Duygusal ve Çoklu Zeka Ölçekleriyle Aslında Ne Ölçülüyor: Psikometrik Açıdan İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 39 Sayı: 93, 78 - 97, 24.06.2024

Adnan Erkuş , Özge (karabulut) Engin

https://doi.org/10.31828/turkpsikoloji.1411729

Öz

Bu araştırmanın amacı, varolan duygusal ve çoklu zekâ ölçeklerinin madde-tepki yapılarının
uygunsuzluğundan hareketle, bu ölçeklerin zekâdan çok kendini değerlendirmeyi ve
dolayısıyla benlik saygısını ölçtüğüne ilişkin kanıt toplamaktır. Bu amaçla; duygusal zekâ,
çoklu zekâ, benlik saygısı ölçekleri arasındaki ilişkiler ile faktör yapıları araştırılmıştır.
Araştırmanın verileri, 18 yaş üzeri 246 bireydenkartopu örnekleme yöntemi kullanılarak; yüz
yüze iletişim kurularak ya da COVID-19 pandemisi nedeniyle araştırmacıların tanıdıklarına
internet aracılığıyla ulaşması yoluyla toplanmıştır. Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA)
sonuçlarıduygusal zekâ, çoklu zekâlar, benlik saygısı ölçeklerinin alanyazında birden çok
faktörlü olarak ortaya konmasına rağmen, bu ölçeklerin baskın tek bir faktöreişaret ettiğini
ortaya koymuştur. Ölçeklerarası korelasyonlarpozitif ve yüksek olarak bulunmuş, hepsi sanki
tek bir ölçekmiş gibi tüm ölçeklerin toplandığı toplam puan ile bu ölçekler arasındaki
korelasyonların ise çok daha yüksek olduğu bulunmuştur. Tek faktörlü yapı, ikili-üçlü ve tüm
ölçek kombinasyonları Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) ile irdelenmiş; sonucunda tek
faktörlü yapının tüm kombinasyonlar için iyi ve kabul edilebilir uyum gösterdiği bulunmuştur.
Ek olarak, tek yönlü varyans analizi yoluyla, duygusal ve çoklu zekâ ölçeklerinden elde edilen
puanların kendinden hoşlanma düzeyi arttıkça artacağı ortaya konmuştur. Bu bulgulara
dayanarak, ölçeklerin madde-tepki biçimlerinin kendini değerlendirme şeklinde olmasından
dolayı, bu ölçeklerin aslında bireylerin kendilerini ‘beğenme’ (benlik saygısı) düzeylerini
ölçüldüğü sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Duygusal zeka, Çoklu zekalar, Benlik saygısı, Kendini değerlendirme, Ölçme, Psikometri

Kaynakça

• Aghaei, H., Behjat, F. ve Rostampour, M. (2014). Investigating the relationship between Iranian high school female students’ spiritual intelligence, language proficiency and self-esteem. International Journal of Language and Linguistics, 2(6-1), 19-2.
• Araz, A. ve Erkuş, A. (2014). Duygu dışavurum tarzlarının kavramsallaştırılması ve ölçümü: Bir envanter geliştirme çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 29(74), 50-61.
• Armstrong, T. (1994). Multiple intelligences in the classroom (3. Baskı). Alexandria, VA.
• Arthur, G. (1949). The Arthur adaptation of the Leiter International Performance Scale. Journal of Clinical Psychology, 5(4), 345-349.
• Austin, E. J., Saklofske, D. H., Huang, S. H. S. ve McKenney D. (2004). Measurement of trait emotional intelligence: testing and cross-validating a modified version of Schutte et al.'s (1998) measure. Personality and Individual Differences, 36, 555-562.
• Bar-On, R. (1997). BarOn emotional quotient inventory. Multi-health systems.
• Bar-On, R. (2004). The Bar-On Emotional Quotient Inventory (EQ-i): Rationale, description and summary of psychometric properties. G. Geher (Ed.), Measuring emotional intelligence: Common ground and controversy içinde (115–145). New York: Nova Science Publishers.
• Bay, S. G. ve Lim, K. M. (2006). Correlations of multiple intelligences and emotional intelligence: A closer analysis of theoretical assumptions. Korean Journal of Thinking and Problem Solving, 16(1), 53-64.
• Bellanca, J. (1997). Active Learning Handbook for Multiple Intelligence Classroom. Shoebox Curriculum. K-12.USA: IRI/Skylight Training and Publishing Inc.
• Bibi, S., Saqlain, S. ve Mussawar, B. (2016). Relationship between emotional intelligence and self esteem among Pakistani university students. Journal of Psychology & Psychotherapy, 6(4), 1-6.
• Boyatzis, R. E. ve Sala, F. (2004). Assessing emotional intelligence competencies. The Measurement of Emotional Intelligence, 147-180.
• Brackett, M. A., Rivers, S. E., Shiffman, S., Lerner, N. ve Salovey, P. (2006). Relating emotional abilities to social functioning: a comparison of self-report and performance measures of emotional intelligence. Journal of Personality and Social Psychology, 91(4), 780-795.
• Carroll, J. B. (1993). Human cognitive abilities: A survey of factor analytic studies. New York: Cambridge University Press.
• Ciarrochi, J. V., Chan, A. Y. ve Caputi, P. (2000). A critical evaluation of the emotional intelligence construct. Personality and Individual Differences, 28(3), 539-561.
• Ciarrochi, J., Chan, A. Y. ve Bajgar, J. (2001). Measuring emotional intelligence in adolescents. Personality and Individual Differences, 31(7), 1105-1119.
• Conry, R. ve Plant, W. T. (1965). WAIS and group test predictions of an academic success criterion: High school and college. Educational and Psychological Measurement, 25(2), 493-500.
• Çuhadaroğlu, F. (1986). Adolesanlarda benlik saygısı. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Daus, C. S. ve Ashkanasy, N. M. (2003). Will the real emotional intelligence please stand up. On Deconstructing The Emotional Intelligence “Debate.” The Industrial–Organizational Psychologist, 41(2), 69-72.
• Daus, C. S. ve Ashkanasy, N. M. (2005). The case for the ability‐based model of emotional intelligence in organizational behavior. Journal of Organizational Behavior, 26(4), 453-466.
• Davies, M., Stankov, L. ve Roberts, R. D. (1998). Emotional intelligence: In search of an elusive construct. Journal of Personality and Social Psychology, 75(4), 989-1015.
• Dufner, M., Denissen, J. J., Van Zalk, M., Matthes, B., Meeus, W. H., van Aken, M. A. ve Sedikides, C. (2012). Positive intelligence illusions: On the relation between intellectual self‐enhancement and psychological adjustment. Journal of Personality, 80(3), 537-572.
• Erkuş, A. (2019). Davranış Bilimleri İçin Bilimsel Araştırma Süreci (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık. Fletcher, J. M. ve Satz, P. (1984). Test-based versus teacher-based predictions of academic achievement: A three-year longitudinal follow-up. Journal of Pediatric Psychology, 9(2), 193-203.
• Gardner, H. (1983). Frames of mind: The theory of multiple intelligences. Twentieth Anniversary Edition.
• Gardner, H. (1998). A multiplicity of intelligences. Scientific American Presents Intelligence, 9, 18-23. Garnefski, N. ve Kraaij, V. (2006). Cognitive emotion regulation questionnaire–development of a short 18-item version (CERQ-short). Personality and Individual Differences, 41(6), 1045-1053.
• Gattiker, U. E. ve Larwood, L. (1988). Predictors for managers' career mobility, success, and satisfaction. Human Relations, 41(8), 569-591.
• Geher, G., Warner, R. M. ve Brown, A. S. (2001). Predictive validity of the emotional accuracy research scale. Intelligence, 29(5), 373-388.
• Ghiselli, E. E. ve Brown, C. W. (1948). The effectiveness of intelligence tests in the selection of workers. Journal of Applied Psychology, 32(6), 575-580.
• Gohm, C. L. (2004). Moving forward with emotional intelligence. Psychological Inquiry, 15(3), 222-227.
• Gohm, C. L., Corser, G. C. ve Dalsky, D. J. (2005). Emotional intelligence under stress: Useful, unnecessary, or irrelevant?.Personality and Individual Differences, 39(6), 1017-1028.
• Goleman, D. (1995). Emotional intelligence. New York: Bantam Books.
• Goleman, D. (2004). What makes a leader?. Harvard Business Review, 82(1), 82-91.
• Gross, J. J. ve John, O. P. (1995). Facets of emotional expressivity: Three self-report factors and their correlates. Personality and Individual Differences, 19(4), 555-568.
• Gullone, E. ve Taffe, J. (2012). The Emotion Regulation Questionnaire for Children and Adolescents (ERQ–CA): A psychometric evaluation. Psychological Assessment, 24(2), 409-417.
• Hattie, J. (1985). Methodology review: assessing unidimensionality of tests and items. Applied Psychological Measurement, 9(2), 139-164.
• Heberling, E. J. (1951). An inter-test study of the performance scale of the Wechsler intelligence scale for children and the Grace Arthur, a point scale of performance tests. Yayınlanmamış Doktora tezi, University of Wyoming, United States.
• Hofmann, S. G., Carpenter, J. K. ve Curtiss, J. (2016). Interpersonal emotion regulation questionnaire (IERQ): Scale development and psychometric characteristics. Cognitive Therapy and Research, 40(3), 341-356. Hooper, D., Coughlan, J. ve Mullen, M. (2008). Structural equation modelling: Guidelines for determining model fit. ElectronicJournal of Business Research Methods, 6(1), 53-60.
• Itzkovich, Y. ve Dolev, N. (2017). The relationships between emotional intelligence and perceptions of faculty incivility in higher education. Do men and women differ?. Current Psychology, 36(4), 905-918. Joint Committee on Standards (1999). Standards for educational and psychological testing. Washington, DC: American Educational Research Association.
• Judge, T. A., Cable, D. M., Boudreau, J. W. ve Bretz Jr, R. D. (1995). An empirical investigation of the predictors of executive career success. Personnel Psychology, 48(3), 485-519.
• King, L. A. ve Emmons, R. A. (1990). Conflict over emotional expression: Psychological and physical correlates. Journal of Personality and Social Psychology, 58(5), 864-877.
• Kong, F., Zhao, J. ve You, X. (2012). Emotional intelligence and life satisfaction in Chinese university students: The mediating role of self-esteem and social support. Personality and Individual Differences, 53(8), 1039-1043.
• Korkmaz, B. (2010). Ortaöğretim dokuzuncu sınıf biyoloji dersi canlıların çeşitliliği ve sınıflandırılması ünitesinin çoklu zekâ temelli işlenmesinin öğrenci başarısı üzerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Lam, L. T. ve Kirby, S. L. (2002). Is emotional intelligence an advantage? An exploration of the impact of emotional and general intelligence on individual performance. The Journal of Social Psychology, 142(1), 133-143.
• Landy, F. J. (2005). Some historical and scientific issues related to research on emotional intelligence. Journal of Organizational Behavior, 26(4), 411-424.
• Lane, R. D., Quinlan, D. M., Schwartz, G. E., Walker, P. A. ve Zeitlin, S. B. (1990). The levels of emotional awareness scale: A cognitive-developmental measure of emotion. Journal of Personality Assessment, 55(1-2), 124-134.
• Lecomte, T.,Corbiere M. ve Laisne F. (2006). Investigating self esteem in individuals with schizophrenia: Relevance of the Self-Esteem Rating Scale-Short Form. Psychiatry Research, 143(1), 99-108.
• Locke, E. A. (2005). Why emotional intelligence is an invalid concept. Journal of Organizational Behavior, 26(4), 425-431.
• Matsumoto, D., LeRoux, J., Wilson-Cohn, C., Raroque, J., Kooken, K., Ekman, P. ve Amo, L. (2000). A new test to measure emotion recognition ability: Matsumoto and Ekman's Japanese and Caucasian Brief Affect Recognition Test (JACBART). Journal of Nonverbal Behavior, 24(3), 179-209.
• Matthews, G., Roberts, R. D. ve Zeidner, M. (2004). Seven myths about emotional intelligence. Psychological Inquiry, 15(3), 179-196.
• Matthews, G., Zeidner, M. ve Roberts, R. D. (2007). Emotional intelligence: Consensus, controversies, and questions. G. Matthews, M. Zeidner ve R. D. Roberts (Eds.), Series in affective science. The science of emotional intelligence: Knowns and unknowns içinde (3–46). England: Oxford University Press.
• Mayer, J. D. ve Salovey, P. (1997). What is emotional intelligence. Emotional development and emotional intelligence: Educational Implications, 3, 528-549.
• Mayer, J. D., Caruso, D. R. ve Salovey, P. (1999). Emotional intelligence meets traditional standards for an intelligence. Intelligence, 27(4), 267-298.
• Mayer, J. D., DiPaolo, M. ve Salovey, P. (1990). Perceiving affective content in ambiguous visual stimuli: A component of emotional intelligence. Journal of Personality Assessment, 54(3-4), 772-781.
• Mayer, J. D., Salovey, P. ve Caruso, D. R. (2008). Emotional intelligence: New ability or eclectic traits?. American Psychologist, 63(6), 503-517.
• Mayer, J. D., Salovey, P., Caruso, D. R. ve Sitarenios, G. (2001). Emotional intelligence as a standard intelligence, Emotion, 1(3), 232-242.
• Mayer, J. D., Salovey, P., Caruso, D. R. ve Sitarenios, G. (2003). Measuring emotional intelligence with the MSCEIT V2. 0. Emotion, 3(1), 97-105.
• Mergler, A., Spencer, F. H. ve Patton, W. (2007). Relationships between personal responsibility, emotional intelligence, and self-esteem in adolescents and young adults. The Educational and Developmental Psychologist, 24(1), 5-18.
• Mesmer-Magnus, J., Viswesvaran, C., Deshpande, S. ve Joseph, J. (2006). Social desirability: The role of over-claiming, self-esteem, and emotional intelligence. Psychology Science, 48(3), 336-356.
• Mumcuoğlu, Ö. (2002). Bar-on duygusal zeka testinin Türkçe dilsel eş değerlik, güvenirlik ve geçerlik çalışması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Nehra, D. K., Sharma, V., Mushtaq, H., Sharma, N., Sharma, M. ve Nehra, S. (2012). Emotional intelligence and self esteem in cannabis abusers. Journal of The Indian Academy of Applied Psychology, 38(2), 385-393.
• Ng, T. W.,Eby, L. T., Sorensen, K. L. ve Feldman, D. C. (2005). Predictors of objective and subjective career success: A meta‐analysis. Personnel Psychology, 58(2), 367-408.
• Petrides, K. V. ve Furnham, A. (2001). Trait emotional intelligence: Psychometric investigation with reference to established trait taxonomies. European Journal of Personality, 15(6), 425-448.
• Petrides, K. V. ve Furnham, A. (2003). Trait emotional intelligence: Behavioural validation in two studies of emotion recognition and reactivity to mood induction. European Journal of Personality, 17(1), 39-57.
• Petrides, K. V. ve Furnham, A. (2006). The role of trait emotional intelligence in a gender‐specific model of organizational variables 1. Journal of Applied Social Psychology, 36(2), 552-569.
• Petrides, K. V., Pita, R. ve Kokkinaki, F. (2007). The location of trait emotional intelligence in personality factor space. British Journal of Psychology, 98(2), 273-289.
• Rabiee Nezhad, M. R., Kajbaf, M. A., Mazaheri, M. M., Talebi, H. ve Abedi, A. (2017). Developing an educational model of academic performance based on multiple intelligences by mediation of self-concept and self-esteem: A structural model. Knowledge and Research in Applied Psychology, 17(1), 4-15.
• Rode, J. C., Arthaud‐Day, M. L., Mooney, C. H., Near, J. P. ve Baldwin, T. T. (2008). Ability and personality predictors of salary, perceived job success, and perceived career success in the initial career stage. International Journal of Selection and Assessment, 16(3), 292-299.
• Roger, D. ve Najarian, B. (1989). The construction and validation of a new scale for measuring emotion control. Personality and Individual Differences, 10(8), 845-853.
• Rosenberg, M.J. (1965). Society and the adolescent self-image. Princeton, NJ: Princeton University Press.
• Saklofske, D. H., Austin, E. J. ve Minski, P. S. (2003). Factor structure and validity of a trait emotional intelligence measure. Personality and Individual Differences, 34(4), 707-721.
• Salovey, P. ve Mayer, J. D. (1990). Emotional intelligence. Imagination, Cognition and Personality, 9(3), 185-211.
• Schieman, S. (2000). Education and the activation, course, and management of anger. Journal of Health and Social Behavior, 41(1), 20-39.
• Schutte, N. S., Malouff, J. M., Hall, L. E., Haggerty, D. J., Cooper, J. T., Golden, C. J. ve Dornheim, L. (1998). Development and validation of a measure of emotional intelligence. Personality and Individual Differences, 25(2), 167-177.
• Sezgin, N., Baştuğ, G., Karaağaç, S. Y. ve Yılmaz, B. (2014). Wechsler yetişkinler için zekâ ölçeği gözden geçirilmiş formu (WAIS-R) Türkiye standardizasyonu: Ön çalışma. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 54(1), 451-480.
• Shields, A. ve Cicchetti, D. (1997). Emotion regulation among school-age children: The development and validation of a new criterion Q-sort scale. Developmental Psychology, 33(6), 906-916.
• Sillick, T. J. ve Schutte, N. S. (2006). Emotional intelligence and self esteem mediate between perceived early parental love and adult happiness. E-Journal of Applied Psychology, 2(2), 38-18.
• Silverstein, A. B. (1982). Two-and four-subtest short forms of the Wechsler adult intelligence scale-revised. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 50(3), 415-418.
• Spearman, C. (1927). The abilities of man (6. Baskı). New York: Macmillan.
• Sünbül, Ö ve Erkuş, A. (2013). Madde parametrelerininin değişmezliğinin çeşitli boyutluluk özelliği gösteren yapılarda madde tepki kuramına göre incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 378-398.
• Tajeddini, R. (2014). Emotional intelligence and self esteem among Indian and foreign students–A comparative study. International Journal of Humanities and Social Science Invention, 3, 16-25.
• Tajpreet, K. ve Maheshwari, S. K. (2015). Relationship of emotional intelligence with self-esteem among adolescents. Indian Journal of Psychiatric Nursing, 10(1), 18-23.
• Tatar, A., Tok, S. ve Saltukoğlu, G. (2011). Gözden geçirilmiş Schutte duygusal zekâ ölçeğinin Türkçe'ye uyarlanması ve Psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni-Bulletin of Clinical Psychopharmacology, 21(4), 325-338.
• Terman, L. M. (1916). The measurement of intelligence: An explanation of and a complete guide for the use of the Stanford revision and extension of the Binet-Simon intelligence scale. Boston: Houghton Mifflin.
• Tett, R. P., Fox, K. E. ve Wang, A. (2005). Development and validation of a self-report measure of emotional intelligence as a multidimensional trait domain. Personality and Social Psychology Bulletin, 31(7), 859-888.
• Tok, S. (2008). Performans sporcusu ve spor yapmayan üniversite öğrencilerinde duygusal zekâ ile kişilik özelliklerinin karşılaştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Tukuş, L. (2010). The self-esteem rating scale-short form (benlik saygısı değerlendirme ölçeği-kısa formu) Türkçe güvenirlik ve geçerlik çalışması. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Ana Bilim Dalı, Kocaeli.
• Ulaşan Özgüle, E. T. (2011). Mediating role of self-regulation between parenting, attachment, and adjustment in middle adolescence. Yayınlanmamış Doktora tezi, Middle East Technical University, Ankara.
• Uluç, S., Öktem, F., Erden, G., Gençöz, T. ve Sezgin, N. (2011). Wechsler çocuklar için zekâ ölçegi-IV: Klinik bağlamda zekânın değerlendirilmesinde Türkiye için yeni bir dönem. Turk Psikoloji Yazıları, 14(28), 49- 59. USA.
• Watkin, C. (2000). Developing emotional intelligence. International Journal of Selection and Assessment, 8(2), 89-92.
• Wechsler, D. (1939). The measurement of adult scale. United States: Williams & Wilkins.
• Wong, C. S. ve Law, K. S. (2002). The effects of leader and follower emotional intelligence on performance and attitude: An exploratory study. The Leadership Quarterly, 13(3), 243-274.
• Zeidner, M., Matthews, G. ve Roberts, R. D. (2004). Emotional intelligence in the workplace: A critical review. Applied Psychology, 53(3), 371-399.
• Zeidner, M., Roberts, R. D. ve Matthews, G. (2004). AUTHORS'RESPONSES: The Emotional Intelligence Bandwagon: Too Fast To Live, Too Young To Die?. Psychological Inquiry, 15(3), 239-248.