaluated by traditional understanding in grammar books, are one of the lexical markers of the modality, which has attracted the attention of many researchers in recent years. In other words, they are words that give various meanings to a sentence of statement produced by the speaker. Modal words expressing certainty are structures that mark expressions in which the speaker expresses his/her point of view without hesitation and confidently, based on the knowledge he/she knows or believes. The more confident the speaker has in his/her knowledge, the more precise his/her expressions will be. In this study, the certainty within the scope of the epistemic modality will be explained within the framework of the modality and the modal words that express certainty in Turkmen language will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Modal Word, Certainty, Turkmen Language, Modality, Semantics

Kaynakça

• Agageldi, A. (2008). Hatlar. Aşgabat. (https://www.kitaphana.net/book/1627, 21.10.2020).
• Amman, M. (2012). Dört derwüş. Aşgabat: Türkmen Döwlet Neşirýat Gullugy.
• Baýjanow, B. (2014). Türkmen dili- umumy orta bilim berýän mekdepleriň rus dilinde okadylýan xı synpy üçin synag okuw kitaby. Aşgabat: Türkmen Döwlet Neşirýat Gullugy.
• Berdimuhamedov, G. (2013). Döwlet guşy. Aşgabat: Türkmen Döwlet Neşirýat Gullugy.
• Bıldırcın, Y. U. (2002). Syntactic and semantic analysis of modal adverbs in turkish. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin: Mersin Üniversitesi.
• Biray, N. (2009). Kazak türkçesinde modal söz (kelimenin dokuzuncu türü mü?). Turkish Studies. 4/3:338-361.
• Bybee, J. L. vd.(1994). The evolution of grammar: tense, aspect and modality in the languages of the world. Chicago: University of Chicago Press.
• Declerck, Renaat (2011). The definition of modality. cognitive approaches to tense aspect and epistemic modality. (Ed. Adeline Patard, Frank Brisard). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing. 21-44.
• Dietrich, R. (1992). Modalität im deutschen. Opladen: Westdeutscher Verlag.
• Esenow, R. (1992). Eziz Han Hakda Hakykat. Aşgabat: «ÇÄÇ» döredijilik-önümçilik birlesigi.
• Frawley, W. (2009). Linguistic Semantics. New York: Routledge.
• Gıvón, T. (1982). Evidentiality and epistemic space. Studies in Language, 6/1:23-49.
• Hirik, S. (2014). Kesinlik ve olumsuzluk ilişkisine kipsel yaklaşım. Turkish Studies. 9/12:349-367.
• Hojageldiýev, N. (1991). Gökdepe Galasy. Aşgabat: «ÇÄÇ» döredijilik-önümçilik birlesigi.
• Holmes, J. (1982). Expressing doubt and certainty in english. RELC Journal, 13/2:9–29.
• Hoye, L. (1997). Adverbs and modality in english. New York: Longman.
• Hüseynzadə, M. (2007). Müasir Azǝrbaycan Dili Morfologiya. Bakı: Şǝrq-Qǝrb.
• İpek, B. (2019). Azerbaycan türkçesinde anlamlarına göre modal sözler ve özellikleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2/29:81-88.
• Kamacı, D. (2017). Kiplik terminolojisinin sözlüklerdeki görünümü: olabilirlik ve olasılık. III. Uluslararası Sözlükbilimi Sempozyumu Bildiri Kitabı. (3-4 Kasım), Eskişehir.
• Kazımov, Q.Ş. (2010). Müasir azǝrbaycan dili morfologiya. Bakı: Elm vǝ Tǝhsil.
• Kerimoğlu, C. (2018). Kiplik ve kip. Ankara: Pegem Akademi.
• Kiefer, F. (1997). Presidential adress modality and pragmatics. Folia Linguistica. XXXI/3-4: 241-253.
• Qazaq Tiliniñ Grammatikası I- Morfologiya (1967). Almatı: Nawka.
• Mülkiýev, J. (2010). Seljuklar. Aşgabat: Türkmen Döwlet Neşirýat Gullugy.
• Nuyts, J. (2001). Epistemic modality, language, and conceptualization a cognitive-pragmatic perspective. Amsterdam-Philadelphia: John Benjmins Publishing Company.
• Öz Özcan, A. (2008). Özbek ve türkiye türkçesinde ‘kesinlik’ bildiren modal sözler. Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 9:447-459.
• Papafragou, A. (2000). Modality: ıssues in the semantics-pragmatics ınterface. Amsterdam: Elsevier Publishing Company.
• Rubın, V. L. (2010). Epistemic modality: from uncertainty to certainty in the context of information seeking as interactions with texts. Information Processing and Management. 46: 533-540.
• Ruhi, Ş. vd. (1997), Türkçede kiplik belirteçleri ve çekim ekleri ilişkisi üzerine bazı gözlemler. Dilbilim Araştırmaları. 105-111.
• Tekin, T. vd. (1995). Türkmence-Türkçe sözlük. İstanbul: Simurg Yayıncılık.
• Türkmen diliniň düşündirişli sözlügi (2016). C. I-II. Aşgabat: Ylym.
• Türkmen diliniň grammatikasy-morfologiýa (2000). Aşgabat: Ruh Neşriýaty.
• Uygur, C. V. (2007). Modal söz ve modal söz terimi ışığında türkiye türkçesinde kelime türlerinin sınıflandırılmasına ve söz dizimine bir bakış denemesi. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi (UTEK). 423-442.
• Weýisow, B.; Babaýewa, G. (2010). Türkmen dili (praktikum). Aşgabat: Türkmen Döwlet Neşirýat Gullugy.