AZERBAYCAN TÜRKÇESİNDE FİİLLERİN İSTEME GÖRE İNCELENMESİ

Yıl 2018, , 73 - 87, 30.12.2018

Elif Koç

https://doi.org/10.1501/Trkol_0000000306

Öz

Eylemin merkez konumda olduğu istem dilbilgisine göre, fiil nicelik (sayı) ve nitelik (canlı-cansız, hal) olarak isim gerektirir. Bu isimlerin hepsi istem olarak nitelendirilir. Bu açıdan Azerbaycan Türkçesinde fiilin gerektirdiği istemlerin sayısı kadar aldıkları her hal ekleri de önem taşır. Esasen her bir fiilin istem sayısı sınırlıdır. Ancak her bir fiilin istemi konuşur tarafından kullanılmasa bile bir gereklilik mevcuttur ve bu kullanılmayan istemlere de istem boşluğu denir. Azerbaycan Türkçesinde Türkiye Türkçesinde olduğu gibi istem mevzusu sadece sözde kalmış ve herhangi bir kategoriye yerleştirilmemiştir. Bu çalışmada Azerbaycan Türkçesi edebî dilinde kullanılıp Türkiye Türkçesi edebî dilinde kullanılmayan danış-, gayıt-, səlbələ-, başa düş-, danla-, darıx, qışqır-, döz- fiillerinin isteme göre çekimleri tetkik edilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan Türkçesi, İstem, Tematik Tasnif, Fiil

Kaynakça

• AYDIN ÖZKAN, Işıl (2017), Türkçede İstemi Artıran Biçimbilgisel Kategoriler, The Journal Academic Social Science Studies.
• BANGUOĞLU, Tahsin (2015), Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• ÇİÇEKLİ, Hanife (2013), Azerbaycan Türkçesinde Fiillerin İstemi, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
• DARANCIK, Yasemin (2017), Dilbilgisinde Yönetim, Birleşim Değeri ve Bağımsallık, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 118-122.
• DOĞAN, Nuh (2016), İstem Sözlükleri ve Türkçe, The Journal Academic Social Science Studies.
• ERDEM, Melek (2004), Türkmen Türkçesinde Mental Fiillerin "İstem"e Göre Anlam Değişmeleri, V. Uluslararası Türk Dil Kurultayı, Ankara, 940-948.
• ERDEM, Melek (2006), Metaphorization of the Meterial Process During the Mental Process in the Turkish Dialects of the Oghuz Group. Ankara : Central Asiatic Journal.
• ERDEM, Melek (2006), Türkmen Türkçesi Hareket Fiillerinin ''İstem''e Göre Anlam Değişmeleri, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 39-40.
• ERDEM, Melek. (2009), Modern Oğuz Türkçesi Söz Varlığı, Ankara: Grafiker Yayınları.
• HALLİDAY, M. A. (1990), An İntroduction to Functional Grammar. London, New York, Melbourne, Auckland. İLERİ, Esin (1997), Türkçedeki Fiillerin Birleşim Değeri. VIII. Uluslararası Türk Dilbilimi Konferansı Bildirileri, Ankara, 157-165.