TÜRKÇEDE BAZI KİŞİ ADLARINDA ARGOLAŞMA, KAVRAMLAŞMA ve TEMSİL

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 2, 312 - 333, 12.11.2019

Murat Özşahin

Öz

Kişi adları, temel anlamından hareketle
kişilere, yer yer başka canlılara ad olarak verilen ve artık temel anlamıyla
ilgisi hissedilmeyen donuklaşmış sözlerdir. Kullanımda bir kimsenin adını
teşkil eden sözün temel anlamı zihnimizde canlanmamaktadır. Ancak, kişi
adlarının sosyal, kültürel değerler ve bireysel ülküler üzerinden belirli anlamlar
taşıyan sözlerden oluştuğu ise değişmez bir gerçektir. Argolaşma ise, bir sözün
genel dildeki anlamından çıkarak bir zümre içerisinde yeni bir anlamla
kullanılmasıdır. Özellikle örtmece, tabu sözleri teşkil ederler. Bazen zümreler
tarafından kişi adlarının da argolaştırıldığı ve yeni anlamlar kazandırıldığı
anlaşılmaktadır. Kimi zaman ise kişi adlarının belirli bir zümrenin kullandığı
örtmece bir anlamı karşılamadığı, genel dilde kullanılan genel bir anlamı
karşıladığı görülmektedir. Bu tür kullanımlar, kişi adlarının argolaşması
şeklinde kabul edilmemelidir. Genel kavramları ifade eden kişi adlarını
argolaşmış olarak değil, kavramlaşmış olarak kabul etmemiz gerekmektedir. Örneğin;
Mehmet sözü, bir kişi ismi olarak
kullanılırken “Türk askeri, Türk Ordusunun bir üyesi” anlamında da görülür.
Genel dilde Mehmetçik biçiminde
kavramlaşmıştır. Kavramlaşmış kişi adları için ayrı bir değerlendirme yapılmış
ve buna dair örnekler çalışma içerisinde sunulmuştur. Ayrıca bu çalışma
içerisinde argo sözlüklerde de yer alan bu kişi adlarının kavram alanı,
kökenleri, cinsiyet yükleri, temsilleri gibi çeşitli konularda tasnifleri
yapılmış ve Türkçenin argo sözlüğüne güncel katkılar sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Antroponim, eponim, kişi adları, argo, argolaşma, Türkçe

Kaynakça

• AKAR, Ali (2014). “Türk Sözlükbiliminde Tanımsız Bir Alan: Sövgü Sözleri”. Dil Araştırmaları, 14: 27-33.AKTUNÇ, Hulki (2008). Büyük Argo Sözlüğü –Tanıklarıyla-. İstanbul: Yapı Kredi Yay.BAYKURT, Fakir (1971). Onuncu Köy. İstanbul: Remzi Kitabevi.ÇİFÇİ Musa (2006). “Argonun Niteliği ve Argoya Bakış Açımız”. Ege Üniversitesi Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi Cilt VI/2: 297-301.DEVELLİOĞLU, Ferit (1980). Türk Argosu. Ankara: Aydın Kitabevi.ERGENE, Oğuz (2011) “Argo Söz Varlığında Özel Adların Kullanım Biçimleri”. I. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Bilgi Şöleni (Ankara, 20-21 Kasım 2008). Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.: 543-556.ERSOYLU, Halil (2010). Türk Argosu Üzerinde İncelemeler. İstanbul: Ötüken Yay.KARAAĞAÇ, Günay (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.KORKMAZ, Zeynep (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.KURDADZE, Ramaz (2010) “Slang in The Context of Georgian-Russian Linguistic Relations”. Spekali Electronic Bilingual Scholarly Peer-Rewieved Journal Spekali of The Faculty of Humanities at Ivane Javakhishvili Tbilisi State University 2: http://www.spekali.tsu.ge/index.php/en/article/magazinHeadlines/2MERRIAM-WEBSTER, “Eponym”, https://www.merriam-webster.com/dictionary-eponym#learn-more, (ET: 08.04.2019)PSEUNOVA, Bela Halidovna (2011). Problemı Klassifikatsii Antroponimov-Slengizmov (na materiali sloverey). Moskva: İYaz Ran.www.ilig-ran.ru/library/sborniki/for_lang/2011_03____________ (2011) “Antroponim kak otrajenie natsionalno-kulturnoy spetsifiki yazıkovogo soznaniya nositelya slenga”. Vestnik Adıgeyskogo gosudarstvennogo universiteta 2: Filologiya i iskusstvovedenie.TAHİR, Kemal (1970). Yediçınar Yaylası. Ankara: Bilgi Yay. (1974) Namusçular. Ankara: Bilgi Yay. (1996) Karılar Koğuşu. İstanbul: Tekin Yay. (1999) Köyün Kamburu. İstanbul: Adam Yay.TURAN, Fikret (2007). “Onaltıncı Yüzyıl Osmanlıcasında Argo: Niksârîzâde ve Entelektüel Hayatın Eleştirisi “Nefsü’l-Emr-nâme” İsimli Eseri”. IV. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Çeşme, İzmir, 24-29 Eylül 2000, IV. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.: 1825-1834.TÜRKALİ, Vedat (2000). Tek Kişilik Ölüm. İstanbul: Gendaş Kültür.ULUDAĞ SÖZLÜK, “Meriç Olmak” https://www.uludagsozluk.com/k/meri%C3%A7-olmak/ (ET: 21.02.2019)YELİSTRATOV Vladimir Stanislavoviç, “Slovar Russkogo Argo Materialı 1980-1990”. http://gramota.ru/slovari/argo/ (ET: 22.01.2019)WEXLER, Paul (2006). Jewish and Non-Jewish Creators of “Jewish” Languages with special Attention to Judaized Arabic, Chinese, German, Greek, Persian, Portuguese, Slavic (Modern Hebrew/Yiddish), Spanish and Karaite, and Semitic Hebrew/Ladino. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.