“Dayanışma Ezilenlerin İnceliğidir”: Etnik Kimlikle Özdeşimin ve Çatışma Söylemlerinin Farklı Gruplarla Dayanışmadaki Rolü

Yıl 2024, Cilt: 39 Sayı: Özel Sayı Kasım 2024, 61 - 82, 11.11.2024

Özden Melis Uluğ

https://doi.org/10.31828/turkpsikoloji.1542538

Öz

Türk-Kürt çatışması bağlamında yürütülen çalışmalar, iki çatışma söyleminin farklı gruplarda yaygın bir şekilde benimsendiğini ortaya koymuştur. Bu çatışma söylemleri, Türk-Kürt çatışmasını a) Kürtler için bir bağımsızlık sorunu olarak gören bağımsızlık sorunu söylemi ve b) PKK ve yabancı güçler sorunu olarak gören terör sorunu söylemidir. Araştırma bulgularına göre, bağımsızlık sorunu söylemi etnik kimlik açısından büyük ölçüde dezavantajlı grup olan Kürtler tarafından benimsenirken, terör sorunu söylemi büyük ölçüde avantajlı grup olan Türkler tarafından benimsenmektedir. Fakat daha önceki çalışmalar avantajlı grup üyelerinin aynı zamanda başka bir dezavantajlı kimliğe sahip olduklarında kendi avantajlı kimlikleriyle özdeşleşmelerinin bu farklı çatışma söylemlerini benimsemede ve dezavantajlı gruplarla politik dayanışma içerisinde yer almalarında nasıl bir rol oynayacağını incelememiştir. Bu çalışmada, ilk olarak, hem avantajlı hem de dezavantajlı kimliğe sahip olan çapulcu Türklerin avantajlı grubun etnik kimliğiyle özdeşleşmelerinin, Kürtlerle politik dayanışmalarına olan etkisi araştırılmaktadır. İkinci olarak, etnik kimlikle özdeşimle politik dayanışma arasında çatışma söylemlerinin nasıl bir aracı rol oynadığı incelenmektedir. Üçüncü olarak, bir grupla olan politik dayanışmanın (Kürtler) çatışmanın bir parçası olmayan başka bir gruba (Aleviler) genellenip genellenemeyeceği araştırılmaktadır. Bu amaçla gerçekleştirilen yol analizi sonuçları (N = 295), hem Türk etnik kimliğiyle özdeşimin politik dayanışmayı olumsuz şekilde yordadığını, hem bağımsızlık ve terör sorunu söylemlerinin Türk etnik kimliğiyle özdeşim ile gruplar arası dayanışma arasında aracı bir rol oynadığını, hem de politik dayanışmanın sadece çatışmada yer alan dezavantajlı grupla değil (Kürtler) çatışmanın parçası olmayan dezavantajlı başka bir gruba (Aleviler) da genellenebileceğini göstermektedir. Sonuçlar çatışma, sosyal kimlik ve dayanışma literatürleri ışığında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

çapulcu, çatışma söylemleri, politik dayanışma, etnik kimlik, Kürt-Türk sorunu, ikincil aktarma etkisi

Kaynakça

• Bağcı, S. Ç., & Çelebi, E. (2017). Etnik ve ulusal kimlikler ile dış grup tutumları ilişkisinde çatışma algısı ve dış gruba sorumluluk yükleme. Türk Psikoloji Dergisi, 32(80), 63-74.
• Brook, A. T., Garcia, J., & Fleming, M. A. (2008). The effects of multiple identities on psychological well-being. Personality and Social Psychology Bulletin, 34(12), 1588-1600. https://doi.org/10.1177/0146167208324629
• Cakal, H., & Petrović, N. (2017). Intergroup contact and ingroup identification as predictors intergroup attitudes and forgiveness in the Serbian context: The moderating role of exposure to positive informatıon. Primenjena Psihologija, 10(4), 477-497. https://doi.org/10.19090/pp.2017.4.477-497
• Christie, D. J., & Dawes, A. (2001). Tolerance and solidarity. Peace and Conflict: Journal of Peace Psychology, 7(2), 131-142. https://doi.org/10.1207/S15327949PAC0702_04
• Cole, E. R. (2009). Intersectionality and research in psychology. American Psychologist, 64, 170-180. https://doi.org/10.1037/a0014564
• Curtin, N., Kende, A., & Kende, J. (2016). Navigating multiple identities: The simultaneous influence of advantaged and disadvantaged identities on politicization and activism. Journal of Social Issues, 72, 264–285. https://doi.org/10.1111/josi.12166
• Çoymak, A. (2018). Kimmiş o ayrılıkçı: Türkiye’de uzun süredir devam eden Türk-Kürt çatışmasının çoklu sosyal kimlik dinamiklerini çözümlemek. Türk Psikoloji Yazıları, 21(Özel Sayı), 38-56.
• Çelebi, E., Verkuyten, M., Köse, T., & Maliepaard, M. (2014). Out-group trust and conflict understandings: The perspective of Turks and Kurds in Turkey. International Journal of Intercultural Relations, 40, 64-75. https://doi.org/10.1016/j.ijintrel.2014.02.002
• Glasford, D. E., & Calcagno, J. (2012). The conflict of harmony: Intergroup contact, commonality and political solidarity between minority groups. Journal of Experimental Social Psychology, 48(1), 323-328. https://doi.org/10.1016/j.jesp.2011.10.001
• Maloku, E., Derks, B., Van Laar, C., & Ellemers, N. (2016). Building national identity in newborn Kosovo: Challenges of integrating national identity with ethnic identity among Kosovar Albanians and Kosovar Serbs. In S. McKeown, R. Haji, & N. Ferguson (Eds.), Understanding peace and conflict through social identity theory: Contemporary and world-wide perspectives (pp. 245-260). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-319-29869-6_16
• Masson, C. N., & Verkuyten, M. (1993). Prejudice, ethnic identity, contact and ethnic group preferences among Dutch young adolescents. Journal of Applied Social Psychology, 23, 156-168. https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.1993.tb01058.x
• Mummendey, A., Klink, A., & Brown, R. (2001). Nationalism and patriotism: National identification and out-group rejection. British Journal of Social Psychology, 40, 159-172. https://doi.org/10.1348/014466601164740
• Negy, C., Shreve, T. L., Jensen, B. J., & Uddin, N. (2003). Ethnic identity, self-esteem, and ethnocentrism: A study of social identity versus multicultural theory of development. Cultural Diversity & Ethnic Minority Psychology, 9, 333-344. https://doi.org/10.1037/1099-9809.9.4.333
• Pettigrew, T. F. (1997). Generalized intergroup contact effects on prejudice. Personality and Social Psychology Bulletin, 23, 173-185. https://doi.org/10.1177/0146167297232006
• Pettigrew, T. F. (2009). Secondary transfer effect of contact: Do intergroup contact effects spread to noncontacted outgroups? Social Psychology, 40(2), 55-65. https://doi.org/10.1027/1864-9335.40.2.55
• Phinney, J. S., Ferguson, D. L., & Tate, J. D. (1997). Intergroup attitudes among ethnic minority adolescents: A causal model. Child Development, 68, 955-969. https://doi.org/10.2307/1132044
• Roccas, S., Klar, Y., & Liviatan, I. (2006). The paradox of group-based guilt: modes of national identification, conflict vehemence, and reactions to the in-group’s moral violations. Journal of Personality and Social Psychology, 91(4), 698-711. https://doi.org/10.1037/0022-3514.91.4.698 Sas Institute Inc. (2016). SAS for Windows Version 9.4. SAS Institute Inc.
• Tausch, N., Hewstone, M., Kenworthy, J. B., Psaltis, C., Schmid, K., Popan, J. R., & Hughes, J. (2010). Secondary transfer effects of intergroup contact: Alternative accounts and underlying processes. Journal of Personality and Social Psychology, 99, 282-302. https://doi.org/10.1037/a0018553
• Uluğ, Ö. M., & Cohrs, J. C. (2016). An exploration of lay people’s Kurdish conflict frames in Turkey. Peace and Conflict: Journal of Peace Psychology, 22(2), 109-119.
https://doi.org/10.1037/pac0000165
• Uluğ, Ö. M., & Cohrs, J. C. (2017a). “If we become friends, maybe I can change my perspective:” Intergroup contact, endorsement of conflict narratives, and peace-related attitudes in Turkey. Peace and Conflict: Journal of Peace Psychology, 23(3), 278-287. https://doi.org/10.1037/pac0000216
• Uluğ, Ö. M., & Cohrs, J. C. (2017b). How do experts differ from politicians in understanding a conflict? A comparison of Track-I and Track-II actors. Conflict Resolution Quarterly, 35(2), 147-172. https://doi.org/10.1002/crq.21208
• Uluğ, Ö. M., & Cohrs, J. C. (2017c). “Who will resolve this conflict if the politicians don't?”: Understandings of the Kurdish conflict among members of parliament in Turkey. International Journal of Conflict Management, 28(2), 245-266. https://doi.org/10.1108/IJCMA-10-2015-0071
• Uluğ, Ö. M., Lickel, B., Leidner, B., & Hirschberger, G. (2021). How do conflict narratives shape conflict- and peace-related outcomes among advantaged group members? The role of competitive victimhood in intractable conflicts. Group Processes & Intergroup Relations, 24(5), 797-814. https://doi.org/10.1177/1368430220915771
• Uluğ, Ö. M., & Uysal, M. S. (2021). The role of ethnic identification, allyship and conflict narratives in supporting pro-minority policies among majority and minority groups in conflict contexts. Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology. https://doi.org/10.1037/cdp0000388
• Van Laar, C., Levin, S., Sinclair, S., & Sidanius, J. (2005). The effect of university roommate contact on ethnic attitudes and behavior. Journal of Experimental Social Psychology, 41, 329-345. https://doi.org/10.1016/j.jesp.2004.08.002
• Verkuyten, M., & Yildiz, A. A. (2006). The endorsement of minority rights: The role of group position, national context, and ideological beliefs. Political Psychology, 27, 527-548. https://doi.org/10.1111/j.1467-9221.2006.00525.x
• Zdrenka, M., Yogeeswaran, K., Stronge, S., & Sibley, C. G. (2015). Ethnic and national attachment as predictors of wellbeing among New Zealand Europeans, Māori, Asians, and Pacific Nations peoples. International Journal of Intercultural Relations, 49, 114-120. https://doi.org/10.1016/j.ijintrel.2015.07.003