Doğu Türkçesinden Bir Dil Yadigârı: Velîd bin Saîd'in Vasiyet-nâme'si

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: 2, 207 - 255, 30.12.2021

Muhammet Raşit Öztürk

https://doi.org/10.53372/turkoloji.990317

Öz

Türk dilinin gelişim çizgisi içerisinde kendisine müstesna bir yer edinmiş olan Doğu Türkçesi, Orta Asya Türklüğünün 20. yüzyılın başına kadar kullandığı edebî yazı dilinin adıdır. Manzum ve mensur birçok eserin kaleme alındığı bu dönem, Türk dil tarihinin en verimli dönemlerinden biridir. Doğu Türkçesiyle kaleme alınmış eserlerden biri de günümüzde Kütahya Belediyesi Mustafa Hakkı Yeşil Kütüphanesi El Yazmaları bölümünde 24520 arşiv numarasıyla kayıtlı olan Velîd bin Saîd’in “Vasiyet-nâme” adlı eseridir. 1797 tarihinde kaleme alınan “Vasiyet-nâme”, Doğu Türkçesinin tipik özelliklerinin yanı sıra, Batı Türkçesi özelliklerini de bünyesinde barındırmaktadır. Eser, bilinen vasiyetnamelere birçok yönden benzemekle birlikte teçhiz ve tekfin konularında verdiği tafsilatlı bilgilerle dikkat çekmektedir. Bu yönüyle eser bir “teçhiz ve tekfin vasiyetnamesi” görünümündedir. Bu çalışmada Velîd bin Saîd’in “Vasiyet-nâme”sinin dil incelemesi, yazı çevirimi ve Türkiye Türkçesine aktarımı yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Doğu Türkçesi, İslami Orta Asya Türk edebî dili, vasiyetname, Velîd bin Saîd

Kaynakça

• Açıkel, Tekin (t.y.). İmam Birgivi Vasiyetnamesi’ne Ali Sadri Konevi Şerhi (Öykam Nüshası). İzmir: Ödemiş Belediyesi Yay.
• Argunşah, Mustafa (2017). Çağatay Türkçesi (4. bs.). İstanbul: Kesit Yay.
• Arı, Abdüsselam (2012). “Vasiyet”. TDV İslâm Ansiklopedisi (42. Cilt): 552-555.
• Ateş, Nilüfer ve Yediyıldız, Asım (2007). “Erzurumlu Kadızâde Efendi’nin Vasiyetnamesine Tahlili Bir Bakış”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 16/2: 309-326.
• Berbercan, Mehmet Turgut (2011). Çağatayca Gülistan Tercümesi (Gramer-Metin-Dizin) (Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Cebecioğlu, Ethem (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü (5. bs.). İstanbul: Ağaç Kitabevi Yay.
• Çatak, Âdem (2015). “Şihâbüddin Sühreverdî’nin Vasiyet-nâme Adlı Risalesi (Tercüme-Tahkik)”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 4/7: 256-276.
• Eckmann, Janos (2013). Çağatayca El Kitabı (5. bs.) (Çev. Günay Karaağaç). İstanbul: Kesit Yay.
• Ercilasun, Ahmet Bican (2009). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi (7. bs.). Ankara: Akçağ Yay.
• Ersoy, Ersen (2019). “Kütahya Belediyesi Mustafa Hakkı Yeşil Kütüphanesinde Bulunan El Yazmalarının Dökümü”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 22: 713-1034.
• Gülensoy, Tuncer (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü (1. Cilt) (2. bs.). Ankara: TDK Yay.
• Gümüş, Nevin (2009). “İsmâʿil Hakkı Bursevî’nin Vasiyet-nâme’si”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 9/1: 23-76.
• Güzel, Abdurrahman (2012). Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı El Kitabı (5. bs.). Ankara: Akçağ Yay.
• Kılınç, Aziz (2006). Türk Edebiyatında Vasiyetnâmeler. Ankara: Akçağ Yay.
• Köksal, Hasan (2000). “Türk Kültüründe Vasiyet Geleneği”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. 4: 289-299.
• Mete, Nevin (2014). “Kânûnî Sultan Süleyman’ın Şehzâde Mustafa’ya Yazdığı Vasiyet-nâme”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 52: 141-152.
• Öztürk, Murat (2013). “Klasik Türk Edebiyatında Babadan Oğula-Ebeveynden Çocuğa Nasihat Geleneği”. Akademik Bakış Dergisi. 39: 1-22.
• Tören, Hatice (2001). Alî Şîr Nevâyî - Sedd-i İskenderî (İnceleme-Metin). Ankara: TDK Yay.
• Yıldıran Sarıkaya, Meliha (2011). “Ahmed Sûzî’nin Vasiyetnâmesi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 15/2: 173-200.
• Zeynüddîn Ahmed (1975). Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi (8. Cilt) (Çev. Kâmil Miras). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.