Covid-19 Salgın Sonrası Ortaokul Öğrencilerinin Nomofobi Düzeylerine Göre Takıntılı Mesajlaşma Davranışlarının Yordanması

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 122 - 138, 31.12.2024

Ozlem Cakir , Funda Erdoğdu , Beşir Karaozan

Öz

Bu araştırma, COVID-19 pandemisi sonrası ortaokul öğrencilerinin nomofobi (mobil cihaz yokluğu korkusu) ve takıntılı mesajlaşma davranışlarını inceleyerek, nomofobinin bu davranış üzerindeki etkisini değerlendirmeyi amaçlamıştır. Bu bağlamda, Nomofobi Ölçeği'nin (NMP-Q) alt boyutlarının (çevrimiçi olamama, cihazdan yoksunluk, iletişimi sürdürememe, bilgiye erişememe) takıntılı mesajlaşma davranışını anlamlı bir şekilde yordayıp yordamadığı araştırılmıştır. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılarak, değişkenler arasındaki ilişkiler analiz edilmiştir. Araştırmanın çalışma grubu, 2023-2024 eğitim yılında Mardin'deki bir köy ve bir ilçe ortaokulunda öğrenim gören toplam 239 öğrenci katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Veriler Nomofobi Ölçeği ve Takıntılı Mesajlaşma Ölçeği aracılığı ile toplanmıştır. Verilerin normalliği kurtosis ve skewness değerleriyle doğrulanmıştır. Basit ve çoklu doğrusal regresyon analizleri kullanılarak, nomofobinin ve alt boyutlarının takıntılı mesajlaşma davranışını ne ölçüde etkilediği değerlendirilmiştir. Araştırmanın bulguları nomofobi düzeyinin takıntılı mesajlaşma davranışını anlamlı bir şekilde yordadığı tespit edilmiştir. Nomofobi puanındaki her bir birimlik artış, takıntılı mesajlaşmada 0.271 puanlık bir artışla ilişkilendirilmiştir. Nomofobi alt boyutlarının tamamı (çevrimiçi olamama, cihazdan yoksunluk, iletişimi sürdürememe, bilgiye erişememe), takıntılı mesajlaşma davranışının anlamlı yordayıcıları olarak bulunmuştur. Çevrimiçi olamama alt boyutunun etkisi diğer boyutlara göre daha belirgin bulunmuştur. Araştırmanın sonucunda Pandemi sonrası dönemde dijital cihazların yoğun kullanımının nomofobi ve takıntılı mesajlaşma davranışlarını artırdığı görülmüştür. Nomofobinin alt boyutları, bu davranışın %44’ünü açıklamaktadır. Bu oranın yaş grubu dikkate alındığında oldukça yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Çalışma sonuçlarına dayanarak eğitimcilere ve ebeveynlere şu öneriler sunulmuştur: Eğitim süreçlerinde dijital bağımlılığın önlenmesi ve öğrencilerin sağlıklı iletişim alışkanlıklarının geliştirilmesine yönelik programlar hazırlanmalıdır. Ayrıca, okullarda dijital cihazların kullanımına ilişkin politikaların etkileri derinlemesine araştırılmalıdır. Öğrencilerin akıllı telefon eksikliği durumunda yaşadığı duygusal etkiler dikkate alınmalıdır. Takıntılı mesajlaşma davranışlarının öğrencilerin akademik ve sosyal hayatlarına olan olumsuz etkileri hakkında farkındalık artırılmalı ve bu konuda okullarda rehberlik hizmetleri sağlanmalıdır. Bu çalışma, öğretmenler ve ebeveynler için yol gösterici nitelikte bulgular sunarak, dijital bağımlılığın eğitim üzerindeki etkilerine yönelik önlemler geliştirilmesine katkı sağlayabilir.

Anahtar Kelimeler

Nomofobi, Takıntılı mesajlaşma, Ortaokul öğrencileri, COVID-19 sonrası.

Kaynakça

• Ölçeğinin Türkçe Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Online Journal of Technology Addiction & Cyberbullying, 3 (2), 1-13.
• Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu [United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, UNESCO] (2020). “Education: From disruption to recovery”, Erişim tarihi: 20.06.2024 Erişim adresi: https://en.unesco.org/covid19/educationresponse
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çakır, Ö., Erdoğdu, F. (2020). Sosyal Bilimlerde Yeni Araştırmalar-IV (Lise Öğrencilerinin Akıllı Telefon Yoksunluğu Düzeylerine Göre Takıntılı Mesajlaşma Davranışlarının Yordanması). Berikan Yayınevi, Editör: Doç. Dr. Emel İslamoğlu, Dr. Elif Alp, Basım sayısı:1, ISBN:978-625-7254-04-5.
• Gingerich, A. C., & Lineweaver, T. T. (2014). Omg! Texting in class U fail: (Empirical evidence that text messaging during class disrupts comprehension). Teaching of Psychology, 41, 44–51. doi:https://doi.org/10.1177/0098628313514177
• Igarashi, T., Motoyoshi, T., Takai, J., & Yoshida, T. (2008). No mobile, no life: Selfperception and text-message dependency among Japanese high school students. Computers in Human Behavior, 24, 2311–2324.
• Junco, R., & Cotten, S. R. (2012). No A 4 U: The relationship between multitasking and academic performance. Computers and Education, 59, 505–514. doi:http://dx.doi.org/10.1016/j.compedu.2011.12.023
• Kato, Y., & Kato, S. (2015). Reply speed to mobile text messages among Japanese college students: When a quick reply is preferred and a late reply is acceptable. Computers in Human Behavior, 44, 209–219. doi:https://doi.org/10.1016/j.chb.2014.11.047
• Lauricella, S., & Kay, R. (2013). Exploring the use of text and instant messaging in higher education. Research in Learning Technology, 21, 19061. doi:https://doi.org/10.3402/rlt.v21i0.19061
• Lenhart, A., F, K., Smith, A. & Zickuhr, K. (2010). Social media & mobile internet use among teens and young adults. Millennials. Pew internet & American life project. Erişim adresi: http://www.socialcapitalgateway.org/content/paper/lenhart-purcell-k-smith-zickuhr-k-2010-social-media-and-young-adults-pew-internet-amer
• Lenhart, A., Ling, R., Campbell, S. & Purcell, K. Teens and Mobile Phones. Washington, DC: Pew Research Center’s Internet & American Life Project. Erişim adresi: http://www.pewinternet.org/2010/04/20/teens-and-mobile-phones/
• Lister-Landman, K. M., Domoff, S. E., & Dubow, E. F. (2015). The Role of Compulsive Texting in Adolescents’ Academic Functioning. Psychology of Popular Media Culture. Advance online publication. http://dx.doi.org/10.1037/ppm0000100
• Liu, T., & Potenza, M. N. (2007). Problematic Internet use: Clinical implications. CNS Spectrum, 12, 453–466.