Ortaçağ Anadolu Devletlerine-Beyliklerine Ait Yeni Bulunan Numizmatik Materyaller

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 90 - 160, 18.06.2020

Mustafa Kalkan

Öz

Anadolu, birçok coğrafyanın geçiş güzergahı olması sebebiyle tarihin farklı dönemlerinde uzak ülkelerden gelen kavimlere ev sahipliği yapmış, topraklarında kalan halkları asırlarca doyurmuştur. İlkçağlardan itibaren yoğun yerleşim alanı olan Anadolu, Ortaçağ devletleri döneminde de bütün canlılığı ile ticari ilişkilerin devam ettirildiği sürece ev sahipliği yapmıştır. Anadolu, bu ticari canlılıktan nasibini almış, tacirlerin, tarımla uğraşan halkın, hayvancılıkla uğraşan çobanların, zenginlikten her zaman payını alan yerel yöneticilerin farklı metal türleriyle varlıklarına zenginlik kattıkları bir coğrafya olmuştur.
Zenginlik sikkelere yansımış, aynı dönemde hüküm süren onlarca devletin parası kervanlarla gelen tüccarlarla birlikte Anadolu’ya girmiştir. Son zamanlarda bulunan yeni sikkelerin ışığında farklı tip ve metallerden oluşan olağanüstü bir çeşitlilik yakalanmış, dönemini aydınlatan yeni sikkelerin bulunmasıyla tarihi meselelere ışık tutan örneklerle karşılaşılmıştır. Osman Bey-Orhan Bey dönemine ait yeni sikkeler, farklı vassallık ilişkilerini ortaya koyarken, Emir Timur’a ait ilk kez karşılaşılan örnekler, Ankara Savaşı’ndan sonra Anadolu’da Timur’un askeri hareketleri, beyliklerle olan ilişkileri ve dönemin ekonomik hayatı hakkında daha sağlıklı bilgileri edinmeyi mümkün kılmıştır.
Nümizmatik litaretüründe bugüne kadar yayınlanmamış örneklerin yanı sıra bilinen ama farklı tip ve ağırlıklarla diğer örneklerden ayrılan sikkeler incelenerek, dönemleri açısından ifade ettikleri önem üzerinde durulmuştur. İlk kez yayınlanan sikkeler, şekil, tip, ağırlık ve üzerlerindeki tasvirlerle birlikte tanımlanarak, bağlı bulundukları kültür çevresinin özellikleri açısından da ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Saltuklular, Artukoğulları, İlhanlar, Anadolu Selçukluları

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

Kaynakça

• ARTUK, İ., C. Artuk, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Teşhirdeki İslami Sikkeler Kataloğu, C.I, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1971, s.353; ARTUK, İbrahim, Cevriye Artuk, Artukoğulları Sikkeleri, Alemdar Ofset, İstanbul, 1993. AYDIN, Şennur, vd., Yapı Kredi Sikke Koleksiyonu Sergileri, C.II, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1994. AYKUT, Şevki Nezihi, Türkiye Selçuklu Sikkeleri, C.I, I. Mesud’dan I. Keykubad’a Kadar (510-616/1116-1220), Eren Yayıncılık, İstanbul 2000. AYÖNÜ, Yusuf, Selçuklular ve Bizans, TTK Yayınları, Ankara, 2014. BLAİR, Sheila S., “The Coins of the Later İlkhanids, A Typological Analyisis”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, Vol. 26, No 3, 1983, pp.295-317. DİLER; Ömer, İlhanlar. İran Moğollarının Sikkeleri, Mas Matbaacılık, İstanbul, 2006. ENDER, Celil, Karesi, Saruhan, Aydın ve Menteşe Beylikleri Paraları, Ender Nümismatik Yayınları, İstanbul, 2000. GORDLEVSKİY, V. A., Küçük Asya’da Selçuklular, Terc. A. İnan, Yay. Haz. T. Omorov, TTK Yayınları, Ankara, 2019. GÖDE, Kemal, Eratnalılar 1327-1381, TTK Yayınları, Ankara, 2000. GÖK, Halil İbrahim, Musul Atabeyliği Zengiler (Musul Kolu), TTK Yayınları, Ankara, 2013. İZMİRLİER, Yılmaz, Anadolu Selçuklu Paraları, Mas Matbaacılık, İstanbul, 2010. İZMİRLİER, Yılmaz, Aydınoğulları Beyliği Paraları, Özel Yayın, İstanbul, 2005. KALKAN, Mustafa, Türk Devlet Geleneği İçerisinde Hâkimiyet Alameti Olarak Paralar ve Özellikleri”, Uluslararası Dil, Tarih ve Kültür Bağlamında Türklerde Devlet Yönetimi Algısı Sempozyumu, Bilecik, 23-23 Ekim 2017, Bilecik Üniversitesi Yayınları, Bildiri Özetleri, ss.1-12. KILIÇ, S., “Bizans Anonim Follisleri Üzerinde Görülen İslami Konturmarklar”, Mediterranean Journal of Humanities, S.IV/2, 2014, ss.179-189. KOUYMJIANK, D., “A Numismatic History of Southeastern Caucasia and Adharbayjan Based on Islamic Coinage of the 5th/11th tothe 7th/13th Centruies, Ph. D. Diss., Colombia Univ., 1969, p. 160-163. KOUYMJIANK, K. D., “The Unique Coin of the Shirvanshah Minuchihr II Dated A.H.555/1160 A.D.”, Studies in Honor of George C. Miles, Beirut, 1974, pp.339-346. MERÇİL, Erdoğan, Kirman Selçukluları, TTK Yayınları, Ankara, 1989. PERK, H., H. Öztürk, Eratna Kadı Burhaneddin ve Erzincan (Mutahhaten) Emirliği Sikkeleri, Haluk Perk Müzesi Yayınları, İstanbul, 2008. PERK, Haluk, Hüsnü Öztürk, Candaroğulları Beyliği Sikke Definesi, Türk Nümismatik Derneği Yayınları, İstanbul, 2003. POLAT, M. Said, Selçuklu Göçerlerinin Dünyası, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2004. SEVİM, Ali, Suriye ve Filistin Selçukluları Tarihi, TTK Yayınları, Ankara, 2000. SEVİM, Ali, Genel Çizgileriyle Selçuklu-Ermeni İlişkileri, TTK Yayınları, Ankara, 2002. SEVİM, Ali, Ünlü Selçuklu Komutanları, Afşin, Atsız, Artuk ve Aksungur, TTK Yayınları, Ankara, 2011. SEYFEDDİNİ, M. A., Manetı İlhanov XV Veka, İzdatelstva Akademi Nauk, Baku, 1968, s.201-217. TEOMAN, Betül, “Aydınoğulları Darphanelerinde Basılan Sikkeler”, Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi, C.I, S.I, Mayıs 2018. TEVHİD, Ahmed, Meskukat-ı Kadime-i İslamiye Katalogu, Türkistan Hakanları, el Sebüktegin, Horasan ve Irak Selçukileri, Beni Salduk, Beni Mengüc, Danişmendliler, Rum Selçukileri, Karaman, Aydın, Saruhan, Mıntıka-i Germiyan ve İsfendiyaroğulları, Beni Eratna, Karakoyunlu, Akkoyunlu Meskukatı, Mahmud Bey Matbaası, Kostantiniye, 1321. UYKUR, Ramazan, El Cezire (Cizre) Zengi Atabeglerinin Sikkeleri”, TOD, Mart 2018, Yıl:11, S.XXXIII, s.28-29. UYKUR, Ramazan, Madenden Yansıyan Tarih Artuklu Sikkeleri, AKM Yayınları, Ankara 2017. İnternet Siteleri http://db.stevealbum.com/php/lot_auc.php?site=2&sale=20&lot=392&lang=1 http://db.stevealbum.com/php/lot_auc.php?site=2&sale=27&lot=623&lang=1;Yılmaz İzmirlier, Anadolu Selçuklu Paraları, İstanbul, 2010, s.210-2. http://medievalcoins.ancients.info/cgi-bin/webdata_coinbase.pl?fid=1134082145.019& query=%26Ruler%3 DQutb%2 BalDin%2BMawdud%2Bbin%2BZangi%26pagenum%3D1%26cgifunction%3DSearch&cgifunction=form http://medievalcoins.ancients.info/cgi-bin/webdata_coinbase.pl?fid=1134082145.04&query= %26Ruler%3 DQutb%2Bal-Din%2 BMuhammad%2Bbin%2BZangi%2BII%26 pagenum%3D1 %26cgifunction%3 DSearch cgifunction=form http://tokakte.dk/webdata_ilkhanid.pl?fid=1112961882&query=pagenum%3D1%26cgifunction%3DSearch%26Ruler%3DTaghay%2520Timur&cgifunction=form http://tokakte.dk/webdata_ilkhanid.pl?fid=1128348388&query=pagenum%3D19%26cgifunction%3DSearch%26Ruler%3DAbu%2520Sa%2527id&cgifunction=form http://tokakte.dk/webdata_ilkhanid.pl?fid=1176233422&query=pagenum%3D8%26cgifunction%3DSearch%26Ruler%3DAbu%2520Sa%2527id&cgifunction=form http://tokakte.dk/webdata_ilkhanid.pl?fid=1252747233&query=pagenum%3D6%26cgifunction%3DSearch%26Ruler%3DArghun&cgifunction=form http://tokakte.dk/webdata_ilkhanid.pl?fid=1359385320&query=pagenum%3D4%26cgifunction%3DSearch%26Ruler%3DGhazan&cgifunction=form https://db.stevealbum.com/php/lot_auc.php?site=1&sale=17&lot=619&lang=1 https://www.biddr.ch/auctions/leu/browse?a=304&l=282084 https://www.biddr.ch/auctions/leu/browse?a=304&l=282093 https://www.biddr.ch/auctions/numismatiknaumann/browse?a=211&l=198053 https://www.coinarchives.com/w/lotviewer.php?LotID=4250888&AucID=4456&Lot=2078&Val=610566181e9d12e18875e3999c426816 https://www.sixbid.com/browse.html?auction=3623&category=83270&lot=2987956 https://www.vcoins.com/en/stores/alibaba_coins-244/world-coins/islamic_coins-29617.aspx?#! /category/ islamic_coins/?idCategory=29617&searchDisplayAsList=False&searchMaxRecords=100&store_order_by=dateadded_desc&countitems=2&changeDisplayList=&page=1 www.altaycoins.com www.balcoins.com www.eroncoins.com www.parakoleksiyon.com www.tokakte.dk www.rasmir.com www.stevealbum.com www.zeno.ru