Türklerin İslamlaşma Sürecine Dair Türk Tarih Yazımındaki Bazı İfadeler Üzerine

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 24, 19.06.2017

Oktay Berber

Öz

Türklerin İslamlaşması, Türk tarihini
ilgilendirdiği kadar dünya tarihini de önemli ölçüde ilgilendiren bir süreçtir.
Bu süreci izah ile ilgili 20. yüzyılın başlarından bugüne kadar çeşitli
çalışmalar yapılmıştır. Söz konusu çalışmalar neticesinde toplum hafızasında
hemen herkes tarafından üzerinde hemfikir olunan bir takım söylemlerin ortaya
çıktığını görmekteyiz. Türk Tarih yazımı içerisinde yer alan Türklerin
İslamlaşma sürecine dair açıklamaların bir kısmı ise sürecin anlaşılmasını
zorlaştırmaktadır. Bu çalışmada dönemin çeşitli kaynaklarına atıfta bulunarak
tarih yazımına yerleşen bazı ifadeler sorgulanmaya çalışılmıştır. Araştırma
sonucunda tabu haline dönüşen ifadelerin toplum algısını olumsuz etkilediği, bu
doğrultuda tarih yazımını ve anlatımını gözden geçirmek gerektiği sonucuna
varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Emeviler, Abbasiler, Talas Savaşı, Kitlesel İslamlaşma, Türk-Arap İlişkileri

Some Phrases in Turkish Historiography on the Process of Islamization of Turks

Öz

Islamization of Turks is a process that is
concerned to the Turkish history as well as world history. From the beginning
of 20^th century various studies have been made about to explain this
process. As a result of these efforts, we can see the emergence of some
discourses on which almost everyone is agreed. A part of description  located in Turkish historiography about the
process of Islamization of Turks complicates the understanding of process. In
this study, some phrases in historiography has been tried to be questioned
referring to the various sources of the period. As a result of study, it has
been concluded that the expressions which became a taboo has negative impact on
the perception of society and in this direction we need to review
historiography and expression.

Anahtar Kelimeler

The Umayyads, The Abbasids, Battle of Talas, Mass Islamization, Turkish-Arab Relations

Kaynakça

• BAKTIR, Mustafa, “Hutbe”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 18, İstanbul 1998, s. 425-427.
• BARTHOLD, V. V., Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler, Haz. Hüseyin Dağ, Çağlar Yay., Ankara 2004
• BİÇER, Bekir, Türklerin İslamlaşma Süreci, Akçağ Yay., Ankara 2007.
• BROCKELMANN, Carl, İslam Ulusları ve Devletleri Tarihi, Çev. Neşet Çağatay, TTK Yay., Ankara 2002.
• ÇELİK, Sebahattin, “Abbasiler Döneminde Hurremiye Mezhebi ve Babek İsyanı”, Balıkesir Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 15, 2006, s. 95-106.
• DANİŞMEND, İsmail Hami, Türk Irkı Niçin Müslüman Olmuştur? (Türklük ve Müslümanlık), Burak Yay., İstanbul 1994. DEMİRCİ, Mustafa, “İktâ”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 22, İstanbul 2000, s. 43-47.
• Ebû Bekr Muhammed b. Ca’fer en-Narşahî, Târîh-i Buhârâ, Çev. Erkan Göksu, TTK Yay., Ankara 2013.
• Ebû Osman Amr b. Bahr el-Câhiz, Fezâilü’l-Etrâk: Hilâfet Ordusunun Menkıbeleri ve Türkler’in Fazîletleri, Çev. Ramazan Şeşen, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., Ankara 1988.
• ELÇİBEY, Ebulfez, “Babek ve Azerbaycan Direniş Hareketinin İlk Dönemleri”, çev. Muhammet Kemaloğlu, Gümüşhane Üniv. Sosyal Bilimler Dergisi, S. 8, 2013, s. 23-45.
• ESİN, Emel, İslamiyetten Önce Türk Kültür Târîhi ve İslâma Giriş, Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul 1978.
• HUNKAN, Ömer Soner, “El-Kand Fî Zikri Ulemâi Semerkand’da Türk Hakanlığı (Karahanlılar)”, Trakya Üniv. Edebiyat Fakültesi Dergisi, C. 5/S. 9, 2015, s. 1-17.
• İbn Fadlan, İbn Fadlan Seyahatnâmesi Tercümesi, Haz. Ramazan Şeşen, Bedir Yayınevi, İstanbul 1975.
• İbnü’l-Esir, El-Kâmil fi’t-Târîh Tercümesi, C. VIII, IX, Çev. Abdülkadir Özaydın, Bahar Yay., İstanbul 1991.
• KİTAPÇI, Zekeriya, Yeni İslam Tarihi ve Türkistan, C. 1, Otağ Yay., İstanbul 1986.
• KİTAPÇI, Zekeriya, Doğu Türkistan ve Uygur Türkleri Arasında İslâmiyet, Yedi Kubbe Yay., Konya 2004.
• KURT, Hasan, Orta Asya’nın İslamlaşma Süreci (Buhârâ Örneği), Fecr Yay., Ankara 1998.
• OCAK, Ahmet Yaşar, “Ahmed Yesevi ve Türk Müslümanlığı”, Yesevilik Bilgisi, ed. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatcı, MEB Yay., Ankara 2000, s. 177-185.
• OCAK, Ahmet Yaşar, “Türkler ve İslamiyet: Türklerin Müslümanlığı Tarihine Dair Bir Sorgulama”, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Semih Tezcan’a Armağan, C. 13, S. 13, 2013, s. 251-260.
• ÖNDER, Behçet, Ortaöğretim Tarih 9 Ders Kitabı, Ed. Yusuf Güzel, Bir-Yay Yay., Ankara (tarihsiz)
• ŞEKER, Mehmet, Türkistan’dan Anadolu’ya İnsan ve Toplum Hayatı, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2007.
• TAŞAĞIL, Ahmet, “Talas Savaşı”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 39, İstanbul 2010, s. 501.
• TAŞAĞIL, Ahmet, Göktürkler I-II-III, TTK Yay., Ankara 2012.
• TURAN, Osman, “Türkler ve İslamiyet”, A.Ü. D.T.C.F. Dergisi, IV/4 (1946), s. 457-485.
• YAZICI, Nesimi, İlk Türk-İslam Devletleri Tarihi, Ankara Üniv. İlahiyat Fakültesi Yay., Ankara 1992.
• YILDIZ, Hakkı Dursun, “Abbasîler”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 1, İstanbul 1988, s. 31-48.
• YILDIZ, Hakkı Dursun, “Talas Savaşı Hakkında Bazı Düşünceler”, Makaleler 1, Haz. E. Semih Yalçın-Selçuk Duman, Berikan Yay., Ankara 2007, s. 109-124.
• YILDIZ, Hakkı Dursun, “Türklerin Müslümanlığı Kabulü”, Makaleler 1, Haz. E. Semih Yalçın-Selçuk Duman, Berikan Yay., Ankara 2007, s. 491-507.
• YILDIZ, Hakkı Dursun, “Hazarlar Arasında Müslümanlığın Yayılması”, Makaleler 3, Haz. E. Semih Yalçın-Selçuk Duman, Berikan Yay., Ankara 2007, s. 367-377.
• YILMAZ, Ahmet, Ortaöğretim Tarih 9. Sınıf, EKOYAY Eğitim Yayıncılık, Ankara 2015.