İlk dönem Türkçeleştirme çalışmalarında (1932-1950) öyküntü yöntemi (calque) ve örnekleri

Yıl 2013, Cilt: 20 Sayı: 2, 111 - 134, 01.08.2013

Hülya Uysal

https://doi.org/10.1501/Trkol_0000000261

Cited By: 1

Öz

Terimler, akademik çalışmalarda üretilen yeni bilgilerin bütün araştırmacılar tarafından aynı biçimde algılanabilmesini sağlayan bilimsel araçlardır. Anlatılmak istenen bilginin doğru bir biçimde dile getirilmesinde, sonraki çalışmalarda başvurulabilecek güvenilir bilgilerin aktarılmasında terimlerin rolü büyüktür. Toplumsal ilişkiler çerçevesinde beliren dilsel etkileşim sonucu Türkçenin tarihsel dönemlerinde Doğu ve Batı dillerinden Türkçeye pek çok yabancı terim girmiştir. Söz konusu terimlerin Türkçeleştirilmesi amacıyla bilim insanları tarafından birtakım çalışmalar ortaya konulmuş; Türkçeleştirilme sürecinde çeşitli yöntemlere başvurulmuştur

Anahtar Kelimeler

terim, terim sözlükleri, Türkçedeki yabancı terimler, yabancı terimlerin Türkçeleştirilmesi, öyküntü (calque)

THE METHOD OF CALQUE AND THE EXAMPLES IN FIRST PERIOD STUDIES FOR TRANSLATING INTO TURKISH

Öz

Terms are the scientific instruments providing new information to be comprehended by all researchers in a similar way in academic studies. Terms have a great role in expressing the information correctly, conveying the reliable information to be used in further studies. As a result of linguistic interaction emerged depending on social relations, many foreign terms have entered into Turkish from Eastern and Western languages. In order to translate these foreign terms to Turkish, scientists have done some studies and used different methods. This study is about calque, which is one of the methods often used for translating foreign terms into Turkish. Calque terms have been scanned from 8 glossaries (Bitkibilim Terimleri (Botanik) (1948), Dilbilim Terimleri Sözlüğü (1949), Dirilbilim (Biyoloji) Terimleri (1948), Edebiyat ve Söz Sanatı Terimleri Sözlüğü (1948), Felsefe ve Gramer Terimleri (1942), Tarım Terimleri I (1949), Teknik Terimler I (1949), Türe Terimleri (1948)) published in the first period of studies for translating foreign terms into Turkish. Moreover these calque terms have been divided into two categories: semi-Turkish terms and completely Turkish terms. Besides, calque terms have been analised constructionally and examined to which type these calque terms belong

Anahtar Kelimeler

term, glossaries, foreign terms in Turkish, to translate foreign terms into Turkish, calque

Kaynakça

• Aksan, Doğan (1961), “Anlam Alışverişi Olayları ve Türkçe”, TDAYB, Ankara: TDK Yay., s. 207-273.
• Aksan, Doğan (2004), Türkçenin Sözvarlığı, 3. Basım, Ankara: Engin Yay.
• Arsal, Sadri Maksudi (1930), Türk Dili İçin, Ankara: Türk Ocakları İlim ve Sanat Heyeti Neşriyatı, Milli Seri, S. 1.
• Ayverdi, İlhan (2010), Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı.
• Clauson, Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth Century Turkish, Oxford At The Clarendon Press.
• Crystal, David (2008), A Dictionary of Linguistics and Phonetics, 6th Edition, Blackwell Publishing.
• Çotuksöken, Yusuf (1991), Türkçede Ekler-Kökler-Gövdeler, Genişletilmiş 2. Baskı, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Gülensoy, Tuncer (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, Ankara: TDK Yay.
• Günay, Doğan (2007), Sözcükbilime Giriş, İstanbul: Multilingual Yay.
• İmer, Kâmile (1998), Türkiye’de Dil Planlaması: Türk Dil Devrimi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• İmer, Kâmile ve diğerleri (2011), Dilbilim Sözlüğü, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Karaağaç, Günay (2013), Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yay.
• Sarı, Mustafa (2008), Türkçenin Batı Dilleriyle İlişkisi, Ankara: TDK Yay.
• Sayılı, Aydın (1994), “Bilim ve Öğretim Dili Olarak Türkçe”, Bilim Kültür ve Öğretim Dili Olarak Türkçe, 2. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sezgin, Fatih (2002), “Türkçede Batı Kaynaklı Kelimelerin Yoğunluğu ve Yabancılaşma Sebepleri”, Türkler, C: 18, Ankara: Yeni Türkiye Yay., s. 80- 101.
• Vardar, Berke (2002), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilingual.
• Uysal, Hülya (2013), Yabancı Terimleri Türkçeleştirmede Uygulanan Yöntem ve İlkeler (1932-1950 Arası), Ankara Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Zülfikar, Hamza (1991), Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları, Ankara: TDK Yay. (http://www.cnrtl.fr/etymologie/alcoolique).
• Bitkibilim Terimleri (Botanik) (1948), İstanbul: İbrahim Horoz Basımevi.
• Dilbilim Terimleri Sözlüğü (1949), Ankara: Güney Matbaacılık ve Gazetecilik T. A. O.
• Dirilbilim (Biyoloji) Terimleri (1948), İstanbul: İbrahim Horoz Basımevi.
• Edebiyat ve Söz Sanatı Terimleri Sözlüğü (1948), İstanbul: Arı Matbaası.
• Felsefe ve Gramer Terimleri (1942), İstanbul: Cumhuriyet Basımevi.
• Tarım Terimleri I (1949), İstanbul: İbrahim Horoz Basımevi.
• Teknik Terimler I (1949), Ankara: Doğuş Matbaası.
• Türe Terimleri (1948), İstanbul: İbrahim Horoz Basımevi.