CEM SULTAN’IN TÜRKÇE DİVANI’NDA BULUNMAYAN BAZI ŞİİRLERİ

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 2, 55 - 116, 13.12.2020

Giyasi Babaarslan

Öz

Fatih Sultan Mehmed’in en küçük oğlu olan Cem Sultan, Edirne’de doğmuş; iyi bir eğitim almış; ilmî, siyasi, askeri ve edebî yönden donanımlı bir şehzade olarak yetişmiştir. Babasının vefatından sonra ağabeyi II. Bâyezîd ile girdiği taht mücadelesi aleyhine sonuçlanınca vatanını terk ederek esaret hayatı yaşamaya mahkum olmuştur. Onun bu sıkıntılarına bir de evlat acısı eklenmiş, yaşadığı üzüntünün tezahürü olarak edebiyatımızda mersiye türünün en güzel örneklerinden birini kaleme almıştır. Yurdundan, ailesinden ve sevdiklerinden ayrılmak zorunda kalan Cem Sultan, gurbet, hasret, mihnet, hüzün gibi içinde bulunduğu ruh hâlini yansıtan temaları şiirlerinde samimi bir dille ifade etmiştir. Cem Sultan, yalnızca çalkantılı hayatı ve trajik hikâyesi ile değil aynı zamanda geride bıraktığı önemli eserleri ile de adından söz ettiren başarılı bir şairdir. Türkçe Divanı ile Selmân-ı Sâvecî’den babası adına tercüme ettiği Cemşîd ü Hurşîd mesnevisi, Cem Sultan’ın Türk edebiyatı tarihi için önem arz eden iki mühim eseri olarak zikredilebilir. Mesnevisi iki ayrı araştırmacı tarafından yayımlanmış, Türkçe Divanı ise biri vülgarize diğeri ilmî yayın olarak aynı araştırmacı tarafından iki kez neşredilmiştir.
Bu çalışmada Cem Sultan’ın Türkçe Divanı’nın tenkitli metin olarak hazırlanan neşrinde kullanılmayan bir nüshasından hareketle yeni şiirler gün yüzüne çıkarılacaktır. Bunun yanında nüshanın, neşirde bulunan şiirlerde yer almayan bazı beyitleri ihtiva etmesi dolayısıyla bu beyitler de metin kısmında verilecektir. Ayrıca Cem Sultan’ın şiirleri üzerine yapılacak çalışmalara katkı sağlaması düşüncesiyle neşirde yer almayıp Cemşîd ü Hurşîd mesnevisi ile nüshada müştereken bulunan şiirlerin dökümü de sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cem Sultan, Türkçe Divan, Cemşîd ü Hurşîd, nüsha, tenkitli metin

Kaynakça

• Aynur, Hatice (2000). “Cem Şairleri”. İlmî Araştırmalar, 9, s. 33-43.
• Canım, Rıdvan (e-makale), (2013). “Cem Sultan”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS), http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cem-sultan, (Erişim Tarihi: 26.08.2020).
• Diriöz, Meserret (2015). Pazarbaşı-zâde Osman Servet Dîvânı Tenkidli Basım. Patrol Matbaacılık, İstanbul.
• Ersoylu, İ. Halil (1981a). Cem Sultan’ın Türkçe Divan-ı. 3 Cilt, Tercüman Yayınları, İstanbul.
• Ersoylu, İ. Halil (1981b). “Fâl, Falnâme ve Fâl-ı Reyhân-ı Cem Sultân”. İslam Medeniyeti Mecmuası, V(2), s. 69-81.
• Ersoylu, İ. Halil (1989). Cem Sultan’ın Türkçe Divan’ı. TDK Yayınları, Ankara.
• Ertaylan, İsmail Hikmet (1951a). Falnâme. Sucuoğlu Matbaası, İstanbul.
• Ertaylan, İsmail Hikmet (1951b). Sultan Cem. Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Horata, Osman (2000). “Cem Şairleri: Bir Kader Birliğinin Anatomisi”. Bilig, 15, s. 91- 109.
• İnce, Adnan (2000). Cem Sultan Cemşîd ü Hurşîd. TDK Yayınları, Ankara.
• İpekten, Halûk (1996). Divan Edebiyatında Edebî Muhitler. MEB Yayınları, İstanbul.
• İpekten, Halûk (2010). Bâkî Hayatı Sanatı Eserleri. Akçağ Yayınları, Ankara.
• İsen, Mustafa (1997).”Cem Şairleri”, Ötelerden Bir Ses Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üerine Makaleler. Akçağ Yayınları, Ankara, s. 164-168.
• MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI (1947). İstanbul Kitaplıkları Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu I. Cilt XII-XVI. Asır. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Kalpaklı, Mehmet (1999). “Bahtsız Şehzâde’nin Bahtsız Divan’ı: Cem Sultan’ın Türkçe Divan’ı Neşri Üzerine Notlar”. Kebikeç, S. 7-8, s. 34.
• Karabıyık, Edibali (2018). “Cem Sultan’ın Muhiti ve Cem Şairleri”. Cem Sultan ve Dönemi, (Editörler: Bilal Kemikli-Olcay Kocatürk), Bursa: Osmangazi Belediyesi, s. 93-101.
• Kılıç, Filiz. (e-kitap), (2018). Âşık Çelebi Meşâ’irü’ş-şu’arâ. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59036,asik-celebi-mesairus-suarapdf.pdf?0, (Erişim Tarihi: 21.09.2020).
• Köksal, M. Fatih. (2012). “Metin Neşrinde Vezinle İlgili Problemler, Bazı Tespit ve Teklifler”. Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori, Kesit Yayınları, İstanbul, s. 63-81.
• Kut, Günay. (1993). “Cem Sultan”. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 7, s. 284-286.
• Okur-Meriç, Münevver. (1991). “Cem Sultan’ın Yeni Bulunan Fâl-ı Reyhân-ı Cem Sultan Adlı Eseri”. Tarih ve Toplum , XVI(96), s. 24-27.
• Okur Meriç, Münevver. (1997). Cem Sultan Cemşid ü Hurşid (İnceleme-Metin). Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara.
• Okur Meriç, Münevver. (2006). Sultan Cem Hayatı-Esareti-Edebî Kişiliği Eserleri-Şiirleri. Kişisel Yayın, Ankara.
• Okur Meriç, Münevver. (2010). “Meşâ’irü’ş-Şu’arâ’da Sultan Cem’le İlgili Yanlış Bilgiler”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 4, s. 59-66.
• Öztekin, Özge. (2010). Çelebizâde Âsım Divan, Ürün Yayınları, Ankara.
• Tokmak, A. Naci. (1976). Şerh-ı Hâl-i Sultan Cem ve Tashîh u Tahlîl-i Dîvân-ı Farisî-i Û. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Tahran.
• Yavuz, Kemal (2017). “Ferngistan’da Ağlayan Bir Şair: Ölümünün 515. Yılında Cem Sultan”. Bir Ömrün Yazıları-II, Nizamiye Akademi, İstanbul. Yıldırım, Yusuf (2018). “Cem Sultan’ın Hayatı”, Cem Sultan ve Dönemi. (Editörler: Bilal Kemikli-Olcay Kocatürk), Bursa Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa, s. 67.
• Yiğiterol, Ömer Faruk (2018). “Fâl-nâme-i Cem Sultan”. Cem Sultan ve Dönemi, (Editörler: Bilal Kemikli-Olcay Kocatürk), Osmangazi Belediyesi, Bursa, s. 197-203.