TÜRK VE DÜNYA DİLLERİNDEKİ ÇEVİRİ FAALİYETLERİNDEN HAREKETLE GELECEĞİN İNŞASI İÇİN TÜRKÇE ÇEVİRİLERİN ÖNEMİ

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 1, 86 - 103, 03.07.2020

Fatih Kurtulmuş

Öz

    Çeviri faaliyetleri medeniyetlerin oluşmasında ve gelişmesinde, kültürlerarası karşılıklı etkileşimde kuşkusuz büyük önem taşımaktadır. Bilimsel ilerlemeler açısından bakıldığında tarihte pek çok millet bu faaliyetler sayesinde kendi ana dillerinde düşünsel üretim yaparak büyük gelişmeler göstermiştir. 

            Bu makalede tarihsel süreç içerisinde, Antik Yunan dillerinden Arapçaya, daha sonra Arapçadan Latinceye vb. gibi çeviriler hakkında kısa bilgi verilecektir. Ardından Türk Dili tarihinde yapılan çevirilerden bahsedilecektir (Budist Uygur metinlerinin çevirilerinden Cumhuriyet döneminde açılan çeviri bürosuna kadar). Sonrasında çeviri faaliyetlerinin mantıksal arka planı çerçevesinde karşılaştırması yapılıp tartışılacaktır.

            Türk Dili’nin ve Türkiye'nin geleceğinin inşası için çevirilerin ne kadar önemli olduğu vurgulanmaya çalışılacaktır.

NOT: Bu makale 2015 yılında Kazakistan'da Ahmet Yesevi Üniversitesi tarafından düzenlenen VI. Uluslararası Türkoloji Kongresi'nde bildiri olarak sunulmuş olup daha sonra genişletilerek güncel halini almıştır. Herhangi bir yerde yayınlanmamıştır. Bildiri tam metin kitapçığı basılmamıştır. 

Anahtar Kelimeler

Türkçe çeviriler, Çeviri hareketleri, Çeviri çalışmaları, Ana dil meselesi, Gelecek inşası

Kaynakça

• AKARSU, Bedia (1998). Wilhelm von Humboldt'da Dil-Kültür Bağlantısı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.AKSOY, Berrin; ALTAY, Ayfer (2003). "Cumhuriyet Döneminde Tercümenin Kültürel Gelişmedeki Yeri". Dil, Kültür ve Çağdaşlaşma. (ed): Bahaeddin Yediyıldız, Ankara: H.Ü. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ens. Yay. , s. 165-170.BALCI, Sezai (2006). Osmanlı Devletı̇’nde Tercümanlık ve Bab-ı Alı̇ Tercüme Odası, Ankara Üni. SBE. Doktora tezi.BERK, Özlem (2009), "Batılılaşma ve Çeviri". Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık. C.3, İstanbul: İletişim yay. s. 511-520BIÇAK, Ayhan (2009), Türk Düşüncesi I - Kökenler. İstanbul: Dergah Yay. BİLİM, Cahit (1990). "Tercüme Odası". AÜ Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi: OTAM, sy. 1. Ankara 1990, s. 29-43BURKE, Peter; Hsia, R. Po-chia (2012). Erken Modern Avrupa’da Kültürel Çeviri. (çev: Ferit Burak Aydar), İstanbul: Türkiye İş bankası Kültür yay. ERUZ, Sakine Esen (2010). Çokkültürlülük ve Çeviri (Osmanlı Devleti'nde Çeviri Etkinliği ve Çevirmenler). İstanbul: Multilingual yay. FAZLIOĞLU, İhsan (2003). "Osmanlı Döneminde Fen Bilimlerindeki Türkçe Telif ve Tercüme Eserlerin Dil Bilincinin Oluşmasındaki Yeri ve Önemi". Dil, Kültür ve Çağdaşlaşma (ed): Bahaeddin Yediyıldız, Ankara: H.Ü. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ens. Yay. s. 153-164FAZLIOĞLU, İhsan (2013). "Kitabı Bırak, Okumaya Bak". Bizim Külliye, Üç Aylık Kültür ve Sanat Dergisi, Sayı 57, Elazığ 2013, s. 7-13GUTAS, Dmitri (2011). Yunanca Düşünce Arapça Kültür. (çev: Lütfü Şimşek), İstanbul: Kitap yayınevi.İSEN, Mustafa (2003). "Türkçenin Yazı Dili Oluşumunda Tercümenin Rolü". Dil, Kültür ve Çağdaşlaşma (ed): Bahaeddin Yediyıldız, Ankara: H.Ü. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ens. Yay. s. 137-152KARLIAĞA, Bekir (2003). "Batı Uygarlığının Oluşumunda Tercümenin Rolü". Dil, Kültür ve Çağdaşlaşma (ed): Bahaeddin Yediyıldız, Ankara: H.Ü. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ens. Yay. s. 115-136KAYAOĞLU, Taceddin (1998). Türkiye'de Tercüme Müesseseleri. İstanbul: Kitapevi yay. KORKMAZ, Ramazan (2013). Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı. İstanbul: Grafiker yay. KURULTAY, Turgay (1999) "Türkiye Cumhuriyeti’nde Çevirinin Ağır Yükü ve Türk Hümanizmi". İstanbul Üniversitesi, Alman Dili ve Edebiyatı Dergisi MACİT, Muhittin (2013). "Tercüme Hareketleri". İslam Ansiklopedisi, c.40, TDV yay. İstanbul, s. 498-504ÖLMEZ, Mehmet (2004). "Nesir, Türk Dünyası Ortak Edebiyatı" Türk Dünyası Edebiyatı Tarihi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi yay. No:287. SARITAŞ, Eyüp (2011). "Eski Uygur Türklerinde Çeviri Faaliyetleri". Doğu Araştırmaları, Doğu Dil, Edebiyat, Tarih, Sanat ve Kültür Araştırmaları Dergisi, Sayı 7, 2011/1.SEZGİN, Fuat (2008). İslam’da Bilim ve Teknik. İstanbul: İstanbul Büyükşehı̇r Belediyesi̇ Kültür A.Ş. Yay. SUÇİN, Mehmet Hakkı (2012). Dünden Bugüne Arapçaya Çevirinin Serüveni. Ankara: Kurgan Edebiyat yay. TANPINAR, Ahmet Hamdi (1998). "Tercüme Meselesi", Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Dergah yay. s.77-79TİMUR, Taner (1986) Osmanlı Kimliği. İstanbul: Hil yay.TOPDEMİR, Hüseyin Gazi (2014). Türk Düşünce Tarihi. Ankara: AKM yay. ÜLKEN, Hilmi Ziya (2011). Uyanış Devirlerinde Tercümenin Rolü. İstanbul: Türkiye İş bankası Kültür yay. WITTGENSTEIN, Ludwig (2010). Felsefi Soruşturmalar. (çev: Haluk Barışcan), İstanbul: Metis yay. YAVUZ, Kemal (2000). Aşık Paşa / Garib-nâme II. Ankara: TDK yay. YÜCEL, Faruk (2007). Tarihsel ve Kuramsal Açıdan Çeviri Edimi. Ankara: Dost Kitabevi. ZEYDAN, Corci (2015). İslam Uygarlıkları Tarihi II (çev: Nejdet Gök), İstanbul: İletişim yay.