An analysis on the curses used in the dialects of ığdır province

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 280 - 297, 20.12.2021

Ali Koç

https://doi.org/10.30563/turklad.940287

Öz

Formulaic expressions or set phrases are important linguistic constituents of a nation’s
vocabulary and culture. These language units/expressions, which have become stabilised over a
long period of time, also become functional in expressing a situation in an economy of words
elegantly, rather than using more than one word or sentence. In order describe events and
situations, people sometimes resort to express their feelings and thoughts in formulaic
expressions. Among these, “prayer” (alkış) and “curse” (kargış) are significant indicators of
vocabulary and culture.
This study titled “An Analysis on the Curses Used in the Dialects of Iğdır province,”
focuses on 156 curses extracted from the texts collected from the central district of Iğdır and its
other 3 districts were examined. 156 curses are scrutinised in terms of meaning which are
provided with their explanations. The forms and meanings of the formulaic expressions used in
the local dialect are also given. These curses used in the dialect of the district are also
categorised and classified under sub-headings according to their meanings.

Anahtar Kelimeler

Formulaic expressions, Iğdır, dialects, curse

IĞDIR İLİ AĞIZLARININ KARGIŞLARI (BEDDUALAR) ÜZERİNE BİR İNCELEME

Öz

Söz kalıpları ya da kalıplaşmış sözler bir milletin söz varlığının ve kültürünün önemli
dil birimleridir. Uzun bir süreç içerisinde kalıplaşan bu dil birimlerinin/söz kalıplarının
iletişimde, birden çok sözcük veya tümceyle anlatılacak bir durumu daha kolay ve süslü bir
şekilde anlatma işlevleri vardır. İnsanlar, yaşadıkları ya da karşılaştıkları olay ve durumlar
karşısında, duygu ve düşüncelerini bazen söz kalıplarıyla dile getirir. Alkış (dua) ya da kargış
(beddua) diye adlandırılan söz kalıpları da bir dilin söz varlığı ve kültürünün önemli
göstergelerindendir.
“Iğdır İli Ağızlarının Kargışları (Bedduaları) Üzerine Bir İnceleme” başlıklı bu
çalışmada, Iğdır’ın merkez ilçesi ve diğer 3 ilçesinden derlenen metinlerden tespit edilen 156
tane kargış, anlam yönünden incelenmiştir. Bu incelemeye dâhil olan kargışların anlamları,
açıklamalarıyla birlikte verilmiştir. Kargışları oluşturan sözcüklerin yöre ağzındaki biçim ve
anlamları da belirtilmiştir. Yöre ağzında kullanılan bu kargışlar anlamlarına göre farklı başlıklar
altında gruplara ayrılıp sınıflandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Söz Kalıpları, Iğdır, Ağızlar, Kargışlar

Kaynakça

• Acar, Z.Z. (2018). Her Yönüyle Iğdır. 3 Baskı, Ankara: Detemat Matbacılık.
• Akalın, L. Sami (1990). Türk Dilek Sözlerinde Alkışlar Kargışlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları.
• Albayrak, N. (2010). Ansiklopedik Halk Edebiyatı Sözlüğü. Ankara: Kapı Yayınları.
• Buran, A. (2008). Konuşma Dili-Yazı Dili İlişkileri ve Cumhuriyet Devrinde Yazı Dilinin Ağızlardan Aldığı Kelimeler Üzerine Bir Değerlendirme. Ankara: Makaleler, (Hzl.: Ercan Alkaya, S. Kaan Yalçın, Murat Şengül, Turkish Studies Publication Series V.
• Buran, A. (2015). Türklük Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Buran, A.-Alkaya, E. (2007). Çağdaş Türk Lehçeleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gökdayı, H. (2008). Türkçede Kalıp Sözler. Ankara, Bilig /Kış/ S.44, 89-110.
• Tosun, İ. (2016). Ardahan İli Ağızları. Ankara: Payda Yayıncılık.
• Tosun, İ.-Koç, A. (2014). Pertek Yöresi Ağızlarındaki Bazı Bileşik Sözcükler. Tunceli: Tunceli Üniversitesi Uluslararası Dersim Sempozyum Bildiriler Kitabı, 652-666.
• TDK (1993). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I. Ankara.
• Yavuz, S.-Telli, B. (2020). Adıyaman Ağzı Söz Varlığına Katkılar: Beddualar . Tarih Okul Dergisi, Y. 13, S. XLIV, 427-439.