Orhon Yazıtlarında birleşik sözcükler

Yıl 2018, Cilt: 22 Sayı: 1, 42 - 50, 01.04.2018

Yasemin Çürük

https://doi.org/10.1501/Trkol_0000000292

Öz

Birleştirme yöntemi, Türkçede en çok kullanılan yöntemlerden biridir. Sadece Türkiye Türkçesinde değil, Eski Türkçede de birleştirme yönteminden yararlanılmıştır. Bu çalışmada, Orhon Yazıtları’nda yer alan birleşik sözcükler incelenmiştir. Birleşik sözcükler öncelikle yapısal açıdan ele alınmıştır. Birleşikleri oluşturan bileşenlerin kök, türemiş ya da birleşik yapıda olup olmadığı tespit edilmiştir. Aynı zamanda sınıflandırılmaya çalışılmıştır. Buna göre birleşik sözcükler tümleyen, niteleyici ve sıralı birleşik olarak üç gruba ayrılmıştır. Ayrıca birleşik sözcükler iç merkezli ya da dış merkezli olmaları bakımından da değerlendirilmiştir. Son olarak birleşik sözcükler anlamsal açıdan incelenmiştir. Birleşik sözcükleri oluşturan bileşenlerin anlamsal açıdan nasıl değişimlere uğradıkları tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

-

COMPOUND WORDS IN ORKHON SCRIPT

Öz

Compounding is one of the most used methods for word-formation in Turkish. Not only for Modern Turkish, it has also benefited from compounding method in the Old Turkic. For this reason, in this study, compound words in Orkhon Scriptsare examined. Compound words have been examined constructionally. It has been determined whether the components forming the associations are in the root, derived or compound structure. The compound words were tried to be classified at the same time. Accordingly, compound words are divided into three groups as suburdinative, attributive and coordinative. In addition, compound words have also been assessed for being endocentric or exocentric. Finally, compound words have been studied semantically. It has been determined how the components forming compound words undergo changes in terms of semantics

Anahtar Kelimeler

Compound Word, Word-formation, Old Turkic, Semantic, Morphology

Kaynakça

• AĞAKAY, M. A. (1943). Türkçe Felsefe Terimlerinin Dil Bakımından Açıklanması Dolayısıyla Bazı Kelime Yapı Yolları. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• BAUER, L. (2004). A Glossary of Morphology. Edinburg: Edinburgh University Press. BENCZES, R. (2006). Creative Compounding in English. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
• ÇÜRÜK, Yasemin (2017). Türkçede Birleşik Sözcükler: İsimler. Basılmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı (Yeni Türk Dili Bilim Dalı).
• ERASLAN, Kemal (2012). Eski Uygur Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ERGİN, M. (2002). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• GABAIN, A. Von (2000). Eski Türkçenin Grameri. 3. Baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• GANİYEV, F. (2010). Tatarcada Birleşik Kelime Teşekkülü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• GEORGE LAKOFF, M. J. (2015). Metaforlar. Hayat, Anlam ve Dil. İstanbul: İthaki Yayınları.
• KÖVECSES, Z. (2010). Metaphor. Oxford: Oxford University Press.
• LIEBER, R. (2010). Introducing Morphology. Cambridge: Cambridge University Press.
• ÖLMEZ, Mehmet (2010). “Eski Uygur ve Çin Kaynakları Işığında Orhon Yazıtlarında Geçen Yer ve Kişi Adları”. Orhan Yazıtlarının Bulunuşundan 120 Yıl Sonra Türklük Bilimi ve 21. Yüzyıl konulu 3. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu, 2010, 629-640.
• http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20DILI/mehmet_olmez_ orhon_kisi_adlari.pdf (16.04.2018).
• ÖZEL, S. (1977). Türkiye Türkçesinde Sözcük Türetme ve Birleştirme. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• PLAG, I. (2011). Word-Formation in English. Cambridge: Cambridge University Press.
• SARI, İsa (2016). Türkiye Türkçesindeki Birleşik Sözcüklerin Merkezlilik Odağında Sınıflandırılması. Dil Araştırmaları, Bahar 2016/18: 199-217
• SCALISE ve BISOTTO (2011). The Classification of Compounds. The Oxford Handbook of Compounding (s. 34-53). Oxford: Oxford University Press.
• TEKİN, Talat (2016). Orhon Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=d090154 (16 Nisan 2018).