ROMANLARDA ÖTEKİLEŞTİRİLEN KİMLİK: DIŞ TÜRKLER

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 1, 8 - 28, 03.07.2020

İbrahim Biricik

Öz

İnsan,
yapısı itibariyle psikolojik ve fizyolojik derinliğe sahip bir varlıktır. Bu
özelliğinden dolayı duygu ve düşünce dünyası zengin olan insan; sanatsal
faaliyetlerin ve temel disiplinlerin merkezindedir. İnsanın duygu ve
düşüncelerini, dilin bütün imkânlarından yararlanarak estetik ve etkili biçimde
anlatma sanatı olan edebiyat ve bilhassa roman; insanla ve insanın içinde
bulunduğu sosyal dünyayla ilgilenir.

                  

Öteki olgusu ise, bireyin “ben”lik/kimlik yapılanmasıyla ilgili
psikolojik bir durumdur. Çünkü her benlik, etkilendiği bir başka benliğe göre
kendi kimliğini yapılandırır. Toplumların ise tarihi süreçte oluşturdukları
milli kimliklerini, “öteki” olarak görülen kimlikler şekillendirir. Mesela,
Türk’e göre Meksikalı bir diğeri/başkasıyken; Yunan “öteki”dir. Ulus
kimliğin inşâsında oluşturulan “biz” bilinci, ötekinin varlığı ile kuvvet
bulur. Bu kuvvetin önüne geçilmezlik, sosyolojik ve tarihsel platformda
ötekinin mağduriyetini barındırır. Bu mağduriyetler; sistematik asimile
faaliyetleri, kültürel dez-entegrasyon ve sosyal dışlamalar ile derinleşir.
Meydana gelen trajik durumlar ise romanın özündeki çatışma unsurunu
barındırdığından tematik izleklerle romanlara konu olur.

 

“Öteki”
imajına odaklanarak ele alınan romanlardan Sevinç Çokum’un Hilal Görününce’sinde ve Cengiz Dağcı’nın Benim Gibi Biri’sinde Kırım Türklerinin; Alev Alatlı’nın Yaseminler Tüter mi, Hâlâ?’sında Kıbrıs
Türklerinin; Cengiz Aytmatov’un Beyaz
Gemi’sinde Kırgız Türklerinin kendi öz yurtlarında asimile faaliyetleri ve
ötekilikleri dikkati çeker. Fakir Baykurt’un Yüksek Fırınları’nda ise ekonomik menşeli olup Almanya’ya göç eden
Türklerin kültürel dez-entegrasyonuna vurgu yapılır.

 

Beş romanda
da ortak olan “Dış Türkler”in öteki görülme trajedisidir. Nitekim roman
kahramanlarından ikisi ötekileştirmenin şiddeti ile öldürülürken; biri sürgüne
gönderilir; biri intihar eder; diğeri ise asimile olur. İncelenen bu romanlar,
19. Ve 20. yüzyılda Türk dünyasının sosyolo-politik panoramasını da gözler
önüne serer.  

Anahtar Kelimeler

Roman, öteki, Dış Türkler, kimlik, toplum

Kaynakça

• AKAR, Yeliz, (2011), “Fakir Baykurt’un Romanlarında Yabancılaşma ve Aidiyet Sorunu”, Turkish Studies İnternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 6/3, Summer.ALATLI, Alev, (2009) Yaseminler Tüter mi, Hâlâ?,İstanbul: Everest Yay. ARIKAN, Gülten, (2003),”Avrupa-Türkiye İlişkileri ve Değişen “Öteki” Tanımları”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Dergisi, C.20, S.2, s.61-71. AŞKAROĞLU, Vedi, (2016), Trajik ve Modern/Triolojik Bir Çözümleme Ankara: Kültür Ajans Yay.ATAŞ, Halil, (2014), Tanpınar’ın Ders Notları. İstanbul: Dergâh Yay.AYTAV, Erkam, Tufan,(2011), Türkiye’de Öteki Olmak. İstanbul: Mavi Ufuklar Yay.AYTMATOV, Cengiz, (2008),Beyaz Gemi. İstanbul: Ufuk Yay.BAYKURT, Fakir, (2008), Yüksek Fırınlar. İstanbul: Literatür Yay.ÇETİŞLİ, İsmail,(2008), Edebiyat Sanatı ve Bilimi. Ankara: Akçağ Yay.ÇOKUM, Sevinç, (1985) Hilal Görününce. İstanbul: Cönk Yay.ÇOKUM, Sevinç, (2004), “Sevinç Çokum’la Söyleşi: Yazmak İnsanın Kendisi ile Savaşıdır”, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, sayı 51, Ankara, Mayıs.DAĞCI, Cengiz, (2005), Benim Gibi Biri. İstanbul: Ötüken Yay.DAVUTOĞLU, Ahmet,(1996), “Medeniyetlerin ben-idraki”, Divan Dergisi, S.1, s. 1-45.DAYI, Hüseyin, (2008), Türkler ve Ötekileştirdiklerimiz. İstanbul:Timaş Yay., DERVİŞOĞLU, Efnan ,(2014), “Yitirilmiş Toprakların İçimizdeki İzi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 7 Sayı: 35 Volume: 7 Issue: 35HABERMAS, Jurgen,(2013), Ötekiyle Olmak, Ötekiyle Yaşamak. İstanbul:YKY, (Çev.:İlknur Aka)HUNTİNGTON, Samuel, P., (2007), “Medeniyetler Çatışması mı?, Doğu -Batı Düşünce Dergisi- Medeniyetler Çatışması”, S. 41, s. 83-108, Ankara.KANTARCIOĞLU,Sevim,(2008),Yakınçağ Tarihimizde Roman. İstanbul:Paradigma Yay.KAPLAN, Mehmet ,(1990), Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Dergâh Yay.KARADUMAN,Sibel,(2010), “Modernizmden Postmodernizme Kimliğin Yapısal Dönüşümü”, Journal of Yaşar University 17(5).KEYMAN, Fuat., Mutman, M. & Yeğenoğlu, M. ,(1996), Oryantalizm, Hegemonya ve Kültürel Fark. İstanbul:İletişim Yay.KOCAKAPLAN, İsa, (1989), “Sevinç Çokum İle Dış Türkler Üzerine Sohbet”, Türk Edebiyatı, S. 189.KOCAKAPLAN, İsa, (2010), Kırım’ın Ebedi Sesi Cengiz Dağcı. İstanbul:Türk Edebiyatı Vakfı Yay.KOLCU, A.İhsan., (2002), Bozkırdaki Bilge Cengiz Aytmatov. Ankara: Akçağ Yay.KORKMAZ, Ramazan, (2016), Aytmatov Anlatılarında Ötekileşme Sorunu ve Dönüş İzlekleri. İstanbul:Kesit Yay.MİLLAS, Herkül,(2000), Türk Romanı ve Öteki/ Ulusal Kimlikte Yunan İmajı. İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yay.MORKOÇ, Ayvaz, (2015), “Fakir Baykurt’un Duisburg Üçlemesi’nde Almanya’daki Göçmen Türkler’in Karşılaştığı Sorunlar”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt :13 Sayı :1ÖZDEMİR, Hakkı,(2011), İkiz Hayaletler/Roman ve Şürekâsı. İstanbul: Dergâh Yay.PARLA, Jale., (2013), Donkişot’tan Bugüne Roman. İstanbul:İletişim Yay.SABATOS Charles, D., (2014), Mit ve Tarih Arasında: Orta Avrupa Edebiyat Tarihinde Türk İmgesi, (Çeviren: Oğuz Cebeci). İstanbul: Bilim-Kültür-Sanat Yay.SOLAK, Caner, (2013), “Ahmet Midhat’ın Çingene Adlı Romanında Ötekine Duyulan Arzu Üzerine Bir İnceleme”, Yeni Türk Edebiyatı Dergisi, S.8, s. 33-56, İstanbul.SUBAŞI, Necdet, (1999), “Öteki’nin İnsan Hakları”, İslamiyat Dergisi, C. 2, S.2, s.85-96.ŞAHİN, Seval, (2011),”Edebiyatta Öteki ve Sevinç Çokum Örneği-Bizim Diyar, Hilal Görününce”, Ağustos Başağı ve Çırpıntılar Romanlarında Öteki, Türkiyat Araştırmaları Dergisi.ŞENGÜL, Abdullah, (2007), “Edebiyatta Ötekilik Meselesi ve Türk Edebiyatında Öteki”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, S.15, s. 97-116.TİMUR, Taner, (2002), Osmanlı-Türk Romanında Tarih, Toplum ve Kimlik. Ankara: İmge Kitabevi.Türkçe Altın Sözlük, (1999), İstanbul.Türkçe Sözlük, (2005), Ankara.YALÇIN, Cemal, (2004), Göç Sosyolojisi. Ankara: Anı Yayınları,.YILMAZ, Hakan, (2006), Tarih Boyunca İhtilaller ve Darbeler. İstanbul:Timaş Yay.