TÜRKİYE TÜRKÇESİ VE ALTAY TÜRKÇESİNDE İSİMLERDE ÇOKLUK KATEGORİSİ

Yıl 2021, Cilt 5, Sayı 2, 325 - 336, 20.12.2021

Semih BABATÜRK

https://doi.org/10.30563/turklad.957456

Öz

Türkçede çokluk denildiğinde akla ilk gelen “-lAr” çokluk ekidir. Bu ek Çuvaşça hariç tüm çağdaş Türk lehçelerinde isim ve fiil tabanlarına eklendiğinde çokluk anlamı kazandırır. Çağdaş Türk lehçelerinde çokluk kategorisi kelimeler, çeşitli ekler veya kelime grupları ile yapılmaktadır. Çalışmamızda hem coğrafi açıdan hem de taşıdıkları fonetik ve morfolojik özellikler bakımından birbirinden farklı iki çağdaş Türk lehçesi olan Güneybatı Oğuz Türkçesi Grubuna giren Türkiye Türkçesi ve Kuzeydoğu (Sibirya) Grubuna giren Altay Türkçesinde çokluk ekleri yapıları, işlevleri ve sözcüklere kazandırdıkları anlamlar bakımından karşılaştırılmıştır. Türkiye Türkçesi ve Altay Türkçesinde çokluk anlamını aktarmak için kullanılan biçimbirimler ve anlambirimler ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Makalede, Altay Türkçesinde ve Türkiye Türkçesinde isimlerde çokluk kategorisi karşılaştırmalı olarak verilmiştir. Türkiye Türkçesinde ve Altay Türkçesinde çokluk anlamının hangi biçimbirimler ya da sözcükler aracılığıyla verildiğine, çokluk anlamı kazandıran biçimbirimlerin başlıca işlevlerine ve çokluk anlamı verme yollarına değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Türkçesi, Altay Türkçesi, Çokluk eki, Çokluk anlamı

Plural noun forms in the turkish and altai turkic languages

Öz

Plural noun forms in the Turkish language are created by simply adding “- LAr” to the end of the singular word. It is used in all the modern Turkic languages except the Chuvash language. Plural categories in the modern Turkic languages can be formed with a help of the words, different suffixes or word groups. This article is focused on the comparison of both phonetic and morphological features in terms of the geographic location of two modern Turkic dialects (Turkish as the branch of Southwestern Oghuz Turkic, and Altai Turkic as the branch of Northeastern (Siberian) Turkic) and formation of plural suffixes, their functions and meanings. The article examines the morphemes and semantics which are used to convey the plural meaning in Turkish and Altai Turkic in details. Plural noun forms in Altai Turkic and Turkish have been thoroughly compared. The morphemes or words that give the plural meaning in Turkish and Altai Turkic, the main functions of morphemes that give plural meanings and the ways of forming plural meanings have been discussed as well.

Anahtar Kelimeler

Turkish, Altai Turkic, plural suffix, plural meaning

Kaynakça

• Aksan, D. (1998). Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK.
• Alkaya, E. (2010). Türkiye Türkçesinde ve Türk Lehçelerinde İyelik Ekinden Sonra Kullanılan +lAr Çokluk Eki Üzerine. Müjgân Cunbur Armağanı, Haz. Prof. Dr. Tuncer GÜLENSOY, Ankara: TKAE, 31-37.
• Arat, R. R. (1965). Eski Türk Şiiri. Ankara: TTK.
• Banguoğlu, T. (2004). Türkçenin Grameri. Ankara: TDK.
• Buran, A. (1996). Türkçede Kelimelerin Ekleşmesi ve Eklerin Kökeni. 3 Uluslararası Türk Dil Kurultayı, Ankara: TDK, 207-214.
• Çelik, F. (2021). Altay Türkçesi Ağızları. Anasay, (17), 25-40.
• Çernova, A., Çumakayeva, M. (1992). Altayskiy Yazık. Uçebnoye Posobiye Dlya Russkoyazıçnıh. Gorno-Altaysk.
• Dırenkova, N. (1940). Grammatika Oyrotskogo Yazıka. Moskova-Leningrad.
• Elcan, A. (2016). Altay Türkçesi ile Türkiye Türkçesinin Karşılaştırmalı Ses ve Şekil Bilgisi. Basılmamış Doktora Tezi, Ardahan Üniversitesi, Ardahan: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ercilasun, A. (2005). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ.
• Grammatika Altayskogo Yazıka. (2005). Gorno-Altaysk.
• Grammatika Sovremennogo Altayskogo Yazıka. Morfologiya. (2017). Gorno-Altaysk.
• Gülsevin, G. (1997). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. Ankara: TDK.
• Gülsevin, G. (2004). Türkçede ‘Sıra Dışı Ekler’ ve Eklerin Tasnif-Tanımlanma Sorunu Üzerine. V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I, Ankara: TDK, 1267-1284.
• Güner, D. F. (2004). Altay Türkçesinde İkilemeler. Bilig, (28), 83-100.
• İlhan, N. (2009). Türk Dilinde Çokluk. Elazığ: Manas.
• Koç, N. (1996). Yeni Dilbilgisi. İstanbul: İnkılap.
• Kononov, A. (1956) Grammatika Sovremennogo Turetskogo Literaturnogo Yazıka. Moskova-Leningrad.
• Korkmaz, Z. (1995). Türk Dili Üzerine Araştırmalar. Cilt I. Ankara: TDK.
• Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: TDK.
• Oçerki Sravnitelnoy Morfologii Altayskih Yazıkov. (1978). Leningrad.
• Oyrotsko-Russkiy Slovar. (2005). (Baskakov N. Oçerk Grammatiki Oyrotskogo Yazıka), Gorno-Altaysk.
• Sravnitelno-İstoriçeskaya Grammatika Tyurkskih Yazıkov (1988). (Morfologiya). Moskva.
• Tsintsius V., Letyagina N. (1978). K İstorii Mnojestvennosti v Altayskih Yazıkah, Leningrad.
• Erişim adresi: https://www.twirpx.com/file/3194593/