Yalancı kelimesiyle oluşturulan birleşik terimler üzerine

Yıl 2014, Cilt: 21 Sayı: 1, 131 - 160, 01.04.2014

Şermin Kalafat

https://doi.org/10.1501/Trkol_0000000282

Öz

Dil devrimiyle birlikte yabancı terimlere Türkçe karşılıklar bulmak amacıyla çalışmalara başlanmıştır. Zaman içerisinde var olan bilim dallarının hızla gelişmesi, yeni bilim ve sanat dallarının ortaya çıkışı, bilimsel karmaşık dilin (jargon) oluşturulması için daha sistemli bir çalışmayı zorunlu kılmıştır. Bunun sonucunda yapılan çalışmalarla pek çok bilim ve sanat terimi türetilmiştir. Terim türetme, dilin kök ve ekleriyle yeni sözcükler meydana getirilerek yapılabileceği gibi, iki ayrı söz birleştirilerek, birleşik sözcük oluşturulmasıyla da yapılabilir.Latince “sahte, yalan, sözde, takma, uydurma” gibi anlamlara gelen ve bilim dilinde sıklıkla kullanılan “pseudo” ön ekinin karşılığı olarak, Türkçede yalancı kelimesi kullanılmaya başlanmıştır. Birleşik terim oluşturan yalancı kelimesinin (tıp, astronomi, matematik, arkeoloji, mimarlık, güzel sanatlar gibi) pek çok bilim ve sanat dalında fazlaca kullanıldığı görülmüştür. Buna rağmen terimin, bilim ve sanat dallarının terim sözlüklerinde sınırlı bir biçimde yer aldığı tespit edilmiştir. Ayrıca terimin yalancı kelimesinin kavram alanına bağlı olarak yanlış kullanıldığı örneklere rastlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Türkçe, bilim dili, yalancı, terim bilimi

ON THE COMPOUND TERMS CREATED WITH THE PSEUDO WORD

Öz

By the revaluation in language, the studies have begun for the sake of finding correct responses in Turkish language for the foreign terms. Over time, the rapid development of the existing branches of science, the emergence of new forms of art necessitated a more systematic study for scientific complex language. As a consequence, many terms in science and art have been originated. Deriving a term can be done by bringing in new words by using roots and suffixes, and also it can be achieved by combining two separate case generating a compound word.As the response for the prefix called pseudo whose meaning ise fake, lie or nominal in Latin language, the word called liar have been used in Turkish language. The word , “liar”, have been found practical in many of the branches of science such as medicine, astronomy, mathematics, archeology, architecture, fine arts, etc. However, it has been identified limited on the term dictionaries of science and art. It has also seen examples where the term is used incorrectly.At this study, in terms of the richness and strength of Turkish language, various conclusions have been reached by considering the word liar

Anahtar Kelimeler

Turkish, scientific language, pseudo, terminology

Kaynakça

• Akalın, Şükrü H. (2003), “Türkçenin Teknik Terim Zenginliği”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, C.LXXXVI, S. 624, s. 767-778.
• Ayvaşık, N. Belgin, Nurhan Menli Er, Şennur Tutarel Kışlak ve Adnan Erkuş (2000), Psikoloji Terimleri Sözlüğü, İngilizce-Türkçe, Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Başkan, Özcan (2006), Dilde Yaratıcılık, İstanbul: Multilingual Yayınları, s. 79-91.
• Dilaçar, Agop (1957), “Terim Nedir?”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Ocak, C. VI, S. 64, s. 207-210. Dirilbilim Terimleri Sözlüğü (1948), http://www.tdkterim.gov.tr/?kategori=terimler_listeli&kisaltma=DIR&sozl=Di rilbilim%20(Biyoloji)%20Terimleri İstanbul: TDK Yayınları.
• Edebiyat ve Söz Sanatı Terimleri Sözlüğü (1948), İstanbul: TDK Yayınları. http://www.tdkterim.gov.tr/?kategori=terimler_listeli&kisaltma=SOZ&sozl=E debiyat%20ve%20S%F6z%20Sanat%FD%20Terimleri%20S%F6zl%FC%F0 %FC
• Enç, Mithat (1974), Ruhbilim Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları. http://www.tdkterim.gov.tr/?kategori=terimler_listeli&kisaltma=RUH&sozl=R uhbilim%20Terimleri%20S%F6zl%FC%F0%FC
• Erdoğdu, Ahmet (1972), Ceza Yargılama Yöntemi Yasası Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları. http://www.tdkterim.gov.tr/?kategori=terimler_ listeli&kisaltma=CZA&sozl=Ceza%20Yarg%FDlama%20Y%F6ntemi%20Ya sas%FD%20Terimleri%20S%F6zl%FC%F0%FC
• Hatipoğlu, Vecihe (1972), Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları. http://www.tdkterim.gov.tr/?kategori=terimler_listeli&kisaltma=DLB&sozl=D ilbilgisi%20Terimleri%20S%F6zl%FC%F0%FC
• Karaman, B. İlkay (2009), “Terim Oluşturma Yöntemleri”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, C. II, s. 45-59.
• Karol, S., Z. Suludere ve C. Ayvalı (1998), Biyoloji Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK kisaltma=BIY&sozl=Biyoloji%20Terimleri%20S%F6zl%FC%F0%FC
• Karol, Sevinç (1963), Zooloji Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları. http://www.tdkterim.gov.tr/?kategori=terimler_listeli&kisaltma=ZLJ&sozl=Zo oloji%20Terimleri%20S%F6zl%FC%F0%FC
• Korkmaz, Zeynep (2010), Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları, 4. Baskı.
• Matematik Terimleri Sözlüğü, (Haz. H. Hacısalihoğlu…[ve diğ.], (2000), Ankara: TDK Yayınları, (739. Türkiye Türkçesi Sözlükleri Projesi Terim Sözlükleri Dizisi : 2). http://www.tdkterim.gov.tr/?kategori=terimler_listeli&kisaltma= MAZ&sozl= Matematik%20Terimleri%20S%F6zl%FC%F0%FC
• Pamir, H. Nafiz ve Önder Öztunalı (1971), Yerbilim Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
• Sağlam, M. Yaşar (2007), “Türkçe’deki Terim Sorunsalı”, Türkbilig, 2007/14, s. 168-176.
• Şahin, Hatice (2006), “Terimlerin Genel Dile Yansımasına Dair Gözlemler”, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 20, s. 123- 129.
• Turani, Adnan (1968), Güzel Sanatlar Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları. (http://www.tdkterim.gov.tr/?kategori=terimler_listeli&kisaltma=GSN&sozl= G%FCzel%20Sanatlar%20Terimleri%20S%F6zl%FC%F0%FC).
• Türkay, Kaya (1980), Uygulayım Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları, 2. Basım. (http://www.tdkterim.gov.tr/?kategori=terimler_listeli&kisaltma=UYG&sozl= Uygulay%FDm%20Terimleri%20S%F6zl%FC%F0%FC).
• Türkçe Sözlük (2011), Haz.: Şükrü Halûk Akalın…[ve diğ.], Ankara: TDK Yayınları.
• Üçok, Necip (2004 [1947]), Genel Dilbilim (Lengüistik), İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Vardar, Berke (1988), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Ankara: ABC Kitabevi.
• Yanar, M. Turan (1970), Asalakbilim Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları. (http://www.tdkterim.gov.tr/?kategori=terimler_listeli&kisaltma=ASL&sozl=A salakbilim%20Terimleri%20S%F6zl%FC%F0%FC).
• Zülfikar, Hamza (1991), Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları, Ankara: TDK Yayınları. Diğer E-Sözlükler
• Bitkibilim Terimleri Sözlüğü (1948), Ankara: TDK Yayınları. (http://www. tdkterim.gov.tr/?kategori=terimler_listeli&kisaltma=BOT&sozl=Bitkibilim%2 0Terimleri%20(Botanik)).
• İlaç ve Eczacılık Terimleri Karşılıklar Kılavuzu, TDK tarafından hazırlanmaktadır. (http://www.tdkterim.gov.tr/?kategori=terimler_listeli&kisaltma=IET&sozl=% DDla%E7%20ve%20Eczac%FDl%FDk%20Terimleri%20K%FDlavuzu).
• Kimya Terimleri Sözlüğü (II) TDK tarafından hazırlanmaktadır. (http://www. tdkterim.gov.tr/?kisaltma=KTS&kategori=terimler_listeli&sozl=Kimya+Terim leri+S%F6zl%FC%F0%FC&konts=5040).
• Su Ürünleri Terimleri Sözlüğü, TDK tarafından hazırlanmaktadır. (http://www. tdkterim.gov.tr/?kategori=terimler_listeli&kisaltma=STS&sozl=Su%20%DCr %FCnleri%20Terimleri%20S%F6zl%FC%F0%FC).
• Veteriner Hekimliği Terimleri Sözlüğü, TDK tarafından hazırlanmaktadır. (http://www.tdkterim.gov.tr/?kategori=terimler_listeli&kisaltma=VHT&sozl= Veteriner%20Hekimli%F0i%20Terimleri%20S%F6zl%FC%F0%FC).http://en. wikipedia.org/wiki/Pseudo- e.t. 21.07.2011.