Etimoloji önerileri: eser, yelek

Yıl 2012, Cilt: 19 Sayı: 1, 91 - 102, 01.04.2012

Hatice Şirin User

https://doi.org/10.1501/Trkol_0000000237

Cited By: 1

Öz

Bu yazıda kökenbilgisi açısından bugüne dek incelenmemiş iki sözcüğün (eser “delilik”; yelek “kolsuz bir üst giyimi”) etimolojik açıklaması yapılacaktır. Türkçe kökenli olduğunu düşündüğümüz eser “delilik” sözcüğünün Arapça esr “yapıt, iz” ile ilişkili olamayacağı, Türkçe esfiilinden türediği tarihsel ve modern verilerin yardımıyla kanıtlanmaya çalışılmıştır. Yelek sözcüğünün ise yel “rüzgar” veya yal “yele” ile bağlantısı müzakere edilmiş; Avrupa dillerine geçiş süresi incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Kökenbilgisi, eser “delilik”, yelek “yelek”

ETYMOLOGICAL SUGGESTIONS: eser, yelek

Öz

Two Turkish words (eser “epilepsia” yelek “waistcoat”, which have not been studied so far, will be explained in terms of etymology in this article. It is argued that eser “epilepsia” can not be related with the Arabic Word esr “work; efficiency”, but can be explained with the Turkic verb es“to blow” by means of historical and modern written documents. It is also discussed in this paper that the word yelek “waistcoat” is, whether related to yel “wind” or yal “mane” and investigated the transition process of the the word yelek to the European languages

Anahtar Kelimeler

Turkish etymology, eser “epilepsia”, yelek “waistcoat”

Kaynakça

• Abuşka Lugati (Haz. Besim Atalay), Ankara 1970: TDK Yayınları.
• AHMET VEFİK PAŞA, Lehce-i Osmânî, (Hzl. Recep Toparlı) Ankara 2002: TDK Yayınları.
• ARAT, R. R. (1979), Yusuf Has Hâcib. Kutadgu Bilig. I. Metin, Ankara: TTK Yayınları.
• ARAT, R. R. (1979), Kutadgu Bilig. III. İndeks (İndeksi Neşre Hazırlayanlar: K. ERASLAN-O. F. SERTKAYA-N. YÜCE), İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Azerbaycan tilinin izahlı lügeti, 4 t., Bakı-Elm 1987.
• Başkurt Télénéñ Hüzlégé (1993), (Red. Agişev, İ.M.-Bişiyev, E.F.-Zeynullina, G.D vd.), Meskev.
• BULUÇ, S. (1971), “Şamanizm”, İslam Ansiklopedisi, c. 11, İstanbul 1971, 310- 335.
• CLAUSON, Sir G. (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford.
• DANKOFF, R. (1975), “KāšŞarī on the Beliefs and Superstitions of the Turks”, Journal of the American Oriental Society, Vol. 95, No. 1, (Jan. - Mar., 1975), 68-80.
• Derleme Sözlüğü, X. cilt, TDK Yay., Ankara 1978.
• Divanü Lûgat-it-Türk I-IV (1998-1999), (Çeviren: B. ATALAY), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• DOBRODOMOV, İ. G. (1970), “K istorii kul’turnıh terminov tyurkskogo proishojdeniya”, Sovetskaya Tyurkologiya, No. 3, 67-70.
• DOERFER, G. (1963-1975), Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
• ERDAL, M. (1991), Old Turkic Word Formation, A Functional Approach to the Lexicon, Vol. I-II, Wiesbaden: Harrassowitz.
• ERDAL, M. (2004), A Grammar Of Old Turkic, Leiden: Brill Academic Publishers.
• GÖKBEL, A. (1998), Anadolu Varsaklarında İnanç ve Adetler, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• GATENBY, E.V. (1954), “Material for a Study of Turkish Words in English”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt XII, Sayı 3- 4, (Eylül-Aralık 1954), Ankara 85-144.
• HARVEY, G.-WALLIS, Robert J. (2007), Historical Dictionary of Shamanism, Historical Dictionaries of Religions, Philosophies, and Movements, No. 77, The Scarecrow Press: Maryland, Toronto, Plymouth.
• İBRAHİM CUDİ EFENDİ, Lügat-ı Cudi (Haz. İ. PARLATIR, B. TEZCAN AKSU, N. TUFAR), Ankara 2006: TDK Yayınları.
• KARAAĞAÇ, G. (2008), Türkçe Verintiler Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
• KARAAĞAÇ, G. (2002), “Türkçe Çoban Dili mi Çiftçi Dili mi?”: Dil, Tarih ve İnsan, Ankara, 149-192.
• Kazak tiliniñ tüsindirme sözdigi, 10 t., Almatı 1974-1986.
• KEMİK, F. (2008), “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’ndeki Halk Etimolojisi Örnekleri Üzerine”, Uluslararası Evliya Çelebi ve Seyahatname Sempozyumu 3-5 Nisan 2008, http://www.academia.edu/226011/Evliya_Celebi_Seyahatnamesindeki_Halk_E timolojisi_Ornekleri_Uzerine) Türk Edebiyatı Merkezi. (url:
• Kırgız tilinin tüşündürmö sözdügü (red. E. Abduldayev-D. İsayev), Frunze 1969.
• KORKMAZ, Z. (1995), “Halk Etimolojisi ve Folklor”, Türk Dili ÜzerineAraştırmalar, TDK Yayınları: Ankara, 274-281.
• LITTRÉ, É. M. P. (1960), Dictionnaire De La Langue Française, Tome 4, Gallimard Hachette.
• LYVET, C. (2010), “Les épisodes de course et de captivité barbaresques dans le roman espagnol du premier tiers du XVIIe siècle : un tableau synoptique”, La guerre de course en récits (XVIe-XVIIIes). Terrains, corpus, séries, (url: http://www.oroc-crlc.paris-sorbonne.fr/index.php/visiteur/Projet- CORSO/Ressources/La-guerre-de-course-en-recits.
• MENİNSKİ F. M., (2000), Thesaurus Linguarum Orientalium, Turcicae, Arabicae, Persicae İstanbul:Simurg. (Yay. S. STACHOWSKİ-M. ÖLMEZ),
• MUALLİM NACİ, Lugat-i Naci, (Haz. A. KARTAL), Ankara 2009: TDK Yayınları.
• NOVAKOVSKY, S. (1924), “Arctic or Siberian Hysteria as a Reflex of the Geographic Environment”, Ecology, Vol. 5, No. 2, Apr., 1924, 113-127.
• ÖLMEZ, M. (1991), “Ana Altayca Sözbaşı *d-”, Türk Dilleri Araştırmaları, 167- 190.
• Özbek tilinig izahlı lugatı, II tom (red. Z.M. MARUFOV), Moskva 1981.
• POPPE, N. (1960), Vergleichende Grammatik der altaischen Sprachen, Teil 1, Vergleichende Lautlehre, Wiesbaden: Harrasowitz
• RAMSTEDT, G.J. (1935), Kalmückisches Wörterbuch, Helsinki.
• RÄSÄNEN, M. (1969), Versuch eines Etymologischen Wörterbuchs der türksprachen, Helsinki.
• REDHOUSE, Sir J. (1880), Redhouse’s Turkish Dictionary, English and Turkish and Turkish and English, London.
• REDHOUSE, Sir J. (1890), Turkish and English Lexicon. New Edition, Constantinople.
• ROBERT, P. (1971), Dictionnaire alphabétique et analogique de la langue française, Tome 3, Paris.
• RÓNA-TAS, A. -BERTA, Á. (2011), West Old Turkic: Turkic Loanwords in Hungarian, Wiesbaden: Harrassowitz.
• SEVORTYAN, E. V. red. (1989), Etimologiçeskiy slovar tyurkskih yazıkov. Obşçetyurkskie i mejtyurkskie osnovı na bukvı “C”, “J” “Y”, Moskva: “Nauka”.
• STACHOWSKI, M. (2011), Etimoloji, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• ŞEMSETTİN SAMİ, Kamus-ı Turki, (Haz. P. YAVUZARSLAN), Ankara 2010: TDK Yayınları.
• ŞEYHÜLİSLAM MEHMED ESAD EFENDİ, Lehcetü'l-Lügat (Haz. Ahmet KIRKKILIÇ), Ankara 1999: TDK Yayınları.
• TENİŞEV, E. R. (1997), Sravnitel’no-istoriçeskaya grammatika tyurkskih yazıkov- Leksika, Moskva-Nauka.
• The Oxford English Dictionary, Volume V, H-K, Oxford 1933: Clarendon Press.
• THÉVENOT, J. de (1664), Relation d'un voyage fait au Levant, Paris (url: http://books.google.com.tr/books/about/Relation_d_un_voyage_fait_au_Levant .html?id=HSqefSc9V9QC&redir_esc=y).
• TIETZE, A. (2002), Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati, İstanbul-Wien: Simurg Yayınları.
• YEGOROV, V. G. (1964), Etimologiçeskiy slovar’ çuvaşskogo yazıka, Çeboksarı. http://www.cnrtl.fr/definition/gilet.