Kazakistan Cumhuriyeti Merkez Devlet Arşiv Belgeleri Işığında Osmanlı - Kazak İlişkileri (XIXyy. Sonu XX yy. Başlangıcı)

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 48 - 62, 31.12.2024

Akmaral Ospanova

Öz

Osmanlı Devleti ile Kazak Hanlıkları arasında ilk siyasi münasebetlerin XVIII. asırda başladığı görülmekle birlikte, taraflar arasındaki siyasi olmayan münasebetler daha önceki asırlara dek uzanmaktadır.
XIX yüzyılın ikinci yarısında Çarlık Rusya hükümeti Türkistan Hanlıklarını tamamen işgal ettikten sonra tüm Türkistan Türklerinin dış ülkelerle bağlantılarını iyice kontrol altına almaya çalışmışlardır. Çarlık Rusya Türkistan halklarının Osmanlı Türkleri ile bağlantı kurmaları halinde yerel halkın hükümete karşı ayaklanmalarından korkarak onların Osmanlı Türkleri ile ilişki kurmalarını engellemiştir.
Makalede XIX. yy. da Kazak topraklarında yaşayan, dini eğitim veren ve ticaretle uğraşan Osmanlı Türklerine karşı Rus İmparatorluğu yetkilileri tarafından yürütülen karalama kampanyasının nedenleri ve sonuçları değerlendirilmektedir. Sürgün edilenlerin, Osmanlı topraklarına tehcir edilmeden önceki sosyal durumu hakkında bilgi verilerek, suçlama hareketleri ayrıntılı olarak belirtilmektedir. Ayrıca, Kazak topraklarını idare eden Rus Genel Valilerinin kendi aralarında yaptıkları yazışmalar ve Türk vatandaşlarının sürgün edilme işlemleri Kazakistan Merkez Arşiv belgelerine dayanılarak analiz edilmektedir.
Çalışmada ХІХ Yüzyılın sonu XX Yüzyılın başlangıcında Kazak ve Osmanlı Türklerinin bağlantıları incelenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Kazak Türkleri, Osmanlı Türkleri, Çarlık Rusya, Jön Türkler (Genç Türkler).

Anahtar Kelimeler

Kazak Türkleri, Osmanlı Türkleri, Çarlık Rusya, Jön Türkler (Genç Türkler).

Kaynakça

• Avakiyan, A. (2001). Çerkeskii Faktor V Osmanskoi İmperii i Turssii (Vtoraya polovina XIX- pervaya çetvert XX vv.). Erevan: Gitutıyon,. s. 421.
• Baderhan, F. (2001). Severokafkazskaya diaspora v Turssii, Sirii i Yordanii (Vtoraya polovina XIX – pervaya polovina XX veka). Moskova: İnstitut votokovedeniya PAH, 50.
• Belgelerle Osmanlı – Türkistan ilişkileri (ХVІ-ХХ. Yüzyıllar). (2004) Ankara: Başbakanlık Basımevı, 94-100.
• Çapraz, H. (2011). Çarlık Rusyası’nın Türkistan’da Hâkimiyet Kurması. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 24, 51-78.
• Gainetdınov, R. (1997). Turko-tartarskaya politiçeskaya emigrassıya: naçalo XX veka – 30-e godı. Naberejnıye Çelnı: Kamskii Yayınevi, 159.
• Karimi, F. (1913) İstanbul mektupları. Orınbor. S. 216.
• Kazakistan Cumhuriyeti Merkez Delvet Arşivi (KCMDA). Fond (F), - No 25). Op. (Opis’) No 1. Dosya numarası 2192. S. 1-4.
• Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Arşivi (KCCA). F. No. 811, Op. No. 20. Dosya Numarası 686. S. 239
• KCMDA. F. - No. 145 (Türkistan İlçe Polis Müttefiş Yönetimi). (Genelge ve Türkistan Genel Valiliğinin Talimatnamesi) Op. - No. 1. Dosya numarası 884.. S. 60 . KCMDA. F. - No 25. (Turgai Bölge İdaresi). Op. - No 1. Dosya numarası 2251. (Rusya'ya gelen Türklerin gözaltında tutulması üzerinde 1876-1880 yy.). S. 7.
• KCMDA. F. - N 78, Op. No 1, Dosya numarası 168. S. 9-10
• KCMDA. F. -No 769, Op. No1, Dosya numarası 2. S. 42
• KCMDA. F. -No 21, Op. No 1, Dosya numarası 377. S. 1-3.
• KCMDA. F. -No. 40. Op. No. 1. Dosya numarası 599. S. 13.
• KCMDA. F. - No 15 (Semipalatinsk Bölge Yönetim Kurulu). Op. - No 2. Dosya numarası 250. (Türk vatandaşı Mustafa Maidı- Ata’nın Rusya’dan sürülme davası). S. 1-3.