Bugün hava nasıl olacak? Halk bilgisine dayalı takvim ve hava tahmini: “Kazak Türkçesi örneğinde”

Yıl 2013, Cilt: 20 Sayı: 2, 1 - 30, 01.08.2013

Nergis Biray.

https://doi.org/10.1501/Trkol_0000000255

Cited By: 1

Öz

İnsanoğlunun hayatını sürdürmesi için, tabiatla mücadele etmesi veya onun durumuna göre kendini koruması, önceden tedbir alması kaçınılmaz bir gerçek olmuştur. Konar-göçer hayat tarzında yaşayan Türk toplulukları, asırlarca gözlemledikleri tabiat değişikliklerine farklı isimler vererek yaşadıkları bölgelere göre bir bakıma takvimler oluşturmuşlardır. Asırlar boyunca tabiatla iç içe yaşayan Türkler, hayvanlara, bitkilere, gökyüzündeki ve topraktaki değişikliklere bakarak havanın nasıl olacağını tahmin etmeyi öğrenmişlerdir. Bu tecrübe ve gözlemlerden günümüze kadar ulaşan söz varlığı da halk takvimleri kadar ilgi çekicidir. Konunun oldukça geniş boyutlu olması yazıda sadece Kazak Türklerinin kullandıkları bu tür bir takvimi ve söz varlığını tanıtmaktan daha fazlasına imkân vermemektedir

Anahtar Kelimeler

halk hava tahminleri, hava tahmini ile ilgili takvim, söz varlığı, Kazak Türkleri

WHAT WILL THE WEATHER BE LIKE TODAY? Calendar and Weather Forecasts is Based On Informations is Public: “Examples Of Kazakh Turkish”

Öz

Turks, living with nature for centuries, have learned to forecast weather by examining changes in plant, sky and soil. It is an inevitable fact for mankind to take some precautions beforehand in order to survive, struggle and adapt to the nature. Turkish communities who have preferred to live unsettled for centuries created different types of calendars specific to their regions by naming natural changes that they had observed. In addition to calendars, vocabularies reaching today are as attractive as public calendars that had been revealed based on previous experiences and observations. As this field has many dimensions, we primarily focus on Kazakh calendars and identification of related vocabularies. Basically, in this research, we try to present public calendars, vocabularies, expressions and proverbs that Kazakh Turks have put forward by observing their nature

Anahtar Kelimeler

public weather forecast, calendar related to weather forecast, vocabulary, Kazakh Turks

Kaynakça

• Äbutälip, Orınğazı, “Ürkerli aydıñ bäri qıs” http://anatili.kz/?p=27961 (12.12.2014).
• Äbutälip, O. M., “Amal atavlarındağı etnomädeniy mändilikter” http://turkacadem.kz/kz/vp.php?idd=146, (9.12.2014).
• Aqselev, Seydimbek (1997). Qazaq Älemi – Etno-mädeni payımdav: oquv quralı, Sanat, Almatı, s.237-241.
• Demirkaya, Hilmi (2013). “Antalya’da Geleneksel Hava Durumu Tahmini Yöntemleri”, Millî Folklor, Yıl 25, Sayı:98, s. 174–186.
• Isqaqov, M. (2009). Halıq kalendarı, Jazuvşı, Almatı.
• Qazaq Dästürli Mädeniyetiniñ Entsiklopediyalıq Sözdigi (2002). Qurastırğan: A. Quralulı, Almatı. (QDMES)
• Qazaq Maqal-Mätelderi (2003). Qurastırğan: J. Malaysarin, Almatı. (QM)
• Qazaq Maqal-Mätelderi - Xalıq Danalığı (2012). Almatı. (QMM)
• Qazaq Maqal-Mätelderiniñ Altın Kitabı (2014). Qurastırğan: Järdem Keykin, Almatı. (AK)
• Qazaqstan Respublikası Mädeniyet Ministrligi Til Komiteti, Qazaqstan Respublikası Bilim Jäne Ğılım Ministrligi Ğılım Komiteti, A. Baytursınulı Atındağı Til Bilimi İnstitutı (2011). Qazaq Ädebiy Tiliniñ Sözdigi, On bes tomdıq, Almatı.
• Qazaqtıñ Maqal-Mätelderi (2002). Qurastırğan: Smayılova A.T., Almatı.
• Kenjeahmetulı, Seyit (2013). “Ava rayın boljav”, Qazaqtıñ Salt-Dästürleri men Ädet-Ğurıptarı, Atamura, Almatı, s. 31 – 39.
• Nedelcheva, Anely; Yunus Doğan (2011). “Usage of plants for weather and climate forecasting in Bulgarian folk traditions”, Indian Journal of Tradition Knowledge, Vol. 10 (1), January, pp. 91 – 95.
• Oğuz, M. Öcal (2007). “Folklor ve Kültürel Mekân”, Millî Folklor, 76 (Kış): 30 – 32.
• Sätimbekov, Rısbay, “Añ atarın durıs jazıp jürmiz be?” (http://alashainasy.kz/society 63743/:) (06.12.2014).
• Väliyev, N. (1991). Ay attarı asılımız Kün qayıruv, Almatı. Yıldırım, Dursun (1998). “Sözlü Kültür ve Folklor Kavramı Üzerine Düşünceler”, Türk Bitiği, Akçağ Yayınları, Ankara, s.37-42.
• Zeyneş İsmail, Muhittin Gümüş (1995). Kazak Atasözleri, Engin, Ankara. (KA)