19. Yüzyıl Azerbaycan Kadınının Sosyal Durumunun Yenileşmesinde Hacı Zeynelabidin Tagiyev’in Etkileri

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 1, 92 - 111, 19.06.2017

Reyhan Yakışan

Öz

Çalışmanın
konusu olan Hacı Zeynelabidin Tagiyev (1823)/(1838-1924) Azerbaycan tarihinde
önemli bir yere sahiptir. Hiçbir eğitim almamış olmasına rağmen entelektüel bir
aydın marifetiyle hareket eden Tagiyev, sahip olduğu zenginliği ülkesini
yükseltmek için cömertçe sarf etmiştir. Ekonomi, kültür ve eğitim alanında
sayısız eserler ortaya koyan Tagiyev, “Azerbaycan’ın el atası” iltifatına
mazhar olmuştur. Temel hak ve hürriyetleri gasp edilmiş Azerbaycan
kadınlarının, yeniden sosyal haklarını elde etmelerine yönelik yapmış olduğu
faaliyetler ise adeta bir devrim niteliği taşımaktadır. Çar Rusya’sının ve cahil
mollaların güçlü direnişine rağmen tüm Rusya Müslümanlarının ilk Müslüman kız
mektebi Tagiyev’in, insanüstü çabasıyla 1901’de eğitime başlamıştır.
Azerbaycan’ın tanınmış kadın eğitimcilerinin çoğunun mezun olduğu bu okul diğer
Rusya Müslüman topluluklarına model teşkil etmiş ve birçok yeni eğitim
kurumlarının açılmasında ön ayak olmuştur. Açılan bu okullar misyonunu en iyi
şekilde yerine getirmiş ve XX. Yüzyıla sosyal hayatın her alanında erkeklerle
eşit koşullarda aktivite gösteren modern Azerbaycan kadın tipini oluşturmuştur.
  

Anahtar Kelimeler

Hacı Zeynelabidin Tagiyev, Azerbaycan, Yenileşme, Kadın, Eğitim

The Effect of Haji Zeynelabidin Tajiyev in Azerbaijan Female Social Situation Renew at 19th Century

Öz

Haji
Zeynelabidin Tajiyev (1823) / (1838-1924), who has an important place in the
history of Azerbaijan, is the subject of his study. Though she had never
received any education, she acted generously with intellectual skill to upgrade her country’s wealth. Tajiyev,
who has made numerous works in the field of economy, culture and education, has
been a compliment to "the hand of Azerbaijan". Activities carried out
by Azerbaijani women who have been deprived of their basic rights and freedoms
to obtain their social rights are almost a revolutionary feature. Despite the strong
resistance of Tsar Russia and ignorant mollars, Tajiyev, the first Muslim girl
of all Russian Muslims, began education in 1901 with superhuman efforts. This
school, to which many of Azerbaijan's well-known female educators graduated,
served as a model for other Russian Muslim communities and was a pivotal step
in the opening of many new educational institutions These schools have fulfilled their mission in
the best possible way and in the 20 Century, it has created a modern
Azerbaijani female type that has activities in all areas of social life on
equal terms with men.

Anahtar Kelimeler

Haji Zeynelabidin Tajiyev, Azerbaijan, Innovation, Women, Education

Kaynakça

• AĞAYEV, Elnur, “Seyyah Karçınzade Süleyman Şükrü’nün Gözüyle Azerbaycan”, Karadeniz Araştırmaları, Güz, 2010, S. 27, s.121.
• AKPINAR, Yavuz, Azeri Edebiyatı Araştırmaları, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1994.
• ARMAOĞLU, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi( 1789-1914), Türk Tarih Kurumu Basımevi Ankara, 1997.
• AZERBAYCAN MİLLİ İLİMLER AKADEMİSİ-5, 2007.
• BAYKARA, Hüseyin, Azerbaycan’da Yenileşme Hareketleri XIX. Yüzyıl, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1966.
• BAYKARA, Hüseyin, Azerbaycan İstiklal Mücadelesi Tarihi, Gençlik Basımevi, İstanbul, 1975.
• BEŞİROĞLU, Eşir, Hamısının Sevimlisi ( H.Z Tagiyev Hakkında ), Teknur Neşriyat, Bakü, 2012.
• GÜNDOĞDU, Abdullah, “Rusya Türklerinde Siyasi Katılım ve Duma (Parlamento) Tecrübesi”, Parlamenter Demokrasi Sempozyumu, Bişkek 20011.
• HABLEMİTOĞLU, Şengül, “İsmail Bey Gaspıralı ve Kadın Hareketi”, Her Yıl Bir Büyük Türk Bilği Şölenleri/1. İsmail Bey Gaspıralı, Türk Ocakları Bursa Şubesi Yayınları: 4, Bilği Şölenleri Serisi: 2, 2014.
• KURAT, Akdes Nimet, Rusya Tarihi Başlangıcından 1917’ye Kadar, Türk Tarih Kurumu Basımevi Ankara, 1987.
• MEHMETOV, İsmail, Türk Kafka’sında Siyasi ve Etnik Yapı Eski Çağlardan Günümüze Azerbaycan Tarihi, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2009.
• MEHMETZADE, Mirza Bala, Milli Azerbaycan Hareketi, Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları, Ankara, 1991.
• SÜLEYMANLI, Ebulfez, Milletleşme Sürecinde Azerbaycan Türkleri, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2006.
• SÜLEYMANOV, Manaf, Eşittiklerim Okuduklarım Gördüklerim, Azerbaycan Devlet Neşriyatı Bakü, 1987.
• SÜLEYMANOV, Manaf, Azerbaycan Milyoncuları: Hacı Zeynelabidin Tagiyev, Gençlik Neşriyat, Bakü, 1996.
• SWIETOCHOWSKI, Tadeusz, Müslüman Cemaatten Ulusal Kimliğe Rus Azerbaycan’ı 1905-1920, Bağlam Yayınları, İstanbul, 1988.
• ŞÜKRÜ, Süleyman, Seyahatü’l Kübra Armağan-ı Süleymani Be- Bergah-ı Sultani, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2013. YEŞİLOT, Okan, Hacı Zeynelabidin Tagiyev, Yeditepe Yayınları, İstanbul,2015.
• YEŞİLOT, Okan, Hacı Zeynelabidin Tagiyev, Hasan Melik Zerdabi’nin Hayatı ve Faaliyetleri, T.C.İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul, 2003.