Altai alphabet with cyrillic graphics

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 287 - 294, 20.12.2024

Dilber Camali

https://doi.org/10.30563/turklad.1548048

Öz

During the Tsarist Russia and later during the Soviet era, the Altai Turks also had difficulty with the alphabet process, like other Turkic peoples. Tsarist Russia used these alphabets, called the "missionary alphabet" in Turkology, to bring the Turkic peoples under its rule and assimilate them as it wished. The Altai alphabet with Cyrillic graphics was one of them. Of course, this alphabet had negative and positive sides. Although the adoption of these alphabets accelerated the literacy process among the Altai Turks, the repeated changes of the alphabet by the commission caused contradictions. The article analyzes the adoption process of the Cyrillic Altai alphabet and the negative and positive sides of this alphabet. The spelling of the Altaic language has been in use since the 19th century. In Siberia, unlike many living peoples, writing in the Altai language began in the 40s of the 19th century appeared and a certain part of the literature written in this script was formed.The writing of the Altai language was compiled by representatives of the Altai spiritual mission. When designing the Altai alphabet, representatives of the Altai spiritual mission they had one main goal in mind. This was to convert the Altaic Turks.

Anahtar Kelimeler

Altai language, Cyrillic script, alphabet, sound, letter

Proje Numarası

1

KİRİL QRAFİKALI ALTAY ƏLİFBASI

Öz

Altay türklərinin də Çar Rusiyası dövründə və daha sonra Sovetlər dönəmində əlifba prosesi digər türk xalqları kimi çətinliklə keçmişdir. Türkologiyada “missioner əlifbası” adlandırılan bu əlifbalardan Çar Rusiyası türk xalqlarını öz hakimiyyəti altına almaq və onları istədiyi kimi assimlyasiya etmək üçün istifadə edirdi. Kiril qrafikalı Altay əlifbası da bunlardan biri idi. Təbii ki, bu əlifbanın mənfi və müsbət tərəfləri var idi. Bu əlifbaların qəbul edilməsi Altay türkləri arasında savadlanma prosesini sürətləndirsə də, əlifbanın komisiya tərəfindən dəfələrlə dəyişdirilməsi ziddiyyətliliyə səbəb olurdu. Üstəlik əlifbadakı bəzi qrafik işarələr Altay dilinin səs sistemini əks etdirmirdi. Məqalədə kiril qrafikalı Altay əlifbasının qəbul edilmə prsosesi və bu əlifbanın mənfi və müsbət tərəfləri təhlil edilmişdir.

Anahtar Kelimeler

Altay Dili, Kiril Qrafika, Əlifba, Səs, Hərf

Etik Beyan

var

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

1

Teşekkür

Önceden derin teşekkürler

Kaynakça

• Çaabıçak, Baldarqa Elektron-onlayn Jurnal. (2021) Erişim tarihi: (2024, 1 Eylül). Erişim adresi: https://altaitil.ru/chaabyychak/
• Güner, D.F. (2022). Altay Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Müasir Altay Əlifbası. (2024, 4 Eylül). Erişim adresi: https://altaitil.ru/docs/alfavit-sovremennogo-altajskogo-yazyka
• Oirot-rus Lüğəti (1947). N. A. Baskakov. Moskva: Dövlət Xarici və Milli Lüğətlər Nəşriyyatı.
• Tadıkin, V.N. (1973). Altay Dilinin Orfoqrafiyası, SSRİ Türk Ədəbi Dillərinin Orfoqrafiyaları. Moskva: Nauka.
• Tıbıkova, A. (1972). Altay Dilinin Əlifbasının Təkmilləşdirilməsi və Birləşdirilməsi Haqqında. SSRİ Türk Dillərinin Əlifbalarının Təkmilləşdirilməsi Məsələləri, Moskova: Nauka, s. 41-48.
• Tokmaşev, D.M. (2016). İz İstorii Literalizaçii Teleüteçskovo Yazıka. Vestniok Baçkırdskovo Universiteta, s. 21-35.