A. ADNAN SAYGUN’UN KÖROĞLU OPERASI VE TÜRK MÜZİK TARİHİNDEKİ YERİ

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 1, 1 - 19, 14.11.2022

Güler Demirova Györffy , Derya Ağca

https://doi.org/10.53372/turkoloji.1050852

Öz

Bu makalenin gayesi, Türk Beşler’inden A. Adnan Saygun’un Köroğlu operasının (Op.52) Türk müzik tarihi içindeki yerini ve önemini araştırmaktır. Saygun’un Köroğlu operası bazı çalışmalarda incelenmiş ise de Türk ve Dünya müzik tarihindeki yerinin irdelenmesi ile müzikal analizi yeterince yapılmamıştır.
23 Mayıs 1973 tarihinde İstanbul’da prömiyeri gerçekleşen eser Saygun’un ustalık dönemi eserlerindendir. Türkiye’de ulusalcılık akımı ile yazılan ve Köroğlu kahramanlık destanını işleyen ilk operadır. Eser aynı zamanda Türkiye’de bestelenen ilk çağdaş milli operalar arasındandır.
Saygun bu eseri klasik dönem opera yazım tekniğinden uzak, XX. yüzyılda ortaya çıkan atonal müzik tarzında bestelemiştir. Operada uvertür, arya, ansambl gibi klasik müzik formları yoktur. Eserde romantik dönem, empresyonist akımın izleri vardır. Önceki müzik eserlerinde Türk müziğinin makamlarını kullanan Saygun, bu yaklaşımını Köroğlu epik operasında da sürdürmüştür.
Eser 23-25 Mayıs 1973 tarihlerinde iki kez sahnelenmiş ve büyük beğeni kazanmıştır. Kısa bir süre sonra yılın en iyi operası seçilmiştir. Buna karşın, opera Türkiye’de bir daha sahnelenmemiştir.
Bu makale, “Köroğlu” operasının bestecinin sanat hayatındaki yerini araştırmaktadır. XX. yüzyıl müzik akımlarıyla bestecinin operası arasındaki ilişkiye eğilmektedir. Epik operanın Türk ve Dünya müzik tarihindeki yerine ve önemine ışık tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler

opera, A. Adnan Saygun, Köroğlu Destanı, atonal müzik, partitür, makam.

Kaynakça

• 1. 16 Haziran 1973, “Cumhuriyet” gazetesi, (sayfa 5).
• 2. ALTAR, Cevat M. (1993). Opera Tarihi Cilt-4, İstanbul: Kültür Bakanlığı, Acar Matbaacılık.
• 3. ARACI, Emre (2001). Ahmed Adnan Saygun Doğu-Batı Arası Müzik Köprüsü, İstanbul: YKT,1532, Sanat-74.
• 4. BARAN, Güzide (2011). “Köroğlu Operasının Dramatik Yapısı”. https://web.archive.org/web/20150627032721/http://www.operaturkiye.com/wp1/index.php/yazilar/1-eser-analizleri/koroglu-operasinin-dramatik-yapisi.html/ Erişim: 28.08.2018.
• 5. ERDURAN, Leyla (1973). “Köroğlu Operası” Milliyet Magazine Sayı-71:16. 6. ERDURAN, Leyla 1973). “Ünlü Eserler İstanbul Festivalinde”. Milliyet Magazin, Sayı:71 6-9.
• 7. KARADAVUT, Zekeriya (2002). Köroğlu’nun Ortaya Çıkışı, Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları: 10 İlimi Eserler Dizisi: 2. 8. KÜÇÜK, Kemal (2007). Türk Müziğinin Kutup Yıldızı Adnan Saygun, İstanbul: Doğuş Yayıncılık.
• 9. MURATÇAY, Zekai (1974). "Yılın Sanatçısı Adnan Saygun”. Milliyet Sanat Dergisi Sayı:61.
• 10. ORAL, Zeynep (1973). “Adnan Saygun” .Milliyet Sanat Dergisi, Sayı-38 : 3-4.
• 11. REFİĞ, Halit (1991). “Saygun'un Müziğini Nasıl Tanımalı?” Milliyet Sanat Dergisi, Sayı:256/15:9-10.
• 12. RUSTEMZADE, Zaur “по мотивам великого стазания” из работ молдыковедов турциа” Türkçeye tercüme: “Büyük Durağanlığa Dayalı” Gençlerin Eserlerinden, Türkiye (121-124). Internet adresi: Erişim: 14.07.2021. 4Oz4UNioC94Q49wYCtF1ZBTuuzcgV3H8MHJSrh1g.pdf http://188.235.153.196:88/CGI/irbis64r_17/cgiirbis_64.exe
• 13. SADUN, Tanju (2012). Adnan Saygun’larda Çay Sohbetleri. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• 14. SAY, Ahmet (1997), Müzik Tarihi. Ankara:Adalet Matbaası. 15. SAYGUN Adnan, Köroğlu Müzik Notası El Yazması, Ankara: Bilkent Üniversitesi Adnan Saygun Merkezi.
• 16. SAYGUN, Adnan ve BATU, Selahaddin (1978). Köroğlu Libretto. İstanbul:Yenilik Basımevi.
• 17. TAHİTOV Kerim (2008). Üzeyir Hacıbeyli Ömür Salnamesi (1885-1948) Bibliyoqrafiya: Bakı, Şarq-Qarb.
• 18. YÖRE, Seyit (2011). “Çağdaş Müzik: “Bestecilik Ana Akımları, Teknikleri ve Başlıca Besteciler”, Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 20; Sayı 3, 2011, Sayfa:1–20.
• 19. Касимова С., Багиров (1986). Н. Азербайджанская советская музыкальная литература. Издательство Баку, "Маариф", / Kasimova S., Bagirov N. (1986) Azerbaycan Sovyet Müzik Edebiyatı. Bakü: “Maarif” Yayınevi,1986.
• 20. Келдыш Г.В. (1990). Музыкальный энциклопедический словарь. Издательство “Советская энциклопедия. Москва. / Keldysh G.V. (1990.) Müzikal Ansiklopedik Sözlük, Moskova: “Sovyet Ansiklopedisi” Yayınevi, 1990.