Erken Dönem Osmanlı Süvari Tipinin Bir Menşei Olarak Alplık/Bahadırlık/Gazilik Geleneği

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 174 - 203, 20.12.2019

Serkan Emir Erkmen

Öz

Bu çalışmanın amacı; erken dönem Osmanlı süvarilerinin eski bir
Türk geleneği olan alplıkla olan bağlantısını günümüze ulaşan görseller
ve tarihî kaynaklarda yer alan ifadelerden elde edilen veriler ışığında
ortaya koymak; alpların kullandıkları silahlar, teçhizatlar ve kıyafetler
gibi çeşitli askerî donanımlardan yola çıkarak genel bir alp tipini
çizmektir. Kökleri alp geleneklerine dayanan Türk süvarileri,
İslamiyet’in Türkler arasında yayılmasından sonra da bu geleneklerini
alp, bahadır, sökmen, alp-eren, gazi ve battal gibi isim ve sıfatların yanı
sıra; geleneksel askerî donanımlarıyla ve bu donanımlarda bulunan
çeşitli alametler de bu geleneği yaşatmaya devam etmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Alp tipi, Gazi, Türk süvarisi, Silah, Askeri Teçhşzat

Kaynakça

• ANAFARTA, Nigar, Hünernâme Minyatürleri ve Sanatçıları, Yapı Kredi Yayınları, Doğankardeş Matbaası, İstanbul 1969. Anonim Osmanlı Kroniği [Osmanlı Tarihi (1299-1512)], Haz. Necdet Öztürk, Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2015. ÂŞIK PAŞA, Garib-Nâme I/1, 1,2, Haz. Kemal Yavuz, TDK Yayınları, İstanbul 2000. BARKAN, Ömer Lütfi, Kolonizatör Türk Dervişleri, Hamle Yayın-Dağıtım, İstanbul 1975. BARTHOLD, Vasiliy Vladimiroviç (Wilhelm) “Türklerde ve Moğollarda Defin Merasimi Meselesine Dair”, Belleten, C.XI, S.43, Çev. Abdülkadir İnan, Ankara 1943, ss.515-539. Battal-Nâme, Haz. Necati Demir ve Mehmet Dursun Erdem, Hece Yayınları, Ankara 2006. BELLİ, Oktay, Kırgızistan’da Taş Balbal ve İnsan Biçimli Heykeller, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2003. BUHARALI, Eşref, “Türklerde Matem Alametleri”, Türk Dünyası Araştırmaları, S.65, İstanbul 1990, ss.149-159. ÇORUHLU, Yaşar, Erken Devir Türk Sanatı, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2007. DANİŞMEND, İsmail Hami, Tarihi Hakikâtler, Timaş Yayınları, İstanbul 2007. Dânişmend-Nâme, Haz. Necati Demir, Akçağ Yayınları, Ankara 2004. Dede Korkut Oğuznâmeleri, Haz. Semih Tezcan-Hendrik Boeschoten, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2001. DERVİŞ AHMET (AŞIKPAŞAZÂDE), Tevârih-i Âl-i Osmân, Haz. Kemal Yavuz ve Yekta Saraç, Bilimevi Basım Yayın, İstanbul 2010. DİVİTÇİOĞLU, Sencer, Osmanlı Beyliğinin Kuruluşu, Külliyat 1, Alfa Yayınları, İstanbul 2015. Düstûrnâme-i Enverî (19-22. Kitaplar) [Osmanlı Tarihi (1299-1465)], Haz. Necdet Öztürk, Çamlıca Basım Yayın, İstanbul 2012. EBU’L HAYR-I RUMÎ, Saltuk-nâme, C.I-III, Haz. Şükrü Haluk Akalın, Kültür Bakanlığı, Ankara 1990. ERGİN, Muharrem, Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1980. ESİN, Emel, Orta Asya’dan Osmanlıya Türk Sanatında İkonografik Motifler, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2003. ______, Türklerde Maddi Kültürün Oluşumu, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2006, FİSCHER, Erik, 'Melchior Lorck', vol. II The Turkish Publication, 1626 edition, facsimile of a copy in the Royal Library, Copenhagen, and vol.III, catalogue raisonné, the Turkish Publication, Copenhagen 2009. TÜRKER, Hasan Ali, Türklerde Atçılık Dün-Bugün, Türkiye Jokey Kulübü Yayınları, Güzel İstanbul Matbaası, Ankara 1971. HALAÇOĞLU, Yusuf, “İslami Devirde At”, DİA, Cilt:4, Yıl:1991, ss.28-31. HOCA SAADETTİN EFENDİ, Tacü’t Tevarih, C.I, Haz. İsmet Parmaksızoğlu, Kültür Bakanlığı, Ankara 1999. KAFESOĞLU, İbrahim, Türk Milli Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2006. İNALCIK, Halil, “Osmanlı Beyliği'nin Kurucusu Osman Beg”, Belleten, Cilt LXXI, Sayı 261, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2007, ss.479-533. ______, Devlet-i ‘Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I (Klasik Dönem 1302-1606 Siyasal, Kurumsal ve Ekonomik Gelişim), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009. ______, Kuruluş Dönemi Osmanlı Sultanları 1302-1481, İSAM Yayınları, İstanbul 2013. İNAN, Abdülkadir, “Altay Pazırık Kazılarında Çıkarılan Atların Durumunu Türklerin Defin Töreni Bakımından Açıklama” Makaleler ve İncelemeler, Cilt: II, Ankara 1991, ss.261-268. KAHRAMAN, Atıf, Osmanlı Devleti’nde Spor, Kültür Bakanlığı, Ankara 1995. KAŞGARLI MAHMUD, Divanü Lûgat-it-Türk, Çev. Besim Atalay, C.1, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1985. KEMALPAŞAZÂDE, Tevârih-i Âl-i Osman, VIII. Defter, Haz: Ahmet Uğur, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1997. KÖPRÜLÜ, Mehmet Fuad, “Alp”, Tarih Araştırmaları I, Haz. Yahya Kemal Taştan, Akçağ Yayınları, Ankara 2006, ss. 367-375. ______, Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluşu, Haz. Orhan Fuad Köprülü, Akçağ Yayınları, Ankara 2011. KÖPRÜLÜ, Orhan Fuad, “Alp”, DİA, Cilt. 2, Yıl: 1989, ss. 525. GYÖRGY, Türkler, Türklerin Gelenekleri, Görenekleri ve Hinlikleri Üzerine İnceleme, Çev. Lale Aslan Özcan, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2009. MEVLÂNÂ MEHMED NEŞRÎ, Cihânüma (VI. Kısım Osmanlı Tarihi 1288-1485), Haz. Necdet Öztürk, Çamlıca Basım Yayın, İstanbul 2008. ORUÇ BEĞ, Tevârih-i Âl-i Osmân (Oruç Beğ Tarihi 1288-1502), Haz. Necdet Öztürk, Çamlıca Basım Yayın, İstanbul 2007. ÖGEL, Bahaeddin, Türk Kültür Tarihine Giriş VI: Bayrak ve Tuğlar, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1984. ______, Türklerde Devlet Anlayışı (13. Yüzyıl Sonlarına Kadar), Başbakanlık Basımevi, Ankara 1982. RYCAUT, Paul, History of the Present State of the Ottoman Empire, Charles Brome, Sixth Edition, London 1686. SOLAKZÂDE MEHMED HEMDEMÎ ÇELEBÎ, Solak-zâde Tarihi, C.I, Haz. Vahid Çabuk, Kültür Bakanlığı, Ankara 1989. SÜSLÜ, Özden, Tasvirlere Göre Anadolu Selçuklu Kıyafetleri, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 1989. Üç Osmanlı Tarihi: Oruç Bey Tarihi, Ahmedî: Dâstân ve Tevârîh-i Mülûk-i Âl-i Osman, Şükrullah: Behçet’üt Tevarih, Haz. Nihal Atsız, Ötüken Yayınları, İstanbul 2011. Yazıcızâde Ali, Tevârîh-i Âl-i Selçuk [Oğuznâme-Selçuklu Tarihi], Haz. Abdullah Bakır, Çamlıca Basım Yayın, İstanbul 2009. VON PEZZEN, Bartolemeo, Ottoman Illustrations from: I Turchi, Codex Vindobonensis, Nr. 8626. YÜCE, Kemal, Saltuk-nâme’de Tarihi, Dini ve Efsanevi Unsurlar, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara 1987. YÜCEL, Erdem, İslam Öncesi Türk Sanatı, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2000.